شماری از خانواده‌های افغان مقیم در پاکستان، به سلاموطندار می‌گویند که فرزندان شان از آموزش محروم اند و اجازه‌ی ثبت نام در مکتب‌های دولتی پاکستان را ندارند. پس از تغییر سیاسی در افغانستان در آگست ۲۰۲۱، شمار بسیاری از خانواده‌های افغان به دلیل موجودیت برخی از مشکلات و تهدید، به کشورهای همسایه پناه بردند؛ اما اکنون افزون بر مشکلات فراوان اقتصادی، امنیتی و اجتماعی، کودکان آن‌ها به آموزش نیز دست‌رسی ندارند.
خاتمه ربی، مادر هشت فرزند است که در اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان زندگی می‌کند. او می‌گوید که مکتب‌های دولتی پاکستان فرزندان آن‌ها را جذب نمی‌کند و او امکاناتی برای ثبت نام فرزندانش در مکتب‌های خصوصی ندارد. خاتمه میافزاید: «آن‌ها دانش‌آموزان افغان را در مکتب‌های دولتی نمی‌پذیرند و در مکتب‌های خصوصی پول بیش‌تری طلب می‌کنند؛ من نمی‌توانم پرداخت کنم، پول ندارم، مشکلات مالی دارم. فرزند بزرگم بیمار است. او نیاز به درمان مداوم و دارو دارد. بنابراین، من به شدت نگران آینده‌ی فرزندانم هستم.»
رییسه نجیب، یک زن دیگر افغان، می‌گوید که شوهرش با خارجی‌ها در افغانستان کار می‌کرد و یک پسرش در ارتش بود؛ چون جان شان در خطر بود، مجبور شدند به پاکستان پناه ببرند؛ اما در پاکستان در کنار مشکلات دیگر، کودکانش نتوانستند درس بخوانند. بانو نجیب بیشتر از مشکلات اقتصادی در پاکستان شاکی است و می‌گوید که سرپرستان خانواده‌اش کارهای بسیار سنگینی را انجام می‌دهند و با آن هم نمی‌توانند به اندازه‌ی کرایه و مخارج خانه درآمد داشته باشند. او میافزاید که اگر وضعیت اقتصاد خوبی می‌داشت، زمینه‌ی آموزشی خوب به فرزندانش فراهم می‌کرد.
سلاموطندار را در اکس دنبال کنید
این بانو می‌گوید: «ما از یک طرف از کار و وظیفه ماندیم، از طرفی دیگر بچه‌های مان از آموزش باز ماندند. یک فرزند من در صنف دهم درس می‌خواند که از مکتب باز ماند. دو فرزند دیگرم کانکور را سپری کرده بودند؛ یکی در دانش‌کده‌ی ادبیات دری و دیگری در اقتصاد موفق شده بود. آن‌ها نتوانستند ادامه دهند؛ این جا هم پول اضافی برای شمولیت شان در دانش‌گاه‌های پاکستان را نداریم.»
او تأکید می‌کند که آن‌ها به وعده‌ی جامعه‌ی جهانی از افغانستان به پاکستان رفته؛ اما آن‌ها کار خود را آغاز نکرده اند. او، از جامعه‌ی جهانی می‌خواهد که هرچه زودتر آن‌ها را به کشورهای مربوطه بفرستد. رییسه نجیب، در این باره می‌گوید: «خواست من این است که ما را از این کشور سوم بیرون کنند تا از شر این مشکلات رهایی یابیم و فرزندانم درس بخوانند و آموزش ببینند. زندگی پسران و دخترانم و زندگی ما تباه شد.»
اما در کنار آن، شماری از زنان دانش‌آموخته‌ای که به پاکستان رفته اند، به کودکان افغان آموزش رایگان می‌دهند. یکی از این زنان فرشته غزنوی است که در اسلام‌آباد پاکستان زندگی می‌کند. او می‌گوید که بسیاری از کودکان افغان از آموزش‌های نخستین باز مانده اند و زندگی را بی‌هدف در خانه سپری می‌کنند و او در خانه‌اش به آن‌ها آموزش می‌دهد.
