«چهار سال ایران بودم، خانه و کاروبار بود؛ ردمرز شدم، پول پیش بالای صاحبخانه داشتم، پول ما را ندادند؛ همی قسم پول ما سر صاحبکار ماند؛ حالا سرمایه ندارم که کسبی راه بندازم؛ خانه ندارم، کاروبار ندارم، پریشان و سرگردان استم.» این گوشهای از درد فضلمحمد، باشندهی غور است که سه ماه پیش از ایران اخراج شده و همراه با خانواده به زادگاهش بازگشته است. او، میگوید که اکنون نه پولی برای تهیهی مواد خوراکی و نه توانی برای تأمین سرپناه مناسب را دارد.
فضلمحمد با نگرانی از آیندهی فرزندانش که از ناداری خانواده آسیب میبینند، میگوید: «نگران طفلهایم استم که درس نمیخوانند؛ از یک طرف هم خشکسالی است، کارو بار درست هم این جا نیست؛ وسایل خانه ما همه جا ماند. حالا آمدیم خواست ما از دولت ما این است که از این پریشانی خلاص شویم، دست ما را بگیرند.»
شماری دیگر از شهروندان نیز که داوطلبانه یا به اجبار به افغانستان بازگشته اند، از فراهمنبودن فرصتی برای ساختن زندگی تازه در افغانستان، میگویند که باید راهی برای ادامهدادن به آنها گشوده شود. فیضالله، باشندهی غزنی که چندی پیش از ایران بازگشته، میگوید که کاری از او ساخته نیست و در انتظار سرنوشت است که برای او چه رقم میزند. «فعلاً بیکار و بیبرنامه استم. اون جا کار و زندگی داشتم؛ فعلاً منتظر استم که ببینم خدا چه میکند. در خانه چیزی نداریم و توان پرداخت اجاره که با برگشتن مهاجران گران شده را هم نداریم.»
ایران و پاکستان، در بیشتر از یک سال گذشته روند اخراج مهاجران افغان را شدت داده و بازگشت میلیونی این شهروندان به افغانستان، دشواریهای زیادی را برای ساماندادن به وضعیت شکل داده است. نداشتن سرپناه و کار، از جدیترین مشکلات بازگشتکنندگان است.
شوکت، باشندهی ننگرهار که اخیراً از پاکستان بازگشته، میگوید که از زمان بازگشت نتوانتسه جایی سرگرم کار شود و روزهایش با دشواری میگذرد.
مسئولان امارت اسلامی اما، میگویند که با امکانهایی که در دست دارند، تلاش میکنند به نیازهای بازگشتکنندگان رسیدگی شود. حمدالله وثیق، سخنگوی کمیسیون رسیدگی به مشکلات بازگشتکنندگان، میگوید: «کمیتههای ما شرایط مهاجرانی که بازمیگردند را ثبت میکنند؛ حتا وزارت کار و امور اجتماعی با برخی کشورها تفاهمنامه امضا کرده که افغانها برای کار فرستاده شوند.» وثیق، میافزاید که به نیازهای آموزشی بازگشتکنندگان نیز با همه امکانهای دستداشته رسیدگی خواهد شد.
بر اساس آماری که آقای وثیق ارائه میکند، از زمان شدتگرفتن روند اخراج مهاجران از ایران و پاکستان، بیش از سه میلیون تن به افغانستان بازگشته اند.
بازگشت میلیونی مهاجران در شرایطی که افغانستان درگیر مشکلات اقتصادی و کمبود فرصتهای کاری است، وضعیت را پیچیدهتر کرده و برای رسیدگی به این بحران، سازمان ملل خواستار کمکهای جامعهی جهانی شده است.
