هرات، با داشتن زمینهای حاصلخیز و آبوهوای نسبتاً مناسب، همواره یکی از مرکزهای مهم تولیدات زراعتی در افغانستان بوده است. در سالهای گذشته، تلاشهایی برای تقویت خودکفایی غذایی از طریق ترویج تولیدات داخلی انجام شده؛ اما همزمان با شدتگرفتن تغییرات اقلیمی، این دستآوردها با تهدید جدی روبهرو شده اند. خشکسالیهای پیدرپی، کاهش منابع آبی و نبود برنامهریزی پایدار، تولید زراعتی را زیر فشار قرار داده و سبب افزایش بیپیشینهی بهای مواد غذایی شده است.
فریدون عظیمی، یکی از باشندگان هرات، میگوید که بیش از ۸۰ درصد نیازهای غذایی خانوادهاش را از تولیدات داخلی تأمین میکند. او میافزاید: «هماکنون حدود ۸۰ درصد از تولیدات داخلی استفاده میکنیم. یکی از نیازهای اصلی ما برنج است که متأسفانه آن را از کشورهای مانند بنگلهدیش، هند یا پاکستان وارد میکنیم؛ اما در سایر محصولات، خوشبختانه بیشتر مردم به استفاده از تولیدات داخلی رو آورده اند. خود من وقتی ببینم میوه وارداتی است، یا نمیخرم یا بسیار کم خریداری میکنم.»
شماری از باشندگان هرات، از افزایش بهای تولیدات داخلی گلایه دارند و به سلاموطندار میگویند که برخلاف سالهای گذشته، دیگر توانایی ذخیرهی مواد غذایی برای درازمدت را ندارند.
سلاموطندار را در اکس دنبال کنید
سامعه نوری، یکی دیگر از باشندگان هرات، میگوید: «پیشتر برخی از حبوبات تولید داخلی را خریداری و برای استفادهی بلندمدت ذخیره میکردیم؛ اما حالا فقط میتوانیم نیازهای روزمره را تهیه کنیم.»
ذبیحالله بایرامی، دیگر باشندهی هرات، نیز از افزایش قیمتها شکایت دارد و میگوید: «در هر بازار که برویم، تولیدات داخلی موجود است؛ از لبنیات گرفته تا حبوبات. فروشگاهها زیاد شده؛ اما نرخها به شدت بالا رفته اند. با وجود کاهش نرخ دالر، قیمتها هنوز بالا است.»
با این حال، کارشناسان امور کشاورزی در هرات، هشدار میدهند که کاهش میزان بارندگی در سالهای پسین، سبب کاهش چشمگیر تولیدات کشاورزی از جمله گندم، جو، انگور، تربوز و زیرهی سبز شده است.
غلامفاروق حیدریان، کارشناس امور کشاورزی، بر مدیریت منابع آب به عنوان یکی از راهکارهای اساسی برای مقابله با این چالشها تأکید دارد و میگوید: «ایجاد ذخایر آبی چون بندهای کوچک، حوضچهها و سدهای بزرگ میتواند به کاهش این بحران کمک کند. همچنین، استفاده از سیستمهای آبیاری قطرهای و کشت محصولات مقاوم به خشکسالی، از دیگر راهکارهای مؤثر است. مدیریت صحیح خاک و منابع طبیعی، افزایش آگاهی عمومی، توانمندسازی جامعه و حمایت مالی دولت و نهادهای بینالمللی نیز میتوانند نقش مهمی در کاهش اثرات تغییرات اقلیمی ایفا کنند.»
سلاموطندار را در تلگرام دنبال کنید
در سوی دیگر، کارشناسان مسائل اقتصادی در هرات، هشدار میدهند که بحران اقلیمی تنها به افزایش بها و کاهش تولید محدود نمیشود، بل میتواند بیثباتیهای اجتماعی و سیاسی را نیز در پی داشته باشد.
عبدالرحمان کریمی، کارشناسان مسائل اقتصادی، در این باره میگوید: «تغییرات اقلیمی سبب افزایش ناامنی غذایی، مهاجرت، رقابت بر سر منابع و در نتیجه، بیثباتیهای اجتماعی و سیاسی میشود. کاهش تولید و افزایش قیمتها، با رشد آسیبپذیریهای اجتماعی، تهدید جدی برای امنیت غذایی مردم به شمار میرود.»
گفتنی است افغانستان، کشوری که کشاورزی پایهی اصلی اقتصاد آن است، اکنون با تهدیدی بزرگ روبهرو است؛ تهدیدی که نه تنها زمین، بل زندگی مردم را نیز زیر فشار قرار داده است. تجربهی هرات تنها گوشهای از واقعیتی گستردهتر در افغانستان است؛ جایی که کشاورزی نه تنها ستون اقتصاد، بل پایهی بقا و امنیت غذایی مردم به شمار میرود. با ادامهی روند کنونی تغییرات اقلیمی، بیتوجهی به مدیریت منابع آب، نبود پشتیبانی از کشاورزان و نبود زیرساختهای کشاورزی، خطر فروپاشی اقتصاد محلی بیشتر میشود.
