سلاموطندار به منظور بررسی وضعیت دسترسی مردم در روستاها و شهرهای افغانستان به خدمات بهداشتی، نظرسنجیای را در میان ۱۱۳۶ شهروند در ۳۲ ولایت راهاندازی کرده است. این نظرسنجی بر بنیاد دادههای گردآوریشده از ۱۰ شاخص مختلف، به بررسی و مقایسهی وضعیت دسترسی، کیفیت، رضایتمندی و چالشهای استفاده از خدمات بهداشتی در میان باشندگان مناطق شهری و روستایی میپردازد. نتایج نشان میدهد در حالی که مراجعه به مرکزهای بهداشتی در هر دو گروه نسبتاً فعال است، تفاوتهای اساسی در کیفیت خدمات، دسترسی به دارو، مسیرهای فیزیکی و حمایت آگاهیدهی میان این دو قشر وجود دارد. یافتهها بر نیاز به بهبود زیرساختها و تقویت سیستم آگاهیدهی در مناطق روستایی تأکید دارد.
بر اساس یافتههای این نظرسنحی، در شهرها، ۶۴.۹ درصد پاسخدهندگان گفته اند که به هر دو نوع خدمات بهداشتی (خصوصی و دولتی) دسترسی دارند؛ در حالی که این رقم در روستاها ۵۳.۲ درصد است. خدمات دولتی (رایگان) در روستاها با ۳۱.۹ درصد، اهمیت بیشتری دارد؛ در حالی که در شهرها تنها ۱۱.۴ درصد از مردم به آن مراجعه دارند. در مقابل، استفاده از خدمات خصوصی در شهرها (۲۳.۶ درصد) نسبت به روستاها (۱۴.۸ درصد) بیشتر است.
سحر ۲۲ساله و مینهی ۳۰ساله، دو باشندهی ننگرهار، میگویند در منطقهای که زندگی میکنند، مرکز بهداشتی دولتی موجود نیست.
سلاموطندار را در اکس دنبال کنید
سحر، میافزاید: «در منطقهی ما هیچ شفاخانهی دولتی وجود ندارد؛ تمام شفاخانههای دولتی از منطقهی ما بسیار دور هستند و مردم با تأخیر زیاد به آنها میرسند. تنها چند کلینیک خصوصی در این جا وجود دارد که مردم در مقابل پرداخت پول، دارو تهیه کرده و درمان میشوند.»
مینه، نیز میافزاید: «در منطقهی ما هیچ شفاخانهی دولتی وجود ندارد. این یک مشکل بسیار جدی است؛ چون بسیاری از مردم به خدمات بهداشتی دسترسی ندارند و هزینهی کلینیکهای خصوصی آن قدر بالاست که از توان مالی ما خارج است.»
در این نظرسنجی دسترسی مردم به دارو نیز بررسی شده است. در زمینه دسترسی به دارو، در شهرها، ۳۳.۹ درصد پاسخدهندگان گفته اند که دارو به اندازهی کافی در دسترس بوده؛ در حالی که این رقم در روستاها تنها ۱۲.۶ درصد است.
فرزانهی ۳۰ساله، باشندهی تخار، در این باره میگوید: «در کلینیک دولتی منطقهی ما دارو به اندازهی کافی نیست. بیشتر داروها را باید از دواخانههای شخصی و با پرداخت پول بگیریم و هزینهی زیادی میپردازیم. در بعضی مواقع، کلینیک دولتی دارو ندارد و ما مجبور استیم خود ما دوا/دارو بگیریم.»
نجیبهی ۴۲ساله، باشندهی بلخ، نیز در این باره میگوید: «خیر، در کلینیک ما داروی کافی وجود ندارد و ما مجبور هستیم داروی خود را از دواخانههای شخصی بخریم.»
در بخش رفتوآمد به مرکزهای بهداشتی، بررسیها نشان میدهد که در شهرها، بیشتر پاسخدهندگان (۵۴.۷ درصد) با موتر به مرکزهای بهداشتی میروند؛ در حالی که در روستاها، بیشتر مردم (۴۰.۸ درصد) مسیر را پیاده طی میکنند. زینب ۲۸ساله، باشندهی بامیان، در بارهی مشکلات رفتوآمد میگوید: «مسیر ما تا کلینیک نیم ساعت پیاده است؛ چون راه موتر ندارد و سرکها خیلی خراب است. این موضوع برای ما مشکلساز شده است.»
سلاموطندار را در تلگرام دنبال کنید
با این حال، شماری از پزشکان، به این باور اند که در روستاهای دوردست افغانستان، پزشکان متخصص وجود ندارد و این موضوع کیفیت خدمات بهداشتی را کاهش میدهد. مداد دانشور، پزشک، در این باره میگوید: «وجود پزشکان متخصص در روستاها ضروری است. باید تشخیص درست بیماریها صورت گیرد و داروهای باکیفیت در میان مردم توزیع شود؛ در غیر آن، داروها هم بیکیفیت توزیع میشود.»
با این همه، شرافت زمان امرخیل، سخنگوی وزارت صحت عامهی امارت اسلامی، میگوید که این وزارت در بخش ارائهی خدمات بهداشتی در روستاها، برنامههایی را در نظر دارد و ۳۱۸ مرکز بهداشتی در مناطق دوردست افغانستان در حال بازسازی است. «در بخش بهداشتی، فعالیتها به شکل چشمگیری افزایش یافته است. صدها کلینیک بهداشتی ساخته شده و در ۳۱۸ ولسوالی کشور نیز کلینیکهای جدید در حال ساخت میباشند. در زمینهی تشخیص بیماریها و دیگر بخشهای مرتبط، گامهای مؤثری برداشته شده و پیشرفتهای قابل ملاحظهای صورت گرفته است. خدمات بهداشتی به گونهی مؤثر برای مردم عرضه میشود و تلاشها برای بهبود آن همچنان ادامه دارد.»
این در حالی است که در سالهای پسین، دسترسی به خدمات بهداشتی در افغانستان همواره یکی از چالشهای جدی بوده است. با توجه به جغرافیای متنوع و پراکندگی جمعیت در مناطق شهری و روستایی، تأمین خدمات بهداشتی باکیفیت و قابل دسترس برای همگان، نیازمند برنامهریزی منسجم و منابع کافی است.
