سلام‌وطندار نینگ مملکتده ۲۲ ایشچی عیال بیلن اۉتکزگن صحبتی اساسیده، بو عیاللر باشقهلر نینگ اویی ده قیین و آغیر ایشلرنی تحمل قیلماقده اېکن، بیراق حقوق‌لری آزلیگی و ایش بویروچیلر نینگ اولر بیلن یخشی یانده‌شمسلیگیدن نالیدیلر. اولردن بیرقطاری اقتصادی قیینچیلیک طفیلی شاقه ایشلرنی قیلیش گه مجبور؛ لېکن عایله اعضالری نینگ حتا دستلبکی احتیاجلرینی تأمینلش اوچون یېترلی بولمه‌گنینی اېته‌دیلر.
بو عیاللر نینگ ۲۰ نفری عایله‌لری نینگ سرپرستی دیر، عایله اعضالری نینگ احتیاجلرینی تأمینلش اوچون باشقهلر نینگ اویی ده باریب ایشلش گه مجبورلیک‌لرینی معلوم قیله‌دیلر.
بو گزارش ده صحبت قیلگن ۲۲ عیالدن ۱۹ نفری، درآمدلریدن ناراضی و باشقه ۱۱ نفری اېسه ایش محیطیده اولر بیلن یخشی یانده‌شیلمه‌ی و انده-سنده حقارت بولگنلرینی اېتگنلر.
اوشبو گزارش ده جوزجان دن تورت عیال، بامیان دن اوچ عیال، تخار دن اوچ عیال، ننگرهار دن اوچ عیال، فاریاب دن اوچ عیال، کابل دن اوچ عیال، قندوز دن ایکّی عیال و بغلان دن بیر عیال صحبت قیلگنلر.
کاپیسالیک فوزیه، ییتّی کیشی‌لیک عایله سرپرستی دیر اجین باسگن قوللریدن معلوم که یاشی گه نسبتن روزغار قیینچیلیگی اونی قریتگن‌لیگی کورینیب توریبدی. فوزی گه کوره، کمبغل‌لیک طفیلی کسل بولیشی گه اعتبار بیرمسدن باشقهلر نینگ اویی گه باریب کیر یوویب، نان‌پیشیریب و تمیزلش ایشلرنی قیله‌دی.
فوزیه آه تارتیب ایتیشیچه، باشقهلر نینگ اویی گه باریب مینگلب قیینچیلیک بیلن ایشلش اونی زیریکتیرگن، بیراق تیریکچیلیک بویوملری همده باله‌لری نینگ نفقه‌سینی تأمینلش گه مجبور دیر.
اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «کوپ وقت بوله‌دی لېکن سۉنگی اوچ ییلدن بیری قیینچیلیک بیلن ایشله‌ی من، باشقهلر نینگ اویی گه باریب اوی تمیزلش، کیر یوویش، پخته سبش، نان‌پیشیره‌من. کوچیم یېتمسه هم مجبورلیکدن ایشله‌ی من.»
گزارش ده صحبت قیلگن عیاللردن باشقه بیری قندوزلیک لیلما، اۉزی نینگ باله‌لری گه قۉشیمچه کېکسه ایری، شهید اوغلیدن قالگن بیش نبیره‌سی نینگ نفقه‌سینی تأمینلش اوچون آلتی ییلدن بېری باشقهلر نینگ اوی گه باریب شاق ایشلرنی قیلیش گه مجبور دیر.
اونگه کوره: «تخمیناً آلتی ییلدن بېری شونده‌ی ایشلرنی قیله‌من، بویروغ‌لرینی قیلیش گه مجبور من چونکه اقتصادی احوالیمیز یخشی اېمس، اوی ده اولتیریب او ایش-بو ایش گه کوچیم یېتمه‌یدی دیه آلمه‌ی من، شونی اوچون مینگه اېتیلگن ایشنی قیلیش گه مجبور من. اوغلیم ملی اردو ده اېدی شهید بولدی و اوندن بیش باله قالگن.»
باشقه تاماندن، اوشبو گزارش ده صحبت قیلگن ۲۲ عیال دن ۱۹ نفری، مالی حقوق‌لریدن ناراضی‌لیک بیلدیریب، ایشلری قیین لېکن مالی حقوق‌لری آز و عایله اعضالری نینگ احتیاجلرینی تأمینلش اوچون یېتمسلیگینی اېتگنلر.
بامیان‌لیک ۳۵ یاشر فاطمه، اوچ ییلدن بیری باشقهلر نینگ اویی ده ایشله‌یدی ایتیشیچه: «ایش گه قره‌ب هر آی اوچ مینگ تورت مینگ ایشله‌ی من، ایشلری کوپ بولسه پولی هم کوپراق دیر آز بولسه آز، بو درآمدیم عایله خره‌جتینی تأمینلمه‌یدی نیمه قیلیش کېره‌ک؟ مجبور میز آله‌دیگن اوچ مینگ افغانی بیلن هېچ بولمسه قوریق نانی‌میز بوله‌دی.»
