یافته‌های سلام‌وطندار از گفت‌وگو با ۱۷ زنی که حق میراث به آن‌ها داده نشده است، نشان می‌دهد که تمامی این زنان به دلیل سنت‌های حاکم بر کشور از حق میراث محروم شده اند. به گفته‌ی این زنان، بر اساس سنت‌ها در بیشتر خانواده‌ها، تنها پسران شامل میراث بهجامانده از والدین شناخته می‌شوند و دختران از حق میراث محرم اند.
از میان این شمار زنان، ۱۱ تن برای گرفتن حق میراث از طریق بزرگان قومی اقدام کرده؛ اما ره به جایی نبرده و چهار بانوی دیگر هیچ اقدامی نکرده اند. با این حال، دو تن از این بانوان که از حق ارث محروم شده اند، اکنون می‌خواهند به گونه‌ی قانونی حق میراث خود را مطالبه کنند.
یکی از زنان مصاحبه‌شونده که از طریق بزرگان قومی مطالبه‌ی حق ارث کرده؛ اما محروم شناخته شده، مدینه سروری است. او که باشنده‌ی اصلی لغمان است، می‌گوید که در حالی از میراث بهجامانده از پدر به دلیل سنت‌های حاکم محروم شده که خود درگیر مشکلات اقتصادی است، به همین دلیل نیازمندی شدید به حق ارث دارد.
این بانو، می‌افزاید که آنان چهار برادر و دو خواهر اند و دو حویلی و چندین جریب زمین از پدرش به آن‌ها به میراث مانده است. به گفته‌ی او، به رغم درخواست حق میراث از طریق بزرگان قومی، حقوق آنان میان برادرانش تقسیم شد و بزرگان قومی و برادرانش به او هشدار دادند که از پیگیری قانونی حق میراث خودداری کند.
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
بانو سروری، می‌گوید: «برادرهای ما گفتند که اگر شما حق میراث تان را بگیرید، ما شما را اجازه نمی‌دهیم که حتا مرده‌ی تان را در حدیره‌ی پدری مان دفن کنند. به همین خاطر، ما همه را جمع کردیم و باهم صحبت کردیم. همه گفتند که عمه‌های شما و دختر‌های کاکای آغای/پدر تان حق میراث نگرفته اند و خواهر کلانم هم گفت من حقم را نمی‌گیرم.»
آرزو، بانوی دیگری است که پس از اقدام از طریق بزرگان قومی برای گرفتن حق میراث، از ارث محروم و دارایی‌های بهجامانده از پدرش میان برادرانش تقسیم شده است.
او می‌افزاید: «از پدرم پنج جریب زمین مانده است. من و خواهرم هر دوی ما میراث نگرفتیم. من اقدام کردم که حق میراثم را بگیرم، برادرانم با من رویه‌ی زشت کردند. در قوم‌وخویش ما هم به دختران میراث نمی‌دهند و بر شان می‌گویند، میراث؟»
روهینا، دیگر بانوی محروم‌شده از ارث، نیز می‌گوید: «به خاطر میراث اقدام کردم، برادرانم گفتند که شما عروسی کرده اید، حق ندارید و خواهران دیگرم هم اقدام نکردند و برادرانم هم می‌گویند که دختران حق میراث را ندارند و در قوم ما هم دختران میراث نمی‌گیرند؛ چون رفت‌وآمد را قطع می‌کنند.»
چهار تن از بانوانی که نتوانسته اند حق میراث خود را بگیرند، می‌گویند با شناختی که از سنت‌های حاکم بر جامعه دارند، برای گرفتن حق میراث هیچ اقدامی نکرده اند. آنان، میافزایند با توجه به وضعیت جامعه می‌دانند که تنها پسران وارث شناخته می‌شوند و دختران حقی در میراث پدر ندارند، به همین دلیل خاموشی اختیار کرده اند.
صفا، یکی از این بانوان، می‌گوید: «تا کنون من هیچ درخواست گرفتن میراث نه از فامیل خود کردم نه به مرجع قانونی مراجعه کردم. در فامیل ما به زن میراث نمی‌دهند، در قوم ما و جامعه‌ی ما گرفتن میراث عیب است. به زنان به آسانی میراث نمی‌دهند، به همین دلیل من نه درخواست میراث به فامیل دادم، نه به مرجع قانونی مراجعه کردم.»
نجیبه، دیگر بانویی که از حق ارث خود گذشته است، نیز می‌گوید: «چون در قوم ما دادن میراث مشکل است و مسئله‌ی ننگ است، از همین خاطر نگرفتم.»
ستاره، دیگر بانویی است که می‌خواهد برای گرفتن حق میراث خود به گونه‌ی قانونی اقدام کند. او می‌گوید که برای احقاق میراث به‌جامانده‌ی پدرش، بارها از طریق بزرگان قومی اقدام کرده؛ اما همیشه پاسخ رد گرفته است، به همین دلیل حالا می‌خواهد از طریق قانون عمل کند.
