«وقتی به ریاست اطلاعاتوفرهنگ رفتم، برایم گفت که من به خودت نامحرم استم و به هیچ صورت اجازه‌ی مصاحبه با من را نداری.» این گفته‌های بصیره مصمم، خبرنگاری در فاریاب است. او که نُه سال تجربه‌ی فعالیت خبرنگاری دارد، می‌گوید که پس از روی‌کارآمدن امارت اسلامی، به دلیل زن‌بودنش، در هنگام گردآوری اطلاعات، همواره با مشکل روبه‌رو بوده و بیشتر وقت‌ها، مسئولان حکومتی نیز از دادن اطلاعات مورد نیاز به او، خودداری می‌کنند. خانم مصمم، می‌افزاید که بیشتر وقت‌ها، شوهرش معلوماتی را که او نیاز دارد، برایش گردآوری می‌کند.
عبدالمتین قانع، سخن‌گوی پیشین وزارت اطلاعاتوفرهنگ، با اظهار بی‌خبری از هم‌کار‌ی‌نکردن نهادهای حکومتی با خبرنگاران زن، از آن‌ها می‌خواهد که مشکلات شان را به گونه‌ی نوشتاری با این وزارت در میان بگذارند تا به آن رسیدگی شود.
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
با این که در دو دهه‌ی گذشته، فضای نسبی بازی برای فعالیت‌های رسانهای ایجاد شده و حضور خبرنگاران زن در رسانه‌های تصویری، شنیداری و چاپی به گونه‌ی چشم‌گیری افزایش یافته بود؛ اما در نزدیک به دو سال پسین، با وضع محدودیت‌ها بر فعالیت‌های رسانهای و خبرنگاران به ویژه خبرنگاران زن، بیشتر آن‌ها کار خود را از دست داده یا هم با مشکل دست‌رسی به اطلاعات روبه‌رو استند.
در سوی دیگر، شماری از خبرنگاران زن، می‌گویند که کم‌بود ابزارهای فعالیت خبرنگاری در رسانه‌های محلی، دردست‌رس‌نبودن منابع مسئول و محدودیت‌های اجتماعی فراراه شان، از دیگر موردهایی است که فعالیت آن‌ها را دشوار کرده است. فریده حفیظی، خبرنگاری در تخار، می‌گوید که کم‌بود ابزارهای کار خبرنگاری از جمله ضبط‌کننده‌ی صدا و کمپیوتر، سبب شده که او در هنگام تهیه‌ی گزارش به مشکل بخورد. « یک ریکاردر داریم. اگر من بگیرم، هم‌کاران مردم بی‌کار می‌مانند؛ مجبوریم یکی ما کار کنیم.» حفیظی که سال‌های زیادی در رسانه‌های تخار کار کرده، می‌افزاید که هنگام تهیه‌ی گزارش از سطح شهر، به دلیل محدودیت‌های اجتماعی، ناچار است که هویت شغلی‌اش را پنهان کند.
پروین، خبرنگار در مزارشریف، مرکز بلخ، می‌گوید: «منابع رسمی به خانم‌ها واکس [صدا] نمی‌دهند. گاهی حتا در محیط‌هایی که خانم‌ها هم بود، اجازه‌ی رفتن به تنهایی را نداشتم. کارکردن با این وضعیت برای ما بسیار مشکل است.»
از میان هشت خبرنگار زن در ولایت‌ها که در این گزارش با آن‌ها گفت‌وگو شده، هفت خبرنگار، می‌گوید که در زمینه‌ی دست‌رسی به اطلاعات، با تبعیض جنسیتی و برخورد دوگانه روبه‌رو است. شکیبا محمدی، خبرنگار محلی در فراه، می‌گوید که به خبرنگاران زن در این ولایت، اجازه‌ی اشتراک در نشست‌ها داده نمی‌شود و او مجبور است از خانه کار کند.
در همین حال، نهاد پشتیبان رسانه‌های آزاد افغانستان (نی)، از محدودشدن دست‌رسی به اطلاعات و کم‌بود منابع اطلاعاتی، ابراز نگرانی می‌کند. ظریف کریمی، مسئول این نهاد، به سلام‌وطندار می‌گوید: «دست‌رسی به اطلاعات به عنوان یکی از عناصر اساسی کار خبرنگاری در افغانستان، اکنون در وضعیت نامساعد قرار دارد. اطلاعات کم‌تر با رسانه‌ها شریک می‌شود و رسانه‌ها از ناحیه‌ی اطلاع‌رسانی، با کم‌بود منابع اطلاعاتی مواجه اند.»