بانو غزنوی، می‌گوید که شماری از مضمون‌های مکتب را به کودکان آموزش می‌دهد و هدف از این اقدامش را آشنایی این کودکان با آموزش می‌خواند. او میافزاید: «من به گونه‌ی رضاکار کودکان در افغانستان را نیز آنلاین آموزش می‌دهم. این جا در پاکستان هم دو صنف سوادآموزی و آموزش زبان انگلیسی برای کودکان و زنان دارم؛ زیرا به دلیل مشکلات اقتصادی نمی‌توانند به مکتب‌ها و مرکزهای آموزشی بروند. من به خاطر رضای الله به آن‌ها آموزش می‌دهم.»
در پاکستان به کودکان افغان که اقتصاد خانواده‌های آن‌ها خوب است، آموزش نیز دشوار است. فرشته غزنوی در این باره می‌گوید که کودکان افغان در مکتب‌های پاکستان مشکل زبان دارند. او میافزاید: «کودکان افغان به زبان‌های اردو و انگلیسی نمی‌فهمند و افغان‌ها برای این که زیاد وقت در پاکستان بمانند، نیامده اند و می‌خواهند به اروپا، امریکا و کشورهای دیگر بروند. مشکلات در زمینه‌ی آموزش وجود دارد و من برای حل این موضوع به آن‌ها آموزش می‌دهم.»
در کنار بانو غزنوی، شماری دیگر از زنان نیز در منطقه‌ی «B17» اسلام‌آباد گرد هم آمده اند و به کودکان افغان به طور رایگان آموزش می‌دهند. در این منطقه مکتبی به نام «آفتاب» توسط یک خانواده‌ی افغان مقیم در امریکا ساخته شده است که مدیریت آن را حسینا هاشمی برعهده دارد.
او می‌گوید که در این منطقه، آن‌ها آموزگاران زن پیشین افغان و دیگر زنان دانش‌آموخته را گرد هم آورده تا کودکان افغان را که از مکتب باز مانده اند، به گونه‌ی رایگان آموزش دهند. این مکتب نُه ماه پیش ساخته شده است و بانو هاشمی می‌گوید که تا کنون کارها به گونه‌ی نرمال پیش می‌رفت؛ اما اکنون با مشکلات اقتصادی روبه‌رو اند و ممکن است آموزش در این مکتب نیز متوقف شود.
حسینا هاشمی، میافزاید که این مکتب را با ظرفیت ۹۰ دانشآموز ساخته بودند که اکنون ۴۰۰ دانشآموز زیر پوشش آموزشی این مکتب است. او می‌گوید: «آموزگاران ما به دانش‌آموزان رایگان آموزش می‌دهند و دانش‌آموزان هیچ هزینه‌ای پرداخت نمی‌کنند. این فکر به ذهن ما رسید که برای کودکان بازمانده از آموزش باید مدرسه‌ای بسازیم که فرزندان مان و دیگر بچه‌های پناهنده در آن درس بخوانند.»
سلاموطندار را در تلگرام دنبال کنید
برخی از آموزگاران دیگر این مکتب نیز خوش‌حال اند که نسل آینده‌ی کشور را آموزش می‌دهند. این آموزگاران، می‌گویند که حس انسان‌دوستی آن‌ها را مجبور کرد در این شرایط سخت مهاجرت، به کودکان این مکتب رایگان درس بدهند. حبیبه جامی، یکی از این آموزگاران، می‌گوید: «شب‌ها و روزهای سخت مهاجرت را پشت سر می‌گذاریم. دولت پاکستان در قصه‌ی ما نیست. بنابراین، باید به یک‌دیگر کمک می‌کردیم و فرزندان مان را آموزش می‌دادیم.»
این که چرا کودکان افغان جذب مکتب‌های دولتی پاکستان نمی‌شوند، موفق به دریافت پاسخ از مسئولان حکومت پاکستان نشدیم؛ اما این مشکل خانواده‌های افغان را با قیصر افریدی، سخن‌گوی دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) در پاکستان، شریک کردیم و او در این پیوند گفت: «چالش اصلی در آموزش، ثبت نام پناهندگان است. در صورت انجام این ثبت و راجستر، فضای مناسب برای پشتیبانی از آن در اختیار ما قرار خواهد گرفت. اگر حکومت آن‌ها را ثبت نام کند، مشکلات مکتب‌ها هم حل می‌شود.»
لازم به یادآوری است که بر اساس آمار پخش‌شده از سوی حکومت پاکستان و کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، شمار مهاجران افغان که از آغاز ۲۰۲۱ به پاکستان رفته اند، حدود ۶۰۰ هزار تن است.
