در روزهای اخیر، گذرگاه مرزی اسلام‌قلعه به صحنه‌ای از رنج، بی‌سرنوشتی و بحران انسانی برای بازگشت‌کنندگان از ایران بدل شده است. هم‌زمان با افزایش بی‌سابقه دمای هوا، مهاجرانی که از گذرگاه مرزی اسلام‌قلعه وارد افغانستان شده اند، از نبود خدمات صحی کافی، کم‌بود مواد خوراکی، آب آشامیدنی و نبود سرپناه شکایت دارند.
شهناز ۲۷ساله که به تازگی با دو کودکش از ایران اخراج شده، به سلام‌وطندار می‌گوید که دو شبانه‌روز را در گرمای طاقت‌فرسا بدون هیچ امکاناتی در گذرگاه مرزی اسلام‌قعله در هرات سپری کرده اند. «در این جا خانه و سرپناهی نداریم، با دو کودکم از ایران اخراج شدم. این جا وضعیت خوب نبست؛ جایی برای ماندن نداریم، آب‌و‌هوا هم بسیار گرم است.» این مادر می‌گوید که نگران این است که مبادا کودکانش در اثر گرما و شلوغی مریض شوند. «نمی‌دانم چی کار کنم و کجا بروم!»
حامد، بازگشت‌کننده‌ی دیگری از ایران، می‌گوید که پس از بیست سال زندگی در این کشور و داشتن مدرک اقامت، از سوی پلیس بازداشت و به افغانستان بازگشت داده شده است. «در یک جا نگه‌بان بودم، یک روز آمدند مرا دست‌گیر کردند. گفتند خروجی بگیر تو را رد می‌کنیم؛ من گفتم که مرا نبرید، من نمی‌روم. گفتند که نه تو حق نداری که این جا زندگی کنی، شما مردم هیچ کدام تان را نمی‌گذاریم.»
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
محمدعارف، یکی دیگر از بازگشت‌کنندگان از ایران، از امارت اسلامی خواستار فراهم‌سازی زمینه‌ی کار است؛ چیزی که با وجود آن، علاقه‌ای به مهاجرت ندارد. «هم‌راه ما حتا پول کرایه هم نیست، تمام این مردمی که آمدند، هم‌راه شان پول کرایه نیست. مشکلات زیادی است. از امارت اسلامی همین را خواهانیم که زمینه کار برای ما فراهم کند تا به کشور دیگر ما مجبور نشویم که برویم.»
با پایان درگیری میان ایران و اسرائیل، روند اخراج مهاجران افغان از ایران شدت گرفته و روزانه ده‌ها هزار تن به افغانستان بازگشت داده می‌شوند.
احمدالله متقی، رییس اطلاعات‌وفرهنگ هرات و رییس اطلاعات و آگاهی‌عامه کمیسیون رسیدگی به امور مهاجران، می‌گوید که در ۱۲ روز گذشته بیش از ۳۰۰ هزار مهاجر افغان از گذرگاه مرزی اسلام‌قلعه وارد افغانستان شده اند.
به دلیل حجم بالای نیازمندی در میان بازگشت‌کنندگان از ایران، در کنار امکانات محدود حکومتی، شماری از نهادهای خیریه نیز برای کمک‌رسانی وارد عمل شده اند. برخی از این بنیادها، می‌گویند که در تلاش اند تا خدمات صحی اولیه، غذا و آب آشامیدنی را به بازگشت‌کنندگان از ایران در گذرگاه مرزی اسلام‌قلعه فراهم کنند.
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
سعید صدیقی، رییس بنیاد خیریه‌ی «شورای اقوام اناردره» می‌گوید: «بنیاد خیریه‌ی مردم اناردره، در بخش هرات در اسلام‌قلعه، ایجاد آشپزخانه سیار پخت پنج هزار بسته‌ی مواد غذایی روزانه مسئولیت به دوش گرفتیم که ما این روند را تا یک ماه ادامه می‌دهیم.»
در سوی دیگر، یوسف سعیدی، سخن‌گوی والی هرات، نقش همکاری بنیادهای خیریه و باشندگان این ولایت را در مدیریت بحران به‌وجودآمده ارزنده ارزیابی می‌کند. او در این باره به سلام وطندار می‌گوید: «مهاجرین مجرد به شهر هرات و خانواده‌ها از هر ولایتی که باشند رایگان انتقال داده می‌شوند. و مردم هرات نیز با حکومت همکاری کردند و می‌کنند.»
با این که کمک‌های مردمی و خیریه‌ها بخشی از نیازهای فوری بازگشت کنندگان را پاسخ می‌دهد، اما برای رسیدگی به همه نیازهای اساسی بازگشت‌کنندگان به مداخله‌ی فوری نهادی ملی و بین‌المللی نیاز است.
