در باغ میخرامید، آن سرو نورسیده
دامن کشان همیرفت، گلها ره چیدهچیده
بر من نگاهش افتاد، چون آهوی رمیده
سر را به پیش افکند گویی مرا ندیده
رفتم به صد تمنا آنگه من از قفایش
با احتیاط کردم آهستهگک صدایش
پس دید جانب من دیدم رخ چو ماهش
چادر به روی افکند با دست پُرحنایش
رنجییده از حیا گفت ای از حیا رمیده
ای کارنازموده برگوی مدعا چیست
با کیستت تمنا، آهستهگک صدا چیست
بر دل چه راز داری، بر سر ترا هوا چیست
بر گیر راه خود را این شور و این نوا چیست
دهقان حسن ما را با ناز پروریده
گفتم صد آفرین باد ای ماه کشور حسن
بر باغبان قدرت خلاق داور حسن
چون تو بیافریده خورشید خاور حسن
سر تا به پا لطافت ای ماه انور حسن
از عشق چون تو ماهی دارم دل رمیده
ای پادشاه خوبان رحمی بر این گدا کن
باری اسیر خود را با لطف آشنا کن
مهمان وصل خود را یک بار مرحبا کن
بیچاره مستمندم درد مرا دوا کن
تا شاد گردد از تو این جان غم کشیده
شیرین تبسمی کرد آن سرو چستوچالاک
آمد سر تکلم گفتا که ای هوسناک
دعویِ عشق کردند چون تو هزار بیباک
بردند در دل حرمان مانند شیره در تاک
از بوستان وصلم رفتند نا چشیده
قاسم بلندتر کن اکنون ترانۀ راز
در کوی عشق میباش با بلبلان همآواز
در راه جان سپاری چابک سمند میتاز
بنگر چه میسراید آن عندلیب شیراز
«چون از خودی برآیی باشی خدا رسیده»
کمتر شهروند افغانستان است که این مخمس را نشنیده باشد. این مخمس را سیدقاسم، شاعر اهل پنجشیر نوشت، اما زمانی به اوج شهرت رسید که با نوا و آواز درمحمد بدخشی در هم آمیخت و قیچک و و دمبوره به دلنشینیاش افزود.
از دُرمحمد کشمی در بدخشان به عنوان استاد یاد میشود؛ استادی که بیش از نیمی از عمر خود را صرف موسیقی کرد و به بدخشانزمین لبخند داد.
دُرمحمد کشمی در سال ۱۳۹۰ لقب استادی را رسما از دولت به دست آورد. جاوید کشمی، پسر این هنرمند بومی به سلاموطندار میگوید که سالانه ۱۲۰ هزار افغانی به پاس خدمات پدرش دریافت میکردهاند، اما این امتیاز از چندین ماه به اینسو قطع شده است.
جاوید میگوید، پس از سالها بیمهری، نهادهای مسئول و وزارت فرهنگ افغانستان ساعاتی پس از مرگ پدرش، جوای احوال او شدهاند.
دُرمحمد کشمی پس از شصتودو سال کار و فعالیت هنری در عالم فقر و بیمهری روز گذشته به سن ۸۸ سالهگی در کشمِ بدخشان بدرود حیات گفت.
چهرۀ خندان او در آهنگهای تصویریاش، شادی و سرور بیشتر به بیننده میداد. او هنگام اجرای آهنگها غرق دنیای موسیقی میشد و با ظرافت و باریکیهای مختص به خودش، آهنگهای محلی را اجرا میکرد.
کشمی از آوان جوانی، زمانی که سرباز بود (۱۳۳۶) به سکوی موسیقی رادیو افغانستان رفت و از همان زمان صدایش برای بدخشانزمین و دیگر ولایتها محبوب گشت.
دُرمحمد کشمی در سیزده کشور کنسرتهای موسیقی داشته است. او اخیراً از ناملایمات روزگار، بیتوجهی مسئولان به هنر و موسیقی ناراحت بود. در پهنۀ جامعۀ فرهنگی بدخشان موسیقی و هنر به حاشیه رفته و هنرمندان از افزایش محدودیتها و پیدایش صداهای مخالف علیه هنر سخن میگویند. کشمی به همین دلیل به پیشۀ دهقانی رو آورده و بیشتر مصروف کشاورزی شده است.
پسرش میگوید: «پدرم به دهقانی علاقۀ زیاد داشت و هنر موسیقی پیشۀ اصلیاش نبود.» او میگوید: «پدرم ثروتاندوزی نکرد، فقیرانه زیست و فقیرانه به دار فانی شتافت.»
نقیبالله ثاقبیار، رئیس اطلاعات و فرهنگ بدخشان میگوید، این هنرمند محلیخوان بنیانگذار موسیقی «نیریز» بود و کارهای هنری او در بخش موسیقی برای جامعۀ فرهنگی بدخشان از اهمیت ویژهیی برخوردار است.
مسئولان ریاست اطلاعات و فرهنگ در بدخشان میافزایند که این هنرمند محلی در بیش از نیم قرن گذشته خدمات شایانی به موسیقی محلی در سبک «نیریز» انجام داده و با داشتن صدای دلنشین و سبک هنری منحصر به فرد، علاقهمندان بیشماری را به خود جلب کرده است. آنان آقای کشمی را به عنوان یکی از ستونهای استوار موسیقی محلی در این ولایت عنوان میکنند.
عبدالمنان شیوای شرق، معین نشراتی وزارت اطلاعات و فرهنگ هم از دُرمحمد کشمی به عنوان یکی از پاسداران هنر و موسیقی بومی بدخشان یاد کرده است.
پرتونادری، شاعر و نویسنده نیز دُرمحمد کشمی را چهرۀ شاخص در موسیقی محلی بدخشان میداند و میگوید که کشمی با اجرای آهنگها در سبک فلک که از سبکهای معمول در بدخشانِ افغانستان و تاجیکستان است چهرهیی برتر به خود تخصیص داد.
سیدحسین نهیب، از فرهنگیان بدخشان، دُرمحمد کشمی را همسطح بازگل بدخشی میداند. او میگوید، بازگل بدخشی، دُرمحمد کشمی، منگل جرمی و کسانی دیگر در نیم قرن اخیر اصالت بومی موسیقی محلی بدخشان را نهتنها حفظ کردند بلکه در زنده نگهداشتن این موسیقی نقش بسیار داشتند.
در افغانستان هیچ نهادی وجود ندارد که به صورت منظم به تشویق و حمایت از هنر و موسیقی بپردازد. نهیب معتقد است که هنرمندانی مانند کشمی مانند گلهای خودروی هستند که در هر جای روییدند و درخشیدند.
نهیب می گوید در صورتی که برنامه های حمایتی از این هنرمندان وجود می داشت آن ها بیشتر تبارز می کردند، نهیب می گوید، فراهم شدن فرصت ثبت چند آهنگ محدود در رادیو افغانستان زمینه که کسانی مانند بازگل بدخشی و درمحمد کشمی تبارز کنند.
به نقل از جاوید کشمی، دُرمحمد کشمی حدود ۳۶۰ نوار شصت دقیقهیی دارد که حدود ۶۰ نوار آن در مراسمهای گوناگون به ثبت رسیده و باقی در رادیو افغانستان ضبط شده است.
این هنرمند بومیخوان بدخشان دو بار ازدواج کرده و ثمرۀ این ازدواج شش دختر و چهار پسر است.
