افغانستانده‌گی عیاللر «تکنالوژی اوسکونه‌لری» بیلن اونچه‌لیک تنیش اېمس

سلام‌وطندار نینگ ۴۲ عیال بیلن اۉتکزگن صحبتی اساسیده، بو عیاللر تکنالوژی اوسکونه‌لریدن قوللنیشنی بیلمسلیک‌لرینی اېتگنلر؛ بو عیاللر دن ۱۵ ته‌سی کابل و باشقه ۲۷ ته‌سی ولایت‌لرده تیریکچیلیک قیله‌دی، اوشبو عیاللر نینگ ۹ نفری تکنالوژی اوسکونه‌لریدن قوللنیشنی اصلا بیلمسلیک‌لرینی اېتگنلر.

مذکور عیاللر کمبغل‌لیک، سوادسیزلیک، آگاهی‌سیزلیک، چېکلاو، قانونی یاشنی تولدیرمسدن تورموش گه چیقیش و ایچکی اوروش‌لر نی تکنالوژی اوسکونه‌لریدن قوللنه آلمسلیک اصلی عاملی بیله‌دیلر.

کاپیسالیک ۴۱ یاشر شریفه گه کوره، سوادسیزلیک باعث تکنالوژی اوسکونه‌لریدن قوللنه آلمه‌یدی. اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «نه هوشمند و نه هم ساده موبایلیم بار و باله‌لریم نینگ موبایلی بار، ضرورت بولگن حالده اولر نینگ موبایلی بیلن قونغیراق قیله‌من، سوادسیزلیک باعث اوندن قوللنه آلمه‌ی من، بیراق باله‌لریم بولمسه قیینچیلیک بیلن دوچ بوله‌من.»

عیاللردن باشقه بیرقطاری، عایله‌وی چېکلاولر تکنالوژی اوسکونه‌لردن قوللنه آلمسلیک‌لری گه سبب بولگنینی معلوم قیله‌دیلر.

فاریاب‌لیک ناجیه نینگ ایتیشیچه: «تکنالوژی دن هېچ قوللنه آلمه‌یمیز، قیشلاق ده یشه‌یمیز و حتا تلفون آلیش گه حقی‌میز یوق، کمپیوتر کبی باشقه اوسکونه‌لرنی اصلا تانیمه‌یمیز، تکنالوژی دن قوللنیشنی اېسته‌یمن لېکن رخصت بیرمه‌یدیلر.»

باشقه تاماندن، اوشبو گزارش ده صحبت قیلگن عیاللردن بیرقطاری مملکتده‌گی ایچکی اوروش‌لر و تکنالوژی اوسکونه‌لریدن فایده‌لنیش امکانیت‌لری یوق‌لیگینی، عیاللر نینگ تکنالوژی دن قوللنه آلمسلیک عاملی عنوان قیله‌دیلر.

کابل یشاوچیسی ملالی صاحب‌زاده نینگ ایشانچی گه کوره: «توغیلیشدن حاضرگه قدر بوتون عمری‌میز اوروش ده اوتدی، شونی اوچون تکنالوژی حقیده هېچ نرسه بیلمه‌یمیز حتا هوشمند موبایل دن قوللنیشنی.»

بیزلرنینگ فیسبوک صحیفه‌میزگه باش اورینگ!

شونینگدیک، قندوز یشاوچیسی زربانو نینگ ایتیشیچه: «اۉزیم تکنالوژی دن قوللنیشنی بیلمه‌ی من، باشقه‌لر قوللنه‌دی لېکن اۉزیم نیمه ایشلر اوچون قوللنیشنی اصلا بیلمه‌ی من. تکنالوژی برق پایه‌لری  تلویزیون آنتن‌لری دیب توشینه‌‍‌من.»

شو بیلن بیرگه، تکنالوژی اوسکونه‌لریدن یالغیز هوشمند موبایل‌لردن قوللنه‌دیگن ۳۳ عیال دن ۱۱ نفری گه کوره، هوشمند موبایل دن قوللنیش اولر نینگ حیاتیده مثبت تأثیر قیلگن.

