پزشکان نسایی_ولادی، میگویند که برای بارداری سالم انجام آزمایشها پیش از بارداری و در دورهی بارداری، مراجعهی منظم زنان باردار به پزشک و تغذیهی سالم، لازم و از داشتن معیارهای بنیادی بارداری سالم است. تجربهی شش زن باردار در برخی از ولایتهای کشور نشان میدهد که بیشتر زنان به علت نگرشهای فرهنگی در میان خانوادهها و داشتن شرم از رفتن نزد پزشک، ناوقت یا کمتر برای معاینه به پزشک متخصص زنان مراجعه میکنند.
این در حالی است که شماری از این زنان به بیماریهای مزمن چون کمخونی و گروه خونی منفی نیز دچار شده اند. برخی از این زنان، میگویند که هرچند پشتیبانی شوهران شان را با خود دارند؛ اما خانوادهی شوهر شان در این زمینه از آنان پشتیبانی نمیکنند.
صحیفه میرزایی، پزشک متخصص نسایی_ولادی، سن مناسب برای بارداری را میان ۲۰ تا ۳۵ سال میداند و میگوید که پس از ۳۵سالگی، میزان داشتن دورهی بارداری سالم کاهش مییابد و بارداری خطرهای جدی برای زنان به دنبال خواهد داشت.
او، میافزاید: « آزمایش شکر، تیروئید یا جاغور، تست HIV، ایدز و سفلیس، از آزمایشهای قبل از بارداری است که به دلیل آگاهی پایین و محدودیتهای منابع، بسیاری از خانمها قبل از بارداری این آزمایشها را انجام نمیدهند. دلایل بارداری ناسالم، سوءتغذیه، بیتوجهی به مراقبتهای دوران بارداری، ازدواج در سن پایین، وزن کم، استرس و مشکلات خانوادگی است.»
از سوی دیگر، مدینه ارسلان امانی، دیگر پزشک متخصص نسایی_ولادی، میگوید که یک زن باردار باید به گونهی عمومی معاینه شود. او، هشدار میدهد و میگوید که اگر زن باردار به بیماری تیفوس یا تب محرقه مبتلا باشد، این بیماری سبب سقط جنین، زایمان زودرس و برخی مشکلات دیگر خواهد شد. «زمانی که یک خانم باردار نزد داکتر/پزشک مراجعه میکند، باید معاینات عمومی برایش داده شود مثلاً وزن، فشار خون، تست خون که چند قسم است مثل محرقهی حیوانی، زردی، اچآیوی. یک خانم باردار باید شکرش کنترل شود مثلاً زردی دارد، محرقه دارد، اینها اگر نزد یک خانم باشد، متأسفانه سقط، زایمان زودرس و مشکلات در رشد جنین به وجود میآید و طفل درست رشد نمیتواند.»
سرور خالد، پزشک متخصص داخلهی عمومی، بارداری سالم را نیازمند داشتن رژیم غذایی متوازن، مصرف مکملها مانند تابلیتهای فولیک اسید، آهن و کلسیم، پرهیز از دخانیات، مواد مخدر و غذاهای ناسالم میداند. او، تأکید میکند و میگوید که زنان باید در دورهی بارداری به گونهی منظم با پزشک معالج شان در تماس باشند. داشتن خواب کافی، کاهش استرس و پشتیبانی خانوادگی و اجتماعی از زنان بادار، نیز نقش مهمی در تولد نوزادان سالم دارد.
سرور خالد، میافزاید: «باید با داکتر/پزشک معالج خود در تماس باشد؛ خواب خوب داشته باشد؛ استرس، تشویش و ناراحتیهای روانی را کاهش دهد؛ مقدار کافی مایعات بنوشد و شرایط زندگی خانوادگی درست داشته باشد. اگر تمام اینها که تطبیقکنندهی فکتورها هستند، دستبهدست هم دهند و شرایط زندگی سالم را به مادر تأمین کنند که شرایط زندگی سالم منجر به تحویل طفل سالم و صحتمند میشود.»
گفتوگوی شماری از زنان، نشان میدهد که آنان در دورههای بارداری شان با مشکلاتی مانند کمخونی، داشتن گروه خونی منفی و نبود تغذیهی مناسب، دچار بوده اند.
