جنگ حماس و اسرائیل که پس از عملیات «طوفانالاقصی» در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ آغاز شد، بدون دستیابی به آتشبس پایدار و در میانهی گفتوگوهای شکننده، وارد سومین سال خود شده است؛ دو سالی که خونینترین فصل در تاریخ درگیریها میان دو طرف را رقم زده و منطقه را در بحران انسانی و سیاسی فرو برده است. با این که در جریان دو سال جنگ، تلاشهای گستردهی دیپلماتیک برای پایان جنگ و تأمین صلح در غزه صورت گرفته؛ اما به دلیل اختلافها این تلاشها نتیجهای به دنبال نداشته است.
شماری از آگاهان مسائل سیاسی، در گفتوگو با سلاموطندار میگویند که دو سال جنگ میان حماس و اسرائیل سبب شده که مسئلهی فلسطین در کانون سیاستهای جهانی قرار بگیرد و روند عادیسازی رابطهی کشورهای عربی با اسرائیل نیز متوقف شود؛ روندی که سالها پیش از سوی ایالات متحدهی امریکا روی دست گرفته شده است.
مطیعالله آرینپور، استاد مطالعات سیاست بینالملل، در بررسی دوسالگی جنگ غزه میگوید که در نتیجهی دو سال جنگ، حماس به عنوان نماد مقاومت در منطقه مبدل شده و گفتوگوها نیز به علت اضافهخواهیهای اسرائیل بدون دستآورد بوده است. «حماس حداقل توانسته است که جایگاه خود را به عنوان نماد مقاومت تثبیت کند. از یک سال به این طرف تلاش بر این است که مذاکره صورت بگیرد. در مذاکرات هم دستآورد نداشتیم. اسرائیل خواهان این است که حماس به شکل کامل خلع سلاح شود و در آیندهی سیاسی غزه نقشآفرینی نداشته باشد. این جنگ باعث شده که روند عادیسازی با اسرائیل متوقف شود.»
جنگ روان میان حماس و اسرائیل، در حالی وارد سومین سال میشود که بر بنیاد تازهترین گزارشها، تلفات انسانی به شمول غیرنظامیان در غزه از مرز ۶۷ هزار تن گذشته و تازهترین تلاشهای دیپلماتیک اکنون به میزبانی مصر در حال برگزاری است؛ تلاشهایی که در چهارچوب طرح صلح رییسجمهور امریکا صورت میگیرد.
محمدفایق هشام، پژوهشگر خاورمیانه، در پایان دوسالگی جنگ حماس و اسرائیل میگوید که این جنگ دستآوردهای سیاسی مهمی برای فلسطین به دنبال داشت و این نبرد، چهرهی خاورمیانه را تغییر داده است. «جنگ طوفانالاقصی در حالی دوساله شد و به سوی سال سوم در حرکت است که برای مقاومت فلسطین دستآوردهایی در ابعاد سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک داشته است. طی این دو سال، چهرهی خاورمیانه تغییر کرده و این تغییر هم بر اثر اقدامات رژیم اسرائیل است.»
با این که گستردگی بحران غزه سنجش دستآوردها را برای طرفهای جنگ دشوار میکند؛ اما ازدسترفتن جایگاه جهانی اسرائیل بر بنیاد اعتراف رییسجمهور امریکا نشان میدهد که تلآویو تعهدهای بینالمللی و معیارهای پذیرفتهشدهی جهان را زیر پا گذاشته است.
حبیبالله جعفری، استاد دانشگاه، با این که در بارهی تأمین صلح و امنیت در خاورمیانه خوشبین نیست؛ اما میگوید که شکلگیری موج بزرگی از بیداری شهروندان جهان در برابر اسرائیل دستآورد مهمی برای غزه است. «تظاهرات بسیار گستردهی مردم در جهان علیه اسرائیل، این خودش به عنوان یک دستآورد بسیار بزرگی است که ملتها در کنار مردم غزه قرار گرفتند. اکثریت دولتها کشوری به عنوان فلسطین را به رسمیت شناختند. طرح آقای ترامپ اگر صادقانه پیش برود، میتواند به نحوی به آرامشی تبدیل شود و صلحی به وجود بیاید؛ اما من بسیار خوشبین نیستم که امنیتی در خاورمیانه حاکم شود.»
با این که چشمانداز صلح در غزه هنوز دور از دسترس است، اما همهای امیدها بر جریان گفتوگوهای غیرمستقیم میان حماس و اسرائیل در مصر دوخته شده است؛ گفتوگوهایی که در چهارچوب طرح صلح دونالد ترامپ، رییسجمهور امریکا، با هدف پایاندادن به جنگ غزه صورت میگیرد که موافقت طرفهای جنگ در بارهی این طرح نیز به وجود آمده است.