بیزلرنینگ فیسبوک صحیفه‌میزگه باش اورینگ!
شونینگدیک، تخار ولایتی یشاوچیسی ۴۰ یاشر نجیبه، ایری کسل و عایله سرپرستی اۉزی اېکن‌لیگینی اېته‌دی. «درآمدیم بیلن احتیاج‌لریمیزنی تأمینله‌ی آلمه‌یمیز، حولی اجاره دیر باشقهلر نینگ اوی ده مجبورلیکدن ایشله‌ی من، مجبور بولمه‌گن حالده اصلا ایشلمه‌ی من، هر کونی ساعت سکیز دن عصر پیتی ساعت تورت گه قدر ایشله‌ی من.»
شونینگدیک، اوشبو گزارش ده صحبت قیلگن عیاللردن ۱۱ نفری ایش بویروچیلر نینگ یامان یانده‌شوولریدن نالیب و کوپینچه پیت‌لر ایش بویروچیلر تامانیدن حقارت بولگنلرینی اېتگنلر.
تخارلیک بیوه و تورت باله آنه‌سی ۳۵ یاشر روزی‌گل گه کوره، ایری ایچکی اوروشلرده قربان بولیب و اوچ ییلدن بېری باشقهلر نینگ اوی ده باریب ایشله‌ماقده دیر.
یېتیم باله‌لری اوچون سان-سناق‌سیز آرزولری بولگن روزی گل نینگ ایتیشیچه، ایش پیتیده ایش بویروچیلری تامانیدن مینگلب یامان گپ اېشیته‌دی؛ بیراق باله‌لری نینگ قارنینی تویغازیش اوچون کوزلرینی کور و قولاق‌لرینی کرلیکّه ساله‌دی.
اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «کیل کیریمیزنی یوویب بیر دیېشه‌دی، کیرلرینی یووگندن کیېن حولینی سوپیر؛ شیشه نی اریت، ایدیش‌لرنی یوو دیېدیلر. بیران لکه قالگن حالده، یامان یانده‌شه‌دیلر. تیریکچیلیک دن چرچه‌گن من؛ حیات شونده‌ی. اولرنی بیره‌دیگن پولی اوی بویوملرینی ساتیب آلیش گه یېتمه‌یدی.»
«بای کیشیلر نینگ اوی ده ایشلش یخشی اېمس»؛ بو سۉزلرنی فاریاب‌لیک ۳۰ یاشر میلی اېته‌دی؛ بو عیال ۲۰۰۰ افغانی آی‌لیک بیلن هر ایرتن شام گه قدر باشقهلر نینگ اوی ده تمیزلش ایشلری بیلن مصروف دیر.
میلی نینگ تنه‌سی ضعیف‌لیگی، آغیر ایش قیلیشیدن درک بیره‌دی. اونگه کوره، ایش پیتیده او بیلن یخشی یانده‌شمه‌یدیلر و نیچه مراتبه ایش بویروچیلر تامانیدن حقارت بولگن.
بیزلرنینگ «ایکس» ترماغی ده هم تعقیب قیلینگ!
اونینگ کوپه‌یتیریشیچه: «نه آی ده نه هفته ده رخصتیم بار؛ هر کونی ایشله‌ی من. ایشله‌یدیگن اوی ده مین بیلن یخشی یانده‌شمه‌یدیلر؛ چونکه اولر بای-به‌دولت آدملر دیر؛ مین کمبغل کیشی من؛ اۉزلری آوقتلنه‌دی؛ مین اېسه قوریق نان یېه‌ی من. حاضرگی کونده جمعیتده حقوقی‌میز ایاغ آستی بولگن؛ بیز گه حق و حقوقی‌میز بیریلمه‌یدی.»
شو بیلن بیرگه، عیال حقوقی فعاللری، مالی حقوق تېنگ‌سیزلیگی، جندر نقطه-نظریدن کم‌سیتیلیش، ایش محیطیده یخشی یانده‌شیلمسلیک، فرهنگی کم‌سیتیلیش نی افغانستانده‌گی ایشچی عیاللر نینگ اساسی قیینچیلیک‌لریدن اته‌ب و سرپرست حکومت بوتوغریده دقت قیلیشنی اېسته‌یدیلر.
