با این که بازگشت به زادگاه، حسی پر از ذوق و آرامش دارد، اما نداشتنهایی که در وطن وارد زندگی میشود، نگرانی تازه و دورنمای ناروشنی را در برابر آدمی قرار میدهد؛ وضعیتی که دستهای از بازگشتکنندگان از ایران دچار آن شده اند. شماری از این شهروندان که پس از سالها زندگی در ایران، به زادگاه شان در تخار بازگشته اند، با کمبود سرپناه و محدودیت دسترسی به خدمات اولیه درمانی روبهرو استند.
محمدالله نیازی که اخیراً از ایران بازگشته، با این که زندگی در زادگاه را یک مزیت میداند، اما میگوید که روزوحال خوبی ندارد و در خانهای شبوروزش را میگذارند که سقف آن در حال فروریختن است. در مورد روند بازگشتش به تخار، میگوید: «به احترام ما را به خانه رساندند؛ اما حالا وضعیت ما خیلی بد است. هیچ کاری نیست. ما فقط میخواهیم زمینهای فراهم شود تا بتوانیم کار کنیم و زندگی ما بهتر شود.»
سلاموطندار را در اکس دنبال کنید
یکی از نگرانیهای جدی محمدالله وضعیت آموزشی فرزندانش است. با صدایی پر از بغض، میگوید: «میخواهم اولادم مکتب بروند، تحصیل کنند، زندگی بهتری داشته باشند. دخترهایم در ایران مکتب میرفتند؛ حالا درسهای شان نیمهتمام مانده.»
شمار زیادی از مهاجران افغان در ایران، آنهایی بوده اند که برای درآوردن لقمهنانی به این کشور رفته بودند؛ اما بازگشت به افغانستان و نداشتن کار، آنها را دوباره در وضعیت بدی قرار داده است. عبدالله که به تازگی با خانوادهاش از ایران به تخار بازگشته، میگوید که این روزها درگیر سردردی مزمن شده که توان کارکردن را از او گرفته است و خانوادهی ششنفرهاش در وضعیت نامناسبی قرار دارد. «برای پیدا کردن لقمهنانی از افغانستان به ایران رفتم. در یک گاوداری کار میکردم؛ ولی به زور بیرونم کردند. حالا برگشتم؛ اما هیچ امیدی به زندگی ندارم.» در سوی دیگر، ناتوانی در تأمین هزینههای درمانی، سبب شده که سردرد عبدالله بهبود نیابد. «به کلینیکهای تخار رفتم؛ ولی کارت مهاجرین را قبول نمیکنند. میگویند پول بده. در دشتقلعه هم رفتم، کسی پرسان نمیکند. فقط در مرز هرات کمی کمک دادند، دیگر هیچ.»
عبدالله با شکایت از نهادهای مسئول، میگوید که از زمان جابهجاشدن در تخار، هیچ همکاری از سوی حکومت به او صورت نگرفته و نیازهای زندگیاش بیپاسخ مانده است. «کارت داده شده، زنگ میزنیم کسی جواب نمیدهد. گفته بودند کمک میگیری؛ ولی کسی کمک نمیکند. از حکومت میخواهیم صدای ما را بشنوند.»
در میان بازگشتکنندگان افرادی نیز استند که وضعیت بدتری دارند و هنوز نتوانسته اند، مکان مناسبی برای گذران شبوروز شان پیدا کنند. شفیقالله، شهروند دیگری که اخیراً از ایران به تخار بازگشته، میگوید که برای فرار از آزارواذیت شهروندان ایران، همراه خانوادهاش به افغانستان آمده؛ اما این جا نیز آسایشی ندارد و از بدو بازگشت در فضای باز زندگی میکنند. «در خانواده مادرم، یک خواهر و یک برادر است. زندگی در آغاز در ایران خوب بود، اما بعدتر بد شد؛ حتا نان خشک هم به مهاجران نمیدادند و بسیار آزار میدادند.» شفیقالله که به دلیل کارگری از ادامهی تحصیل بازمانده، آرزو دارد این جا بتواند وارد فضای اکادمیک شود.
در همین حال عبدالسمیع خاوری، کارشناس مسائل اجتماعی، نسبت به افزایش بازگشت مهاجران از ایران و پاکستان ابراز نگرانی کرده و هشدار میدهد که این روند ممکن است به بحران اقتصادی در افغانستان منجر شود؛ مگر این که فرصت بهرهگیری از تواناییهای این شهروندان فراهم شود.
سلاموطندار را در تلگرام دنبال کنید
مسئولان در ریاست امور مهاجران و بازگشتکنندگان تخار، میگویند که از آغاز سال روان خورشیدی تا اکنون، بیش از پنج هزار مهاجر در این اداره ثبت شده اند و روزانه، میان ۳۰۰ تا ۴۰۰ مهاجر به این نهاد مراجعه میکنند.
حافظ شیراحمد انوری، رییس امور مهاجران و بازگشتکنندگان تخار، میگوید که برای حل مشکل سرپناه بازگشتکنندگان در آیندهی نزدیک به آنها زمین توزیع خواهد شد. او، میافزاید: «برای مهاجرین برگشته در آینده در قدم اول ۲۰۰۰ جریب زمین در ولسوالی بهارک ساحه هموارسای درنظر گرفته شده. برای آنها شهرک ساخته خواهد شد و برای هر خانواده بر اساس تعداد اعضای فامیل، نمرهی زمین اختصاص داده میشود.»
در حالی که روند بازگشت مهاجران از ایران و پاکستان در هفتههای پسین افزایش یافته و بازگشتکنندگان با چالشهای زیادی روبهرو استند، رسانههای ایران از تمدید مهلت خروج مهاجران افغان تا ۱۵ سنبله همین سال خبر داده اند.
