احمد که پس از وخامت اوضاع امنیتی، سه سال پیش افغانستان را به قصد رسیدن به کشورهای اروپایی ترک کرده بود می‌گوید، آن زمان چگونه فریب حرفهای قاچاقبری را خورد که می‌گفت با یک چشم بر همزدن آنان را به اروپا می‌رساند.
اما، این حرف‌ها درست پس از رسیدن‌شان به مرز کشور ایران که در همسایه‌گی افغانستان موقعیت دارد، دروغ ثابت شد.
احمد که با سیمای خسته و ذهنی آشفته با انگشتان دستش درگیر است، شمرده شمرده از خاطرات سفرش روایت می‌کند. او می‌گوید، پیش از آغاز این سفر افسر امنیت ملی بود و به خاطر مشکلات امنیتی که شاید روزی جانش را از دست دهد، راه اروپا را در پیش گرفت.
احمد می‌گوید که پیش از سفر مانند دیگر قربانیان مهاجرت از دشواری‌های مسیر مهاجرت نامنظم و مشکلات زنده‌گی در کشور مقصود چیزی نمی‌دانست.
او می‌افزاید، قاچاقبران برایش گفته بودند که هیچ تهدیدی در مسیر راه متوجه آنان نیست، اما خلاف این گفته‌ها در نزدیکی مرز ایران در کنار شلیک سربازان مرزی، چرخ‌بال‌ها هم با شلیک مستقیم مانع ورودشان به ایران شد.
احمد چشم دید خود را این‌گونه بیان می‌کند، «ما می‌گفتیم که ما را ببرید، اما قاچاقبران می‌گفتند که نه، باید پشت سنگ‌ها پنهان شوید و بعداً مرز را عبور کنید، سرانجام دو چرخ‌بال آمد و بالای مهاجران شلیک کرد که در نتیجه یک زن و شوهر که نسبتاً کلان سال بودند و خوب نمی‌توانستند بدوند، زخمی شدند و پس از ضایع‌کردن خون زیاد در همان دشت جان باختند.»
او با مرور خاطرات و مشکلاتی که در مسیر مهاجرت متحمل شده می‌گوید، دشواری‌های مهاجرت نامنظم در مسیر کشور مقصود خلاصه نمی‌شود، بلکه کار و اقامه در کشورهای اروپایی سر آغاز چالش‌های جدید و نگرانکننده برای مهاجران است. این پسر می‌گوید، پس از عزم سفر به کشورهای اروپایی تمام لوازم خانه خود را به خاطر تهیۀ پول قاچاقبر فروخته و اکنون که پرونده‌اش از سوی حکومت آلمان برگشت خورده، نمی‌داند که به کجا برود و به چه کسی مراجعه کند.
پیاده‌روِی، گرسنه‌گی و تشنه‌گی و لت‌وکوب مهاجران از سوی قاچاقبران در مسیر راه از دیگر دشواری‌هایی است که احمد در راه مهاجرات نامنظم با آنها روبه‌رو شده است.
در این حال سیدشیرحسین هنریار، هماهنگ کنندۀ مرکز معلومات مهاجرت در افغانستان می‌گوید که یک بخشی از کسانی‌که راه مهاجرت نامنظم را در پیش می‌گیرند، افرادی هستند که وظایف خود را ترک کرده‌اند. به گفتۀ آقای هنریار، از همین‌رو آنان برای صدها تن از کارمندان دولتی در ده‌ها وزارت و اداره برنامۀ آگهی‌دهی از خطرات مهاجرت نامنظم را ارایه کرده‌اند که نتیجۀ خوبی نیز در پی داشته است. او می‌گوید، این نهاد تاکنون برای بیش از ۱۱ هزار تن در اداره‌های دولتی، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی از خطرات مهاجرت نامنظم معلومات داده‌اند و به آنان گفته‌اند که به خاطر مهاجرت وظایف‌شان را ترک نکنند.
سیدشیرحسین هنریار، هماهنگ کنندۀ مرکز معلومات مهاجرت در افغانستان می‌افزاید که این نهاد برای جلوگیری از مهاجرت‌های نامنظم برنامۀ آگاهی‌دهی را از طریق، شبکه‌های مجازی و حضوری در دانشگاه‌ها و شماری از وزارت‌خانه‌ها راه‌اندازی کرده‌اند.
حدیث پردیس، معاون ارتباطات و اطلاعات عامۀ سازمان بین‌المللی مهاجرت در افغانستان یا IOM می‌گوید که شمار دقیقی از کسانی که ترک وظیفه کرده‌اند و راهی اروپا شده‌اند را ندارند. آقای پردیس اما، مهاجرت این دسته از افراد را نگرانکننده می‌خواند.
به گفتۀ او، این سازمان و دیگر سازمان‌های که برای مهاجران کار می‌کنند، همواره تلاش دارند که با برنامه‌های گوناگون جلو مهاجرت‌های نامنظم را بگیرند.
معاون ارتباطات و اطلاعات عامۀ سازمان بین‌المللی مهاجرت در افغانستان یا IOM می‌افزاید که در سال ۲۰۱۹ حدود ۵ هزار تن از کشورهای اروپایی و ترکیه به افغانستان برگشته‌اند.
با این حال، مسئولان در وزارت مهاجرت و برگشت‌کننده‌گان و سازمان جهانی مهاجرت می‌گویند که برای برگشت‌کننده‌گان یک مبلغ پول کمک می‌کنند تا بتوانند در افغانستان تجارت کوچکی از خودشان داشته باشند.
به مهاجرت نامنظم نه بگویید!