عیال حقوقی فعالی فرحناز معراج نینگ ایتیشیچه: «افغانستانده‌گی عیاللر ایش محیطی اینیقسه آزاد و تمیزلش ایشلریده یوزمه یوز بولگن قیینچیلیک، افغانستان جمعیتیده قیینچیلیک کوپ‌لیگیدن درک بیره‌دی. بو مسئله جندر نقطه-نظریدن کم‌سیتیلیش، حمایتی قانون-قاعده بولمسلیگی و فرهنگی کم‌سیتیش دن کېلیب چیقه‌دی. احوال یخشی‌لنیشی اوچون حمایتی قاعده یره‌تیلیشی درکار.»
عیال حقوقی فعاللریدن باشقه بیری وژمه یعقوبی گه کوره: «افسوس بیلن حاضرگی کونده عیاللر مینگلب قیینچیلیک بیلن روپه‌ره‌دیر؛ عایله اعضالری نینگ احتیاجلرینی تأمینلش اوچون مجبورلر، باریب باشقهلر نینگ اوینی تمیزلب و اولر نینگ کیرینی یووه‌دیلر.»
شونینگدیک اجتماعی ایش بیلرمانلر، جمعیتده‌گی قیینچیلیک‌لر گه بوتونلی چېک قوییش اوچون حکومت تامانیدن آزاد و کونده‌لیک ایشچیلر اوچون حمایتی قاعده و اهالی تامانیدن عیاللر قۉللب-قوتلنیش فرهنگ یره‌تیلیشی اساسی نیازلیگینی معلوم قیله‌دیلر.
اجتماعی مسئله‌لر بیلرمانی ضیا نیک‌زاد نینگ ایتیشیچه: «جمعیت یخشی‌لنیشی اوچون، اولا عیاللرنی احتیاج‌لری برابریده قۉللب-قوتلش اوچون قانون کېره‌ک و ایکّینچیدن فرهنگی اهالی کېره‌ک. عیاللرنی قۉللب-قوتلش اوچون اهالی بیر بولیش‌لری درکار.»
حقوق‌دانلر نینگ ایشانچی گه کوره، حاضرگی کونده افغانستانده ایشچی و ایش بویروچیلر اۉرته‌سیده هېچ قنده‌ی قانون یوق و سرپرست حکومت دن ایشچی کیشیلر بیرینچی حقوق‌لریدن فایده‌لنیش اوچون برچه تامانلمه قانون یره‌تیشی کېره‌ک.
حقوق‌دان عبدالشکور دادرس نینگ ایتیشیچه: «افغانستانده افسوس بیلن قانون یوق، ایش و ایشچی قانونی آتیده دیر؛ آلدین بار اېدی؛ لېکن عملگه آشیریلیشیدن هېچ درک یوق. ایش بویروچی اۉز اېسته‌گی اساسیده ایشچی آلیب و حقوق بیره‌دی و اۉز اېستک‌لری اساسیده اونگه رخصت بیره‌دی.»
برچه‌سی بیلن، سرپرست حکومت ایش و اجتماعی ایشلر وزیرلیگی مسئوللری سلام‌وطندار بیلن اۉتکزگن صحبت‌لریده، ایش قانونی اوشبو وزیرلیک تامانیدن تېکشیریلگن و عدلیه وزیرلیگی تامانیدن قیته کوریلیب چیقیلگن و تصدیقلنیشی اوچون اسلام امیرلیگی رهبری گه یوللنگنینی اېته‌دیلر.
سرپرست حکومت ایش و اجتماعی ایشلر وزیرلیگی سۉزلاوچیسی سمیع‌الله ابراهیمی گه کوره: «اسلام امیرلیگی رهبری نینگ بویروغی اساسیده، قانون‌لرنی تېکشیریش جریان باشلنگن، خورسندلیک بیلن ایش و اجتماعی ایشلر وزیرلیگی ایش قانونینی کوریب چیققن و نیازلر گه اساسلنیب اۉزگریش کېلتیرگن و عدلیه وزیرلیگی گه یوباریلگن اېدی و بو باسقیچ هم قانونی‌لشتیریلگن و تصدیقلنیشی اوچون اسلام امیرلیگی رهبری گه یوللنگن.»
سرپرست حکومت عدلیه وزیرلیگی مسئوللری نینگ، بو وزیرلیک تامانیدن کېلتیریلگن اۉزگریش‌لر گه دایر فکر-ملاحظه‌سینی اورگه‌نیشنی اېسته‌دیک؛ لېکن اولگوره آلمه‌دیک.
افغانستانده سیاسی اۉزگریش‌لر و عیاللر گه یره‌تیلگن چېکلاولردن سۉنگ، کوپینچه عیاللر حتا دستلبکی احتیاجلرینی تأمینلش اوچون تورلی قیینچلیک نی قبول قیلیش بیلن باشقهلر نینگ اوی گه باریب ایشله‌ماقده اېکن، ایشچی عیاللر ایشلری آغیرلیگیدن نالیماقده‌لر.