غزنی از ولایتهای زراعتی کشور به شمار میرود؛ اما بیشتر کشاورزان آن هنوز به روشهای سنتی و بومی آبیاری پایبند اند. این در حالی است که در سالهای پسین، خشکسالیهای پیاپی سبب کاهش چشمگیر منابع آبی در این ولایت شده است.
غلامفاروق، یکی از کشاورزان روستای «قلاتی» در مرکز غزنی، در گفتوگو با سلاموطندار میگوید که برای آبیاری باغش از آب چاه عمیق استفاده میکند؛ روشی که به مصرف بالای آب نیاز دارد. او، میافزاید: «تقریباً ۴۰۰ اصله درخت در باغ ما خواهد بود. اگر چهار روز آب ندهم، در روز پنجم، علف، رشقه و شبدرش ضعیف میشود و خواب میکند. آب شمسی ما چرب است یا چه رقم است، همان ساعتی که آب میدهیم تر است؛ اما همین که آب خلاص شد، فردایش زمین خشک است.»
سلاموطندار را در تلگرام دنبال کنید
غلامفاروق، میگوید که با روشهای نوین آبیاری آشنا نیست و تا کنون هیچ نهاد یا فردی، آموزش کاربرد سیستمهای نوین آبیاری را برای شان فراهم نکرده است. «آبیاری ما قطرهای نیست. از حوض آب را رها میکنیم و به پتی میزنیم. خود ما از تجربهی وقت استفاده میکنیم. تا حالا کسی به ما چیزی نگفته و نه آموزش داده است.»
از سویی هم، محمدامین، کشاورز دیگری در ولسوالی خواجهعمری غزنی، از کمبود آب در جویها و دریاهای غزنی شکایت دارد. او، میگوید: «وقتی از دریا آب میدادیم، آب بند سلطان میآمد بالای زمینهای ما؛ خیلی مفید بود، آب گرم و آفتابدیده برای زمین فایده داشت. اما حالا ۸۰ تا ۹۰ متر برمه زدهایم که باز هم آبش کم است. نه نهادهای دولتی و نه غیردولتی در قسمت آبیاری با ما همکاری کرده اند و نه کسی آمده که آموزش بدهد که چه گونه به درستی آب بدهیم.»
با این حال، کارشناسان امور کشاورزی در غزنی، بر لزوم جایگزینی سیستمهای نوین مانند آبیاری قطرهای تأکید میکنند. آنان، میگویند که در روشهای سنتی، آب به میزان زیاد ضایع میشود. محمدصالح غزنوی، کارشناس امور کشاورزی و باغداری، به سلاموطندار میگوید: «در آبیاری سنتی، مقدار زیادی آب مصرف میشود؛ اما زمین کم آبیاری میشود. این روش، باعث استفادهی بیش از حد از منابع آب زیرزمینی میشود و سطح آبهای زیرزمینی روزبهروز پایینتر میرود. نبود سیاستهای محدودکنندهی مصرف آب و نبود آگاهی، سبب شده که کشاورزان علاقهی اندکی به سیستمهای قطرهای داشته باشند. افزون بر این، نداشتن بودجهی کافی برای ایجاد چنین سیستمهایی و این ذهنیت که هنوز آب کافی در اختیار دارند، مانعی برای تغییر روش شده است.»
با این که مانعهای بسیاری فراراه نوینسازی سیستم آبیاری در غزنی وجود دارد؛ اما مسئولان در ریاست زراعت، آبیاری و مالداری این ولایت، میگویند که تلاشها برای تغییر این وضعیت آغاز شده است.
سلاموطندار را در اکس دنبال کنید
محمدزکریا هوتک، مدیر عمومی حفاظهی نباتات ریاست زراعت، آبیاری و مالداری غزنی، میگوید: «ریاست زراعت کوشش دارد تا سیستمهای جدید آبیاری به ویژه آبیاری قطرهای را در غزنی ترویج دهد. در سالهای گذشته، با همکاری نهادهای همکار، چندین باغ مثمر در مرکز و ولسوالیها ایجاد شده و در این باغها، سیستم آبیاری قطرهای عملی شده که نتیجهی خوبی هم داده است.»
افغانستان، یکی از معدود کشورهای جهان است که بخش بزرگی از کشاورزان و باغداران آن هنوز هم از شیوههای سنتی در آبیاری استفاده میکنند؛ روشی پرهزینه، غیراقتصادی و آسیبزننده به منابع آبی. اگر روند کنونی ادامه یابد، بحران کمآبی در کشور به ویژه در ولایتهایی مانند غزنی شدت خواهد گرفت. کارشناسان باورمند اند که راه بیرونرفت از این بحران، سرمایهگذاری در آموزش، فراهمکردن امکانات و ایجاد انگیزه در میان کشاورزان برای استفاده از سیستمهای نوین به ویژه آبیاری قطرهای است.
