حمید حمیدی، از جوانان ولایت پروان است. او در سال ۲۰۱۷ و پس از پایان دورۀ مکتب، مهاجرت بی‌مدرک قانونی/نامنظم را به هدف رسیدن به اروپا با پیمودن راه‌های دشوارگذر برای زنده‌گی بهتر در پیش گرفت؛ اما مهاجرت موفق نداشت. حمید طعم تلخ مهاجرت را زمانی چشیده که تازه از مکتب فارغ شده بود. او نخست به ایران و از آن‌جا به ترکیه رفت.
حمید با هزینه‌کردن نزدیک به ۲۰۰ هزار افغانی برای مصرف راه، دو بار از مسیر مهاجرت و هر دو بار از ایران به کشور برگشت داده شد. به گفتۀ حمید، بار نخست پس از ورود به ایران از سوی پولیس این کشور که لباس قاچاق‌بران را بر تن داشتند، بازداشت و به مرز افغانستان ردومرز شد و بار دیگر نیز پس از پنج ماه اقامت در ایران، در مسیر رفتن به ترکیه از سوی پولیس بازداشت و به افغانستان بازگشتانده شد.
سلام‌وطندار را در اینستاگرام دنبال کنید
حمید حمیدی در گفت‌وگو با سلام‌وطندار دربارۀ سفرش می‌گوید: «در مسیر راه قاچاق‌بران از ما پول‌مان را به زور می‌گرفتند و می‌گفتند که اگر ما شما را در این مسیر نبریم، خدای ناخواسته شما را پولیس می‌برد و دزد می‌آید. ما از ترسی که از این‌جا برویم و خود را بیرون بکشیم، پول‌های خود را برای‌شان می‌دادیم.»
حمید با بیان دشواری‌ها و چالش‌های مرگ‌آفرین در مسیر مهاجرت به این نتیجه رسیده است که به‌جای ترک کشور، برای ساختن زنده‌گی ایده‌آل در افغانستان تلاش کند. او پس از کسب تجربۀ تلخ از کشورهای همسایه و رفتار توهین‌آمیز آنان، تصمیم گرفت تحصیلاتش را ادامه دهد و اکنون دانش‌جوی سال سوم دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی در یکی از دانشگاه‌های خصوصی‌ست.
- مهاجرت؛ راهی که یا به مقصد می‌انجامد یا مرگ
- فقر و بی‌کاری دلیل مهاجرت جوانان
- «اگر صلح سبب تأمین امنیت و ایجاد فرصت‌ها شود، به کشور بر می‌گردم»
- ماه‌ها زجر و بدبختی برای هیچ؛ عبدالخالق از اردوگاه یونان حکایت می‌کند
حمید می‌افزاید: «ما جوان بودیم، غرور داشتیم و می‌گفتیم مثل دیگر جوانان در این مسیر رفته می‌توانیم، به عواقب آن فکر نمی‌کردیم که در مسیر راه با مشکلات روبه‌رو می‌شویم؛ چون قاچاق‌بران راه‌های آسان را برای ما نشان می‌دادند، سیب‌های سبز و سرخ را نشان می‌دادند. حالا که حرفی دربارۀ مهاجرت به اروپا گفته می‌شود، من همان دوست‌مان را ممانعت می‌کنم؛ چون تجربۀ تلخی دارم و من تصمیم گرفتم که باید درس بخوانم و در همین افغانستان بمانم. من مطمین هستم کاری را که افغان‌های ما در دیگر کشورها انجام می‌دهند، همان کارهای شاقه را که در افغانستان انجام دهند، بیشتر از عایدشان که در آن‌جا می‌داشته باشند، در افغانستان خواهند داشت.»
سلام‌وطندار فارسی را در فیسبوک دنبال کنید
با این حال، آگاهان امور مهاجرت به این بارو اند که مهاجرت‌های بی‌مدرک قانونی با تمام خطراتش آسیب جدی به روان مهاجران بازگشته می‌زند.
محمدکاظم الهام، آگاه امور مهاجرت به این باور است که مهاجران ردومرزشده بیشتر از هر مورد دیگر، به درمان روانی نیازمند اند تا امید به زنده‌گی را از دست ندهند.
محمدکاظم الهام می‌گوید: «عواقب دیگری دارد که وقتی این‌ها دوباره دیپورت می‌شوند، مهم‌ترین موضوع هم مسألۀ سایکلوژیک یا روانی‌ست. واقعاً این‌ها بالای افراد تأثیرات بسیار زیاد دارد؛ به‌ویژه بالای جوانان. به‌خاطر این‌که آن‌ها پول زیاد را مصرف می‌کنند، شاید تمام دارایی‌شان مصرف شود، در این راه می‌روند و بلآخره موفق هم نمی‌شوند و دوباره دیپورت می‌شوند. با آمدن دوباره دو پیامد دیگر دارد. یکی این‌که همان منبع اقتصادی‌شان که دوام زنده‌گی‌شان بود را از دست می‌دهند. دوم، به شکلی از اشکال یک لکۀ ننگ برای‌شان محاسبه می‌شود و این از لحاظ روانی آسیب بسیار بزرگ است.»
سلام‌وطندار فارسی را در تلگرام دنبال کنید
در همین حال، مسئولان وزارت مهاجران و بازگشت‌کننده‌گان به‌عنوان تنها مرجع معتبر برای مدیریت روند مهاجرت و بازگشت‌کننده‌گان به کشور، به این باور اند که مهاجرت‌های نامنظم عواقب بازگشت اجباری را در پی دارد، اما آنان برنامۀ مشخص برای درمان مشکلات روانی بازگشت‌کننده‌گان اجباری ندارند.
سیدعبدالباسط انصاری، مشاور بخش رسانه‌های وزارت مهاجران و بازگشت‌کننده‌گان به سلام‌وطندار می‌گوید، این نهاد تلاش می‌کند چالش‌های مهاجرت‌های نامنظم را از ریشه حل کند تا این‌که به درمان مشکلات روانی بازگشت‌کننده‌گان بپردازد.
همانند حمید شاید صدها یا هزاران جوان دیگر افغانستان برای دست‌یابی به زنده‌گی ایده‌آل از کشورشان به کشورهای دیگر رفته باشند، اما بر بنیاد آمارها شمار اندکی از این جوانان موفق شده‌اند به آرزوی‌شان برسند.