ستاره می‌افزاید: «من برای گرفتن حق میراث اقدام کرده‌ام، از شان حق میراثم را خواسته‌ام؛ اما برایم ندادند. در صورتی که این قسم پیش برود، از راه قانونی هم‌راه شان پیش می‌روم. این یک رواج شده که اگر کسی حق میراث خود را بخواهد، فامیل پدری‌اش هم‌راهش قطع رابطه می‌کنند.»
این بانوان در حالی از حق میراث محروم شده اند که عالمان دین بر دادن حق میراث به زنان تأکید می‌کنند و می‌گویند که بر اساس «احکام دین اسلام» در صورتی که از متوفی دختر و پسر به جا مانده باشد، به دختران نصف سهم پسران ارث داده می‌شود.
عتیق‌الله انس، عالم دین، می‌گوید: «دین اسلام همان طوری که به مردها حق قایل است، به زن‌ها هم قایل است و در قرآن‌کریم در سوره‌ی نسا گفته، برش حق ثابت را قایل است و او تعیین شده و از جمله احکام ثابت است.»
عبدالله احسانی، دیگر عالم دین، نیز می‌گوید: «از دیدگاه فقه اسلام، از دیدگاه قرآن و شریعت که به خانم‌ها به پیمانه‌ای که به مردها سهم قایل استند و به مردها میراث می‌دهند، به خانم‌ها سهم قایل باشند و میراث شان را برای شان بدهند. این واجب است هم بر مرد هم بر زن، هیچ استثنایی وجود ندارد. دو دختر مطابق سهم یک برادر سهم می‌برند.»
از سوی دیگر، فعالان حقوق زن، می‌گویند که به دلیل آگاهی‌نداشتن مردم از دین و تطبیق‌نکردن قانون در کشور، هنوز هم سنت‌های ناپسند به ویژه سنت محروم‌کردن دختران از حق میراث، در کشور رواج دارد.
آنان، از حکومت انتقاد می‌کنند و می‌گویند که حکومت در خصوص دادن حق میراث به دختران، اقدامات جدی و قانونی را روی دست نگرفته است و تمامی اقدامات در چهارچوب اداره‌های عدلی و قضایی، پس از مراجعه‌ی معترض خلاصه می‌شود.
آنان میافزایند که نیاز است تا حکومت برای آگاهی‌دهی مردم و تقسیم عادلانه‌ی میراث در میان مردان و زنان، برنامه‌های بزرگ و همه‌شمول روی دست گیرد.
حمیرا فرهنگ‌یار، فعال حقوق زن، می‌گوید: «متأسفانه در جامعه‌ی ما علما آن چنانی که باید در مورد میراث می‌گفتند، به خانواده‌ها درست نفهماندند که میراث حق شرعی زنان نیز می‌باشد. حتا در گذشته‌ها هم حق نمی‌دادند.»
ثریا پیکان، دیگر فعال حقوق زن، نیز می‌گوید: «در افغانستان بیشتر به دختران حق میراث در نظر گرفته نمی‌شود و دختران هم این را نمی‌فهمند که حق و حقوق شان چیست و به کجا مراجعه کنند و از حق این‌ها دفاع صورت بگیرد. اما در افغانستان شما می‌دانید که رفتن زن‌ها به محکمه/دادگاه از دیدگاه اقارب و مردم شرم شمرده می‌شود.»
در همین حال، شماری از وکیلان مدافع، نیز می‌گویند که دادن میراث به دختران و زنان بر اساس شرع و قوانین افغانستان مشخص و تعیین شده است؛ اما بر اساس دیدگاه مردم عادی، دادن میراث به دختران مایه‌ی شرم و ننگ پنداشته می‌شود.
سلام‌وطندار را در شبکه‌ی «ایکس» دنبال کنید
آنان، میافزایند که به قضیه‌های زیادی در خصوص مطالبه‌ی حق میراث از سوی زنان و دختران برخورده اند که بیشتر این قضیه‌ها به نفع زنان پایان یافته است؛ اما این زنان همواره از سوی خانواده‌ی پدری برای قطع ارتباطات، هشدار دریافت کرده اند.
جمیله فقیریان، یکی از وکیلان مدافع، می‌گوید: «ما زیاد به قضایا برخورده‌ایم و خوش‌بختانه توانسته‌ایم چندین کیس/قضیه را پیش ببریم و خانم‌ها توانسته اند که به حق میراث خود برسند. من یک کیس را پیش می‌بردم که می‌خواستند از مامای خود میراث مادر شان را بگیرند. ملکیت زیادی بود، خیلی پیش رفته بودیم؛ اما بنابر تغییر نظام نتوانستیم که این کیس را به اتمام برسانیم.»
تلاش کردیم دیدگاه حکومت سرپرست امارت اسلامی را نیز در پیوند به این موضوع داشته باشیم؛ اما موفق نشدیم. با این که طی چند هفته با دادگاه عالی نیز تماس گرفتیم؛ اما موفق نشدیم دیدگاه و آمار قضیه‌های مطالبه‌ی حق میراث از جانب زنان را از این نهاد بگیریم.
با این همه، رهبر امارت اسلامی در ۱۲ قوس ۱۴۰۱ در ماده‌ی پنجم یک فرمان شش‌ماده‌ای، بر دادن حق مهر و میراث به زنان تأکید کرده است.