سمنگان ولایتیده اوقیتووچی فریبا امینی گه کوره، شخصی حیاتی و ایشلرینی آلغه آلیب باریش اوچون هوشمند موبایل دن قوللنه‌دی.

اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «باشقه‌لر بیلن علاقه قوریش اوچون آلتی ییلدن بېری موبایل دن قوللنه‌ من، اوقیتووچی من اوقووچیلر نینگ اولیالری بیلن علاقه ده بولیشیم کېره‌ک. موبایل دن درس موادی و اوقیتووچیلر نینگ افهام و تفهیمی اوچون قوللنه‌ من.»

بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!

بو گزارش ده سواللر گه جواب قیترگن قیزلردن بیری حدیثه، هوشمند موبایل بیلن علاقه و تعلیمی ایشلر گه قۉشیمچه، ایشینی رواجلنتیرگنینی بیلدیره‌دی.

اونگه کوره: «موبایل دن علاقه و تعلیمی ایشلر اوچون قوللنه‌من، کوپراق ایشیم اوچون قوللنه‌من. چونکه مین تیکووچی من موبایل آرقه‌لی کییم‌لر نینگ کتلاک‌لرینی کوچیریب و اوندن فایده‌لنه‌من.»

باشقه تاماندن، اوشبو گزارش ده صحبت قیلگن عیاللردن باشقه اوچ نفری، تکنالوژی اوسکونه‌لریدن آز قوللنیش‌لرینی اېته‌دی. اولر گه کوره، هوشمند موبایل دن یالغیز عایله اعضالری و قرینداش‌لری بیلن علاقه قوریش اوچون فایده‌لنه‌دیلر.

مذکور عیاللردن تمنا گه کوره: «ایکّی ییلدن بېری هوشمند موبایل دن قوللنه‌من، مین موبایل دن قین‌آنه، قین‌سینگیلیم گه قونغیراق قیلیش اوچون فایده‌لنه‌من و ېنه یالغیز عایله اعضالریم بیلن صورت گه توشه‌میز.»

تکنالوژی اوسکونه‌لریدن فایده‌لنووچی ۳۳ عیال دن تورت نفری گه کوره، فرهنگی توسیق و چېکلاولر طفیلی هوشمند موبایل دن قوللنه‌دیلر. بو چېکلاو کوپراق عایله و جمعیت تامانیدن یره‌تیلگنینی معلوم قیله‌دی، گزارش ده صحبت قیلگن اوشبو عیاللر.

تخار یشاوچیسی مرسل نینگ ایتیشیچه: «اوی ده بولگن پیتیم موبایل دن قوللنه‌من و تشقری چیققن حالده اصلا آلیب چیقمه‌ی من، چونکه باشقه‌لر یاش قیز نینگ قولیده موبایل بار اېکن دیب گپیره‌دیلر. تخار ده کوپینچه قیزلر اونشتیریلمه‌گونچه یا که تورموش قورمه‌گونچه موبایل آلالمه‌یدیلر.»

شونینگدیک، سرپل‌لیک خدیجه گه کوره: «موبایل دن قوللنیشنی اېستمه‌ی من، لېکن اونشتیریلمه‌گونچه یا که تورموش قورمه‌گونچه موبایل آلالمه‌یمیز، موبایل دن کیم قنده‌ی قوللنه‌دی اۉزی گه باغلیق دیر.»

باشقه تاماندن، تکنالوژی اوسکونه‌لریدن فایده‌لنه دیگن ۱۲ عیال نینگ ایتیشلریچه، انترنت قیمت‌لیگی و صفت‌سیزلیگی اولرنی اېریم قیینچیلیک بیلن دوچ قیله‌دی.

