هم‌زمان با فرارسیدن روز ملی زبان اوزبیکی، شهروندان اوزبیک افغانستان، از کم‌توجهی به زبان اوزبیکی و ازمیان‌بردن بسترهای رشد و پویایی آن در کشور، نگرانی دارند.
پس از بازگشت امارت اسلامی به قدرت، تلاش برای باروری زبان اوزبیکی در کشور، نه تنها که کم شده، بل که این زبان از نظر نیز افتاده است. در سایه‌ی همین تغییر، نشر خبرها به زبان اوزبیکی از رادیو تلویزیون ملی، متوقف شده است.
حسیب کریمی، مدیر بخش اوزبیکی رادیو تلویزیون ملی افغانستان، به سلام‌وطندار می‌گوید: «هفت ماه قبل، ما هر شام‌گاه نزدیک به ۲۰ دقیقه خبرهای اوزبیکی در تلویزیون ملی داشتیم؛ اما رهبری، وقتش را گرفت و فعلا متوقف است. این خودش یک ضرر بود.»
همین گونه، پس از سقوط جمهوری، بیشتر رسانه‌های خصوصی که به زبان اوزبیکی نشرات داشتند، به دلیل‌های مختلفی از فعالیت باز مانده اند. تلویزیون‌های آیینه و باتور، تلویزیون بیرلیک در تخار، رادیوی میمنه در فاریاب و همین گونه، شماری از رسانه‌های محلی دیگر که به زبان اوزبیکی نشرات داشتند، اکنون فعالیتی ندارند.
در زمان حکومت پیشین، شماری از ارگان‌های دولتی نیز، به زبان اوزبیکی نشرات داشتند که با روی‌کارآمدن امارت اسلامی، متوقف شده است.
سلام‌وطندار فارسی را در تویتر دنبال کنید
نادیده‌گرفتن زبان اوزبیکی، تنها به زدودن آن از رسانه‌های دولتی و توقف فعالیت رسانه‌هایی که به اوزبیکی نشرات داشتند، خلاصه نشده، بل که در این راستا، حق آموزش به زبان مادری نیز تا اندازه‌ی زیادی از کودکان اوزبیک در کشور، گرفته شده است. اکنون، بیشتر ساحت‌های اوزبیک‌نشین افغانستان، با کم‌بود آموزگار زبان اوزبیکی، یا کم‌بود کتابهای درسی به زبان اوزبیکی روبه‌رو است.
عبدالکریم غریب اوغلی، آموزگار در تخار، با گلایه از بی‌توجهی وزارت معارف به زبان اوزبیکی، می‌گوید: «به زبان اوزبیکی از سوی ادارات توجه نمی‌شود؛ در بعضی مناطق کم‌بود استاد وجود دارد و در مناطقی هم که استاد باشد، کتاب درسی یافت نمی‌شود.»
عبدالله، یکی دیگر از آموزگاران اوزبیک در تخار، می‌گوید: «در ۱۶ ولسوالی ولایت تخار که ۷۵ فیصد نفوس را اوزبیک‌ها شکل می‌دهد، ممکن دو الی سه فیصد استاد اوزبیکی در مکاتب استخدام شده باشد.» به گفته‌ی او، در مکتب‌هایی که آموزگاران زبان اوزبیکی به کار گماشته شده اند، کتاب درسی به زبان اوزبیکی وجود ندارد؛ چیزی که باعث شده مضمون زبان اوزبیکی از تقسیم‌اوقات درسی حذف شده و آموزگاران زبان اوزبیکی، به ناچار مضمون‌های دیگری را تدریس کنند.
با این حال، در دو دهه‌ی گذشته که افغانستان در حالت نسبی آرامی به سر می‌برد و بسترهای اجتماعی برای رشد و پویایی زبان‌های ملی و محلی مهیا بود، گام‌هایی در راستای رشد و تقویت زبان اوزبیکی برداشته شد که سهم فرهنگیان اوزبیک در آن، بیشتر از دیگران برجسته بوده است.
سید محمدعالم لبیب، نویسنده و شاعر شناخته‌شده‌ی زبان اوزبیکی، با ستایش از تلاش‌هایی که در دو دهه‌ی گذشته، برای رشد زبان اوزبیکی در افغانستان انجام شده، به سلام‌وطندار می‌گوید: «در ۲۰ سال دوره‌ی جمهوری، نزدیک به ۵۰۰ اثر کوچک و بزرگ به زبان اوزبیکی چاپ شده که شامل اثرهای علمی، تحقیقی، مجموعه‌های شعری و مقاله‌ها است.» به باور او، چاپ و نشر این حجمی از اثرها در زبان اوزبیکی، هرچند بسنده نیست؛ اما در مقایسه با سال‌های پیش از جمهوری، رقم درشت و درخورتوجهی است.
سلام‌وطندار فارسی را در فیسبوک دنبال کنید
محمداشرف غنی، رییس‌جمهور پیشین افغانستان در ۱۳۹۸، در فرمانی، بیست‌ونهم میزان را در تقویم افغانستان به عنوان روز ملی زبان اوزبیکی، نام‌گذاری کرد که پس از آن، همه‌ساله از این روز با برگزاری برنامه‌هایی ویژه بزرگ‌داشت می‌شود.
با این که نام‌گذاری روزی به نام «روز ملی زبان اوزبیکی» در کشوری که ساختار حاکم و نهادهای مردمی آن، هنوز به ارزش زبان و کارکرد آن در شکل‌دهی هویت اجتماعی-فرهنگی اهمیت زیادی قایل نیستند، خود دست‌آوردی مهم است؛ اما، با این همه، برای رشد و پویایی زبان اوزبیکی در افغانستان، چه از سوی حکومت‌ها و چه نهادهای خصوصی، توجهی که باید، نشده است.
امین‌الله نایل خانگیلدی، یکی از نویسندگان اوزبیک افغانستان که دست کم سه رمان به زبان اوزبیکی نوشته، می‌گوید: «در شرایط فعلی، برای رشد زبان اوزبیکی، باید کتابهای موجود در این بخش، چاپ شود و به رشد زبان اوزبیکی و کتاب‌خوانی در زبان ما، بیشتر توجه شود.»
با این همه، برای رشد و پویایی بیشتر زبان اوزبیکی، نیاز است که زمینه‌ی آموزش کودکان به زبان اوزبیکی در مناطقی که بیشتر باشندگان آن اوزبیک استند مهیا شود و در گام بعدی، آفرینش اثر در بخش‌های مختلف علوم انسانی و طبیعی به زبان اوزبیکی و برگردان اثرها از دیگر زبان‌ها به اوزبیکی است که می‌تواند، بستری را برای رشد بیشتر این زبان در افغانستان فراهم بیاورد.