مرضیه سلیم ۳۳ساله از پنجشیر که ۱۲ سال از ازدواجش میگذرد، میگوید که به دلیل وضعیت بد اقتصادی نزد پزشک مراجعه نکرده و تغذیهی مناسب هم نداشته است و این سبب شده که کودکش ضعیف تولد شود. «وضعیت اقتصادی ما خراب بود، حتا غذای کافی هم نداشتم. همیشه احساس ضعف میکردم و سرم درد میکرد؛ اما هیچ کاری کرده نمیتوانستم. طفلکم ضعیف تولد شد و خودم هم بعد از زایمان بسیار ناتوان شدم. حالا به هر خانمی که حامله میشود، میگویم که حتا اگر وضعیت سخت هم باشد، باید حداقل چند بار به داکتر/پزشک برود و از صحتش مراقبت کند.»
پروانه احمدی ۲۷ساله از پروان و سمیه محمدی ۲۸ ساله از کابل که به دلیل مشکلات در دورههای بارداری، مراجعهنکردن به پزشک، به بیماریهایی چون تیفوس یا تب محرقه و کمآبی جنین روبهرو بوده اند، میگویند. پروانه، میگوید: «به کدام داکتر جز زمان زایمان دیگر مراجعه نکردهام؛ اما دچار محرقه شدم و تحت نظر قابله بودم در زمان حاملگی تا ولادت. پنج بار در حمل غیرعادی در حاملگی پیش داکتر رفتم، به من میگفت زندهماندن طفل ممکن است؛ ولی خطر سوءشکل وجود دارد.»
سمیه، نیز میگوید: «تجربهی سقط جنین داشتم؛ اولین بارداریام بود، خیلی خوشحال بودم چند هفته بعد از شروع حمل، دلدرد شدید گرفتم، خونریزی شروع شد، وقتی به شفاخانه رسیدم، داکتر گفت که طفلت سقط شده است. به من گفت اگر زودتر مراجعه میکردی، شاید جلوگیری میشد. من اصلاً نمیدانستم که باید از قبل آمادگی بگیرم، معاینات انجام بدهم، یا استراحت کنم.»
همین گونه، صدیقه سالارزی ۳۲ساله از کابل، میگوید که بارداری و زایمانش با مشکلات و بیماریهای جدی چون داشتن گروه خونی منفی همراه بوده که مشکلات جدی برای نوزادش نیز در پی داشته است. «یک چالشی که در وقت بارداری دارم که خون من ARH منفی است، باز من مجبور میشوم که در ماههای سوم و هفتم یک نوع پیچکاری است. اگر تزریق نکنم، جنین من بعضی مشکلات پیدا میکند مثال زردی، کمخونی، میکروبیبودن خون. طفل اولم از بین رفت و طفل دومم دختر است، با چنین چالشی به دنیا آمد. بعداً سه شب در شفاخانهی صحت طفل بستر بود، خونش را تبدیل کردیم تا هفت ماه طفل رشد نمیکرد.»
افزون به توجه به مشکلات جسمی در دوران بارداری، توجه به بُعد روانی در این دوره نیز بسیار مهم است. شمسیه بهادری، روانشناس، میگوید که سلامت روان زنان بادار به گونهی مستقیم در بارداری تأثیر دارد. به گفتهی او، هنگام ناخوشی روانی زن باردار، سطح کورتیزون یا هورمون افزایشدهندهی استرس افزایش مییابد که این کار سبب اختلال در رشد جفت یا پلاسنتا و بیاشتهایی زن بادار میشود.
گفتنی است که در ۴ جولای ۲۰۲۴، صندوق جمعیت سازمان ملل متحد اعلام کرد که بیشتر زنان باردار در بخشهای دوردست افغانستان، هنگام زایمان به علت دسترسینداشتن به خدمات بهداشتی جان میدهند. به گفتهی این نهاد، از هر ۱۰۰ هزار تولد در افغانستان، ۶۳۸ زن جان خود را از دست میدهند و در روستاها تا ۸۰ درصد زنان در خانهها زایمان میکنند.