کابل ولایتی یشاوچیسی دیبا نینگ ایتیشیچه: «دنیا ده بولگن زمانه‌وی نرسه‌لردن حاضرگچه فایده‌لنه آلمه‌یمیز و یالغیز موبایل و کمپیوتردن قوللنه‌میز، بیراق انترنت قیمت‌لیگی باعث کوپ نرسه‌لردن فایده‌لنه آلمه‌یمیز.»

هرات ولایتی یشاوچیسی رقیه حسینی گه کوره: «هوشمند موبایل دن قوللنه‌من، حاضرگی عصر ده موبایل بارلیگی حتمی دیر و انترنت قیمت و قیمتی گه قره‌گنده ضعیف ایش بیره‌دی، دنیا نینگ باشقه مملکت‌لری گه نسبتن افغانستانده انترنت قیمتی یوقاری دیر.»

تکنالوژی اوسکونه‌لریدن قوللنه‌دیگن بیرقطار عیاللر، سایبری هجوملردن خواطر بیلدیره‌دیلر.

اوشبو عیاللردن حدیثه گه کوره: «تکنالوژی کونسه‌یین رواجلنماقده‌لیک گواهی‌میز و مخرب کیشی‌لر موبایل‌لریمیزنی حک قیلیشدن قورقه‌میز، واتس‌اپ و حتا شخصی صورت‌لریمیزدن فایده‌لنه آله‌دیلر و بو جدی خطر دیر.»

بو عیاللردن باشقه بیری زرغونه نینگ ایتیشیچه: «خواطرلر بار بعضی وقت‌لر باشقه واتس‌اپ فعال قیلیشیمنی اېسته‌یدیلر و مین اېسه دیتا و معلومات‌لریم حک بولیشیدن قورقه من.»

شو بیلن بیرگه، عیال حقوقی فعاللری و اجتماعی ایش بیلرمان‌لر نینگ ایتیشلریچه، حاضرگی عصر ده جمعیت رواجلنیشی اوچون عیاللر نینگ تکنالوژی دن قوللنیشی جدی نیاز دیر.

عیال حقوقی فعالی ثریا پیکان گه کوره: «حاضرگی کونده برچه رواجلنیش‌لر بیلیم و تکنالوژی اساسیده دیر؛ بیراق بوندن آلدین بیلیم و تکنالوژی دن فایده‌لنگن عیاللر یخشی اېدی؛ بیراق حاضر عیاللر بیلیم نعمتی‌دن محروم دیر و افغانستان کبی بیر اولکه ده خاتین قیزلر گه تعلیم حقی بیریلمسه، قنده‌ی قیلیب تکنالوژیدن قوللنیش ممکن.»

اجتماعی ایش بیلرمان شفیق‌الله انصار نینگ ایتیشیچه: «عیاللر جمعیت نینگ کتّه قسمینی تشکیل بیره‌دی. تکنالوژی دن فایده‌لنه آلسه‌لر، تعلیم و تربیه بولیمیده قیینچیلیک‌لرینی حل قیلیش‌لری ممکن؛ آز خره‌جت بیلن اۉزلرینی اۉزی تېکلش‌لری ممکن.»

برچه‌سی بیلن، سرپرست حکومت معلومات و مدنیت وزیرلیگی سۉزلاوچیسی خبیب غفران نینگ سلام‌وطندار گه ایتیشیچه، مثبت برنامه‌لرنی یولگه قوییش بیلن اسلام قاعده‌لری اساسیده جمعیتده تکنالوژی و اجتماعی ترماق‌لردن فایده‌لنیشنی تطبیق اېتیش اوچون سعی-حرکت قیلماقده‌لر.

اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «معلومات و مدنیت وزیرلیگی نینگ معلومات‌لری اساسیده، تکنالوژی عادی اهالی نینگ تیریکچیلیک اسلوبی اوستیگه کتّه تأثیر قیلگن؛ بیراق اۉتگن ۲۰ ییلده اسلام و افغانی کلتور رعایت قیلینمسدن تکنالوژیدن قوللـه‌نیلگن؛ لېکن حاضر معلومات و مدنیت وزیرلیگی اسلام و افغانی کلتورنی جمعیتده رواجلنتیریش برنامه و سیمنارلرنی یولگه قویگن.»