سانسور و محدودیت در نشر گزارش‌ها به ویژه گزارش‌های خبرنگاران زن، از دیگر بازدارندگی‌هایی است که سر راه فعالیت آن‌ها قرار دارد. علینا رسا، خبرنگاری در جوزجان، می‌گوید که به دلیل محدودیت‌هایی که ریاست اطلاعاتوفرهنگ این ولایت وضع کرده، بسیاری از گزارش‌هایش از نشر باز مانده است. او که شش سال در رسانه‌های جوزجان کار کرده، می‌گوید: «ریاست اطلاعاتوفرهنگ، قانون وضع کرده، هر گزارشی که خبرنگار تهیه می‌کند، باید از این ریاست تأییدی بگیرد و در صورتی که این ریاست گزارش را تأیید نکند، هیچ خبرنگار حق نشر آن را ندارد.»
همین گونه، فاطمه قاسمی، خبرنگار محلی در کندز، می‌گوید: «من یک گزارش که زیاد جزئیات هم نداشت، در مورد محدودیت‌های زنان نشر کردم، روز بعد به خاطر این موضوع، نیروهای امر‌به‌معروف امارت اسلامی پشت رادیو آمدند. ما هم وعده دادیم که بار دیگر چنین موضوع را نشر نکنیم.»
چهار تن از هشت گفت‌وگوشونده در این گزارش، گفته اند که به دلیل محدودیت‌ها، بارها تصمیم گرفته اند که کار خبرنگاری را ترک کنند.
آگاهان امور رسانهای، کم‌رنگ‌شدن حضور زنان و محدودیت دست‌رسی به اطلاعات را چالش جدی در برابر اطلاع‌رسانی در افغانستان می‌دانند. حجت‌الله مجددی، رییس انجمن خبرنگاران آزاد افغانستان، می‌گوید که وضع محدودیت‌ها در برابر کار خبرنگاران، سبب دل‌سردی خبرنگاران شده که خلای اطلاعاتی را به وجود می‌آورد. او می‌افزاید: «برخی موردها است که خانم‌ها باید دنبال کنند. هر گاه این گزارش‌ها از سوی خبرنگاران زن دنبال می‌شود و منابع رسمی به آن‌ها پاسخ نمی‌دهند، این سبب محروم‌شدن مردم از اطلاعات می‌شود.»
این در حالی است که بر اساس آمار نی، در نزدیک به دو سال پسین، ۹۵ درصد خبرنگاران زن کار شان را از دست داده اند و وضع محدودیت‌ها بر کار خبرنگاران و کم‌رنگ‌شدن حضور خبرنگاران زن در رسانه‌ها، سبب شده که بر اساس گزارش سازمان گزارش‌گران بدون مرز، افغانستان در رده‌بندی جهانی آزادی مطبوعات، با ۳۴ پله سقوط، در جایگاه ۱۵۶ فهرست این سازمان قرار بگیرد.
سلام‌وطندار را در تویتر دنبال کنید
گفتنی است که نهادهای داخلی وخارجی حامی آزادی بیان نیز در نزدیک به دو سال پسین، بارها از محدودشدن حق دست‌رسی به اطلاعات و کم‌رنگ‌شدن حضور خبرنگاران زن در رسانه‌های افغانستان، ابراز نگرانی کرده اند.
دفتر هیئت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) نیز، هم‌زمان با روز جهانی آزادی مطبوعات در ۱۳ ثور سال روان، در اعلامیه‌ای از وضعیت رسانه‌ها در افغانستان ابراز نگرانی کرده و گفته بود که وضع محدودیت‌ها، خبرنگاران زن را به شدت متأثر کرده است.
پس از بازگشت امارت اسلامی به قدرت، رسانه‌ها در افغانستان، ماهیت پیشین خود را از دست داده و حق دست‌رسی به اطلاعات که سنگ‌بنای فعالیت رسانهای است، به اندازه‌ی زیادی محدود شده که این محدودیت بیشتر سد راه فعالیت خبرنگاران زن است.
