قرار است بند آب سلطان در شمال غزنی به گونهی اساسی بازسازی شود. آغاز کار پروژهی استحکامبخشی بند سلطان با استقبال گرم و خوشبینی کشاورزان و باغداران در این ولایت همراه شده است. بند آب سلطان که از بندهای تاریخی کشور به شمار میرود، در شمال غزنی و در مرز با میدانوردک موقعیت دارد. این بند از آغاز ساخت تا کنون نقش مؤثری در مدیریت منابع آب، رشد کشاورزی و باغداری در غزنی داشته است.
کار بازسازی این بند به تازگی از سوی وزارت آب و انرژی امارت اسلامی با هزینهی نزدیک به ۱۱۰ میلیون افغانی آغاز شده است. به گفتهی مسئولان، با تکمیل این پروژه گنجایش ذخیرهی آب بند از نُه میلیون به ۱۳ میلیون مترمکعب افزایش خواهد یافت.
عبداللطیف منصور، سرپرست وزارت آب و انرژی، در هنگام گشایش این پروژه از بیبرنامگی حکومتهای پیشین در زمینهی نگهداری این بند انتقاد کرد. او، تأکید کرد که این وزارت بازسازی بند سلطان را به دلیل آسیبپذیری ساختار آن، در اولویت کاری خود قرار داده است.
عبداللطیف منصور، افزود: «کسی که در دوران جمهوری، بیهدف پول گرفته باشد، به چشم مردم خاک پاشیده است. حتا اگر ما استحکامات هم بسازیم، وقتی یک آدم عادی بیاید و ببیند که این آسیبهای بزرگ پیش آمده، متوجه میشود که اینها فقط خاک هستند که روی شان سمنت ریخته شده و دیوار بالا برده اند. چنین چیزی هیچگ اه توان تحمل فشار را ندارد. به همین دلیل است که من بارها گفتهام که ذخیرهی آب نکنید و دروازه (سد) را بالا نبرید؛ چون به مردم آسیب میرسد.»
گشایش پروژهی بازسازی بند آب سلطان با واکنش مثبت باشندگان غزنی به ویژه کشاورزان و باغداران این ولایت روبهرو شده است. سیدغلامسخی مجمر، مسئول شورای مردمی ولسوالی خواجهعمری و عبدالاحد، از کشاورزان محل، در گفتوگو با سلاموطندار میگویند که در گذشته به دلیل تخریب این بند، زیانهای زیادی را متحمل شده اند. اکنون با آغاز بازسازی آن، امیدوار اند که دسترسی بهتر به آب برای زراعت و باغداری فراهم شود.
سیدغلامسخی مجمر، میافزاید: «متأسفانه یکی از علتهایی که این بند آبش خلاص شده، همین است که دیواری که در زمان جمهوری اعمار کرده اند، ناقص اعمار شده و همان حیفومیل که در دیگر پروژهها بود، متأسفانه در این جا هم بود. امارت اسلامی در هر بخش کار میکند به ویژه در بخش سرکسازی و ساخت بندها که هر دویش مهم است.»
عبدالاحد، نیز میافزاید: «من از این پروژه خیلی خوشحال هستم؛ خداوند به همهی این مردم پاداش بدهد؛ خداوند دوبرابر پاداش بدهد. ما ضرر زیادی دیدهایم؛ طوری که زبان مان بند آمده و حکم و باغهای مان همه از بین رفته اند. آب که حالا هم وجود ندارد. نخستین ضربه را ما خوردهایم.»
با این حال، مسئولان محلی در غزنی، میگویند که بند سلطان دارای ۳۰ هزار مترمربع مساحت است، ۲۳۰ متر درازا و ۴۶ متر پهنا دارد. این بند اکنون گنجایش ذخیرهی هشت میلیون مترمکعب آب را دارا است و با بازسازی و استحکام آن، این گنجایش به ۱۳ میلیون مترمکعب خواهد رسید.
محمداسحاق صالح، نمایندهی مقام ولایت غزنی، در این باره میگوید: «مساحت بند حدود ۳۰ هزار مترمربع بوده؛ طول بند ۲۳۰ متر و عرض قسمت تحتانی آن ۴۶ متر میباشد و عرض قسمت فوقانی آن شش متر و ارتفاع بند ۲۸ متر میباشد. ظرفیت ذخیرهی آن هشت میلیون مترمکعب آب بوده؛ در قسمت راست آن پرچاوی اتومات جهت خروج آب مد نظر گرفته شده است که حدود ۱۲ هزار مستفیدشونده دارد. ۴۴ جوی دارد که ۱۸ جوی پایین آن در قریهی قلعهی نو شروع و سربند آن تا روستای منگور و قرهباغی به طول ۳۷ کیلومتر میانجامد.»
در همین حال، مسئولان در ریاست زراعت، آبیاری و مالداری غزنی، تأکید میکنند که بازسازی بند سلطان نقش کلیدی در بهبود مدیریت آب دارد و میتواند وابستگی مردم به استفاده از چاههای عمیق را کاهش دهد.
محمدزکریا هوتک، مسئول نشراتی ریاست زراعت، آبیاری و مالداری غزنی، میگوید: «بازسازی بند آب سلطان نقش مهم و حیاتی در بهبود برنامههای زراعتی دارد. با تأمین بهتر آب برای زمینهای زراعتی، زمینه برای تطبیق سیستمهای مدرن آبیاری و باعث افزایش بهرهبرداری از زمینها فراهم خواهد شد. همچنان کاهش وابستگی به آب چاههای عمیق و حفاظت از منابع زیرزمینی از تأثیرات مثبت این بند خواهد بود.»
کارشناسان کشاورزی در غزنی، نیز بر اهمیت این بند تأکید دارند. آنان، میگویند که بند سلطان جایگاه ویژهای در توسعهی زراعت این ولایت دارد و هزاران خانوادهی کشاورز و باغدار متکی به آب این بند هستند.
محمدصالح غزنوی، کارشناس کشاورزی و باغداری در غزنی، میگوید: «بند سلطان از نظر فنی و زراعتی، مقام والایی را در غزنی دارد؛ به خاطری که در درهی سرسبز خواجهعمری شامل باغها، میوه، سبزیجات و حبوبات میباشد که کلش از برکت بند سلطان است. همچنان هزاران فامیل مرکز متکی به بند سلطان میباشند. از این که ظرفیت بند سلطان کم بوده و در زمستان آب مذکور هدر میرود، اگر ظرفیت بند مذکور بلند برود، از ضایعات آب در زمستان جلوگیری صورت میگیرد و در تابستان مشکل کمآبی برای دهاقین رفع میشود.»
گفتنی است که تهداب نخستین بند سلطان در دوران سلطنت غزنویان گذاشته شد و در زمان محمد ظاهر شاه، پادشاه پیشین افغانستان، بازسازی شد. این بند در سالهای نخست حکومت جمهوری به ویژه در ۱۳۸۴ خورشیدی تخریب شد که در پی آن زیانهای سنگینی به کشاورزان و باغداران غزنی وارد شد.