شونینگدیک، افغانستان مخابراتی خذمت‌لرنی ترتیب گه سالیش اداره (اترا) سۉزلاوچیسی جلال‌الدین شمس نینگ سلام‌وطندار گه ایتیشیچه، افغانستانده مخابراتی سیم‌کارت دن قوللنه‌دیگن ۲۵ میلیون کیشی دن ۱۳ میلیونی انترنت دن قوللنه‌دیلر؛ بیراق بو اداره ده عیاللر آتیده سیم‌کارت ثبت بولیش انیق رقمی یوق دیر.

اونگه کوره: «افغانستانده ۲۵ میلیون کیشی مخابراتی سیم‌کارت دن قوللنه‌دی و ۱۳ میلیونی انترنت دن فایده‌لنه دیلر. بیراق افغانستان کبی جامعه ده ایرکک‌لر اۉز آت‌لریده سیم‌کارت آلیب و عایله اعضالری گه بیره‌دیلر؛ شونی اوچون عیاللر آتیده قنچه‌لیک سیم‌کارت ثبت بولگنی انیق اېمس.»

حاضرگی کونده تکنالوژی اوسکونه‌لریدن فایده‌لنیش، رواجلنگن جمعیت نینگ اساسی نیازلری گه اېلنگن. افغانستانده اینیقسه عیاللر بوتوغریده تورلی قیینچیلیک و چېکلاولر بیلن دوچ دیر. سنتی کلتور، اجتماعی چېکلاولر و تعلیم دن محروم بولیش عیاللر نینگ تکنالوژی بیلن تنیشیش و اوندن فایده‌لنه آلمسلیک‌لری گه سبب بولگنی اېتیله‌دی.

سلام‌وطندار نینگ تېکشیرووی؛ تکنالوژی دن قوللنیش یاش‌لر نینگ قۉشمه حیاتی یخشی‌لنیشی گه یاردم بیرگن

سلام‌وطندار ۳۳ عیال و ۳۳ ایرکک شامل اوی‌لی ۶۶ یاش بیلن صحبت اۉتکزگن، اوشبو تېکشیرو اساسیده تکنالوژی دن فایده‌لنیش اولر دن ۵۵ نفری نینگ قۉشمه حیاتی یخشی‌لنیشی گه سبب بولگن. بو ۵۵ کیشی ۳۱ عیال و ۲۴ ایرکک دن عبارت دیر ایتیشلریچه، زمانه‌وی تکنالوژی دن فایده‌لنیش، اولر نینگ تورلی ساحه‌لرده قۉشمه تیریکچیلیگی اوستیگه مثبت تأثیر قیلگن.

اولر گه کوره، تلفون و کمپیوتر کبی تکنالوژی اوسکونه‌لردن فایده‌لنیش، تورموش اورتاق‌لری بیلن علاقه‌لری مستحکم‌لنیشی و حتا اوزاق دن یقین‌لیک تویغوسی تاپیلیشی همده اوی ایشلرینی بجریش ده همکارلیک قیلیش و اوینی باشقریش ایشلریده مسئولیت حس قیلیش کبی قۉشمه حیات‌لری اوستیگه ایجابی تأثیر قیلگن.

اوشبو یاش‌لر گه کوره، تلفون و کمپیوتر کبی تکنالوژی اوسکونه‌لر آرقه‌لی اجتماعی شبکه‌لردن قوللنیش، تورموش اورتاق‌لری بیلن علاقه‌لرینی مستحکم‌لب و اجتماعی مهارت‌لری همده ایشلرینی کوچه‌یتیریش گه امکان یره‌تگن.

فاریاب یشاوچیسی ۲۷ یاشر آی‌صفا گه کوره، فیسبوک، یوتیوب و تلگرام ده تعلیمی موضوع‌لرنی اېزلش، قۉشمه تیریکچیلیگی ده اوی‌لی عیال اوله‌راق مسئولیت‌لرینی اساسی شکلده عملگه آشیریش اوچون یاردم بیرگن.

اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «تکنالوژی و اجتماعی صحیفه‌لر مین و ایریم نینگ حیاتی گه یخشی تأثیر قیلگن و بیلمه‌یدیگن نرسه‌لرنی تکنالوژی دن اورگندیم؛ مثال اوچون ایر و خاتین نینگ عاطفی، جسمانی و جنسی نقطه‌ی نظردن علاقه‌سی قنده‌ی و قنده‌ی یانده‌شیلیشی کېره‌ک. فیسبوک، یوتیوب و شونینگدیک تلگرام صحیفه‌لرده ایر و خاتین نینگ علاقه‌سی گه دایر موضوع‌لرنی اېزله‌دیک. حامله‌لیک پیتیده ایریم بعضی موضوع‌لرنی مین بیلن شریک قیلر اېدی.»

بیزلرنینگ فیسبوک صحیفه‌میزگه باش اورینگ!

اوی‌لی یاش‌لر نینگ ایتیشلریچه، اجتماعی ترماق‌لرده اوقیدیگن یا که روپه‌ره بوله‌دیگن موضوع‌لر مستقیم یا ده نامستقیم طرزده اولر نینگ قۉشمه تیریکچیلیگی اوستیگه تأثیر قیله‌دی. فاریاب یشاوچیسی احمدشاه و قندوز یشاوچیسی سمیع‌الله نینگ ایتیشلریچه، فیسبوک و یوتیوب تیریچیلیک موضوع‌لر گه دایر اولر نینگ آگاهی‌لیگینی آشیریب و قۉشمه تیریکچیلیک‌لریده خورسندلیک تاپیلیب و راضی بولیش‌لری گه سبب بولگن.

احمدشاه نینگ کوپه‌یتیریشیچه: «تیریکچیلیک ایشلری ده معلومات و آگاهی‌لیک تاپیش اوچون البته که مثبت تأثیر قیلگن و بیز تکنالوژی دن فایده‌لنیش دن یېترلیچه راضی‌میز. تکنالوژی آرقه‌لی معلوماتی سایت‌لر و شبکه‌لرنی اېزلش بیلن آگاهی‌لیک و بعضی حقوقی موضوع‌لرنی اورگندیم.»

سمیع‌الله نینگ ایتیشیچه: «قریب نیچه ییل آلدین مین عایله گه باشقچه فکر بیلن قرر اېدیم؛ بیراق بوگون‌لیک کونده خاتینیم و باله‌لریم گه باشقچه قره‌ی من. تورموش اورتاغیم ایش‌سیزلیک پیتیده اینترنت یا سوشل میدیا دن قوللنه‌دی.»

تکنالوژی دن اساسی شکلده قوللنیش، اوی ایشلرینی باشقریش، تورموش اورتاق‌لر نینگ اېستک‌لرینی انابت گه آلیش، قۉشمه ساغلام‌لیکنی سقلش، سیوملی فضا یره‌تیش ساحه‌لرده اونیملی بولیشی ممکن؛ چونکه بیر کیشی نینگ تلفون و کمپیوتری اینترنت گه باغلیق بولسه، قیسقه مدت ایچیده کوپ معلومات‌لرنی اورگنیب و ایر-خاتین نینگ محبتی مستحکم‌ بولیشی گه سبب بوله‌دی.

بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!

اوشبو گزارش ده صحبت اۉتکزگن ۳۳ عیال دن ۳۱ نفری، تکنالوژی دن قوللنیب تورموش اورتاق‌لری بیلن صمیمی تعامل قیلیش گه اولگورگنلرینی اېتگنلر.

۲۷ یاشر تمنا و ۲۰ یاشر آزیتا نینگ ایتیشلریچه، اجتماعی ترماق‌لرده تعلیمی ویدیولرنی کوریش قۉشمه تیریکچیلیک ده ایرلری گه یخشی تورموش اورتاق بولیشی گه یاردم بیرگن.

