شماری از باشندگان هرات، از کاهش روزافزون گونههای گوناگون حیات وحش در این ولایت ابراز نگرانی میکنند و میگویند که در گذشته، گونههای مختلف حیوانات در بسیاری از ولسوالیهای این ولایت دیده میشد؛ اما اکنون به دلیل شکار بیرویه، تغییرهای آبوهوایی و خشکسالیهای پیدرپی، بخش بزرگی از گونههای حیات وحش از بین رفته یا به مناطق دوردست مهاجرت کرده اند.
عبدالرحمان محمدی، باشندهی ولسوالی چشت شریف هرات، میگوید که در مقایسه با گذشته، بسیاری از گونههای حیات وحش در این ولسوالی دیگر وجود ندارند. او، میافزاید: «در گذشته در ولسوالی ما حیواناتی مانند شیر، پلنگ، آهو، کبک و دیگر حیوانات وحشی وجود داشت؛ اما یکی از علتهای اصلی کمشدن این حیوانات، خشکسالیهای پیدرپی سالهای اخیر است.»
کاهش گونههای گوناگون حیوانات تنها به ولسوالی چشت شریف محدود نمیشود؛ باشندگان ولسوالیهای پشتونزرغون و رباطسنگی هرات، نیز از وضعیت مشابهی سخن میگویند و تأکید میکنند که حفاظت از حیات وحش در اولویت کاری نهادهای مرتبط قرار گیرد.
فریدون عظیمی، باشندهی ولسوالی پشتونزرغون، میگوید: «در سالهای نه چندان دور، حیوانات وحشی زیاد دیده میشدند؛ اما اکنون اکثر شان یا شکار شده اند یا به مناطق دوردست فرار کرده اند. به گفتهی بزرگان، در گذشته گونههای زیادی از حیوانات در این منطقه وجود داشت.»
عبدالله قادری، باشندهی ولسوالی رباطسنگی، نیز میگوید: «برای حفاظت از حیات وحش باید جلو شکارهای خودسرانه گرفته شود. افرادی که از روی تفریح حیوانات را شکار میکنند، باید زیر پیگرد قرار گیرند. همچنان، آگاهیدهی از طریق رسانهها، رادیو، بروشورها، پوسترها و سمینارها باید افزایش یابد و دولت نیز نظارت منظم داشته باشد. این راهکارها میتواند در حفاظت از حیات وحش و جنگلات مؤثر واقع شود.»
الهام قاضیزاده، مسئول ارتباطات ریاست حفاظت محیط زیست هرات، میگوید که تا کنون هیچ ساحهی رسمی حفاظتشده در این ولایت وجود ندارد؛ اما چندین منطقهی محیطزیستی شناسایی شده است. او، تصریح میکند: «ما تا کنون در هرات هیچ ساحهی حفاظتشدهی محیطزیستی نداریم؛ اما ساحات اکولوژیکی و محیطزیستی شناسایی و تثبیت شده اند. چالشهای فراراه حیات وحش شامل تغییرات اقلیمی، رشد صنعت و آزادشدن گازها در هوا است که سبب گرمایش زمین میشود و رشد برخی گیاهان و گونههای حیوانی را تحت تأثیر قرار میدهد. همچنان، نبود آگاهی در مناطق دوردست و شکار آگاهانه نیز از مشکلات جدی به شمار میرود.»
جلیلاحمد ساغری، مدیر تنظیم نباتات طبیعی و حیات وحش ریاست زراعت هرات، میگوید که در بخش نظارت و پیشگیری از شکار غیرقانونی، کمکاریهایی وجود داشته است. او، میافزاید: «در نمازهای جمعه همواره از مردم خواسته شده که از شکار حیات وحش خودداری کنند؛ چون متأسفانه بیشتر گونههای حیات وحش در افغانستان در معرض انقراض قرار دارند. با این حال، ما میپذیریم که هنوز هم در برخی مناطق شکار غیرقانونی صورت میگیرد؛ اما تلاش داریم تا این مسئله به صورت جدیتر پیگیری شود.»
به گفتهی مسئولان، در دو دههی پسین گونههایی مانند آهو، شینک، جغد، کبک، عقاب، گوسفند کوهی، کلنگ سفید، کفتار، پلنگ، لاشخور، خرگوش خاکی، گربهی دشتی و سگ آبی، در نتیجهی تغییرهای آبوهوایی و گرمایش زمین زیستگاههای خود را از دست داده و در خطر انقراض قرار گرفته اند.
در کنار این نگرانیها، شماری از کارشناسان امور کشاورزی، نیز نبود قانون اجرایی مؤثر و کاهش آگاهی جوامع محلی را، از مهمترین عاملاهی تهدیدکنندهی حیات وحش در هرات میدانند. عبدالرحیم امید، کارشناس ارشد امور کشاورزی در هرات، میگوید: «باید از شکار جلوگیری شود و اجازه ندهند همین حیوانات و پرندههایی که باقی مانده اند، فدای شکمپرستی افراد شوند. در بخش احیای جنگلات و چراگاهها که بزرگترین زیستبوم این حیوانات است، منابع آبی باید حفظ شوند. اگر نمیتوانند رشد و توسعه دهند، حداقل باید حفظ کنند.»
کارشناسان، هشدار میدهند که ادامهی این روند میتواند توازن طبیعی محیط زیست را برهم زده و منابع طبیعی و اقتصادی هرات را در درازمدت به خطر بیندازد. بر بنیاد معلومات مسئولان، دشتهای غربی ولسوالی غوریان، جنگلات پسته در ولسوالیهای کشک کهنه و کشک رباطسنگی، ولسوالی گلران، جنگلات سیاهچوب و ساحات جنگلی ولسوالی اوبه، از جمله مناطقی اند که هنوز از تنوع گونههای حیات وحش در این ولایت برخوردار اند.