تمنا نینگ ایتیشیچه: «یوتیوب و فیسبوک دن ویدیو کوریش اوچون قوللنه‌من. حیاتیمده کوپ مثبت تأثیر قیلگن، ویدیولرنی کوریب اوی ایشلرینی یخشی باشقریب و ایریم بیلن یخشی تعامل قیلیش ده یاردم بیرگن. اولرنی کوریب قۉشمه تیریکچیلیک ده قوللنه‌من.»

آزیتا گه کوره: «تکنالوژی دن کوپ قوللنه‌من؛ هم اۉزیم، هم اوی ایشلرینی باشقریش و هم ایش‌لریم گه یېته‌من؛ شونی اوچون ایریم میندن جوده هم خورسند دیر. انستاگرام ده اۉزیم گه یېریشیش، اوی نی قنده‌ی بیزه‌لتیریشنی اورگته‌دیگن صفحه‌لرنی اېزله‌ی من. بیر اوغیل باله‌م بار؛ یخشی تربیه‌لش و یېتیشتیریش اوچون کوپ صحیفه‌لرنی اېزله‌ی من.»

باشقه تاماندن، بو گزارش ده صحبت اۉتکزگن ۶۶ کیشی، ایکّی عیال و توقیز ایرکک دن عبارت ۱۱ یاش نینگ ایتیشلریچه، تکنالوژی دن قوللنیش قۉشمه تیریکچیلیک‌لری اوستیگه سلبی تأثیر قوییب و اۉزلرینی یالغیز حس قیلیش‌لری گه سبب بولگن.

جوزجان یشاوچیسی ۲۹ یاشر عتیق‌الله، اوی‌لنگنیدن اوچ ییل اوتماقده ایتیشیچه، قۉشمه تیریکچیلیک اول‌لریده، تکنالوژی تورموش اورتاغینی تنلش اوچون کوپ قولی‌لیک‌لرنی یره‌تگن؛ بیراق تورموش اورتاغی نینگ تکنالوژی اوسکونه‌لردن قوللنیشی، باله‌لری نینگ ساغلام‌لیگینی خوف بیلن دوچ قیلگن.

اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «یوتیوب، واتسپ دن قوللنیش تنه‌سیده‌گی چقه‌لاق نینگ ساغلام‌لیگیگه ضرر یېتکزه‌دی و بو تکنالوژی نینگ یامان‌لیک‌لریدن دیر. اینترنت دن یخشی قوللنیش هم ممکن؛ بیراق اۉزینگیز کوپراق قوللنگن حالده عایله اعضالرینگیز گه اونچه‌لیک یېته آلمه‌ی سیز اگر عیالینگیز قوللنگن حالده سیز گه و باله‌لری گه یېته آلمه‌یدی؛ بیراق هر نرسه اۉز حدی گه دارو دیر؛ حد دن آشگن حالده برچه‌سی مرض و ضرر دیر.»

بو یاش‌لر نینگ ایتیشلریچه، تکنالوژی نینگ تورلی امکانیت‌لریدن قوللنیلگن حالده قۉشمه حیات ده اوچینچی کیشی نینگ کېریشی گه زمینه یره‌تیب و مجازی صحیفه‌لر مقابل تامان گه خیانت زمینه‌سینی یره‌تگن.

قندوز یشاوچیسی مهرماه بیش ییل قۉشمه تیریکچیلیگیدن سۉنگ، تورموش اورتاغی اجتماعی صحیفه‌لر نینگ پلتفرم‌لریدن قوللنیب باشقه عیاللر بیلن اورگنیب قالگنینی حس قیلگن ایتیشیچه، حاضرگی کونده قۉشمه تیریکچیلیگیدن عذاب چېکماقده.

اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «ایریم هر دایم تلفون بیلن مصروف دیر و تورلی پلتفرم‌لر ده مسیج قیله‌دی؛ تلفون ده خاتین قیزلر بیلن گپیره‌دی و کوپراق وقتینی اولر بیلن اۉتکزه‌دی. مین و قۉشمه تیریکچیلیگیمیز ده اونچه‌لیک اعتبار بیرمه‌یدی و می‌نینگ اېستک‌لریمنی اونچه‌لیک انابت گه آلمه‌یدی.»

روان‌شناس‌لر، نکاح دن اول آگاهی‌لیک اهمیتی گه تاکیدلب ایتیشلریچه، نکاح دن اول آگاهی‌لیک قۉشمه تیریکچیلیک مستحکم‌لنیشی گه سبب بوله‌دی.

روان‌شناس کوکبه نواب و هیبت‌الله ابراهیم‌خیل نینگ ایتیشلریچه، احتمالی تورموش قوریش اوچون مقابل تامان نی یخشی تانیش اوچون آنلاین تعلیمی دستورلردن قوللنیش یاردم بیره‌دی.

کوکبه گه کوره: «جامعه‌میز سنتی دیر؛ عین‌حالده باشقه مملکت‌لرده تورموش اورتاق نی تانیش اوچون اوزاق مدتلی مصلحت‌لر بیریله‌دی؛ مخالف جنس بیلن قنده‌ی یانده‌شوو حقیده آگاهی‌لیک بیریله‌دی.»

هیبت‌الله نینگ ایتیشیچه: «آگاه بولمسدن تکنالوژی نینگ سلبی تامان‌لرینی اېزلش ناساغلام و ایکّی تامان نینگ رضایتی کمه‌یشی گه سبب بوله‌دی؛ مثال اوچون تلویزیون یا ماهواره ده اېستک‌لری واقعی دنیا بیلن بیر بولمه‌گن سریال‌لرنی کوره‌دی. شونی اوچون تورموش قوریش و تکنالوژی دن قنده‌ی قوللنیش حقیده مصلحت بیریلیشی کېره‌ک.»

عین‌حالده، اجتماعی مسئله‌لر ایش بیلرمان‌لری تکنالوژی دن ناقولی قوللنیلیشیدن خواطر بیلدیریب ایتیشلریچه، تکنالوژی دن قانون-قاعده اساسیده قوللنیش کېره‌ک.

جامعه‌شناس راشد صدیقی گه کوره: «یخشی قوللنیلمسه، کوپ قییچیلیکّه سبب بوله‌دی و کوپینچه عایله‌لر نینگ حتا اجره‌لیشی گه سبب بوله‌دی؛ شو باعث اساسی شکلده قوللنیلیشی کېره‌ک.»

افغانستان مخابراتی خذمت‌لرنی ترتیب گه سالیش اداره (اترا) نینگ معلوماتی اساسیده، افغانستان ده قریب ۱۲ میلیون ۵۰۰ مینگ کیشی اینترنت دن قوللنه‌دی؛ بیراق بو اجتماعی ترماق‌لردن قولنووچیلر نینگ بویداق‌لیگی و اوی‌لنگن‌لیگی حقیده تدقیقات بولمه‌گن.

افغانستان مخابراتی خذمت‌لرنی ترتیب گه سالیش اداره سۉزلاوچیسی جلال‌الدین شمس نینگ کوپه‌یتیریشیچه: «افغانستان ده ۲۳ میلیون سیم‌کارت فعال دیر قریب ۱۲ میلیون ۵۰۰ مینگ کیشی اینترنت دن قوللنه‌دی. کوپینچه اهالی اجتماعی ترماق‌لردن فایده‌لنه‌دیلر و بویداق و اوی‌‌لنگنلر نینگ رقمی انیقلنمه‌گن.»

تکنالوژی و اینترنت گه باغلیق تلفون کبی اوسکونه‌لردن قوللنیش بیلن، ایر-خاتین‌لر بختلی تورموش قوریش اوچون قۉشمه تیریکچیلیک خصوصیده مخصوص دستورلرنی اېزلش‌لری کېره‌ک.