زنان بسیاری در افغانستان زندگی می‌کنند که از آنان انتظار می‌رود هم‌زمان مسئولیت خانه و کار را به دوش بکشند. گفت‌وگوی سلام‌وطندار با ۳۰ زن از ولایت‌های مختلف که هم‌زمان مسئولیت دوگانه (خانه و شغل رسمی) را برعهده دارند، نشان می‌دهد که این زنان در هنگام پیش‌برد این دو مسئولیت با چالش‌های گوناگونی چون نبود مهد کودک مناسب، نبود فرصت‌ها برای ارتقای ظرفیت‌های خویش و کارکردن با معاش ناچیز، روبه‌رو اند.
با این همه، بسیاری از این زنان، می‌گویند که نه تنها در برابر مانع‌ها متوقف نشده؛ بل توانسته اند در هر دو عرصه با مدیریت درست زمان موفق باشند و نقش کلیدی در مدیریت خانواده داشته باشند.
ثروت ۲۹ساله از بغلان و نزاکت ۲۵ساله از بلخ، زنان شاغل که از ۴ تا ۷ ساعت روزانه سرگرم مشاغل شان هستند، می‌گویند که با وجود دشواری‌های مسئولیت دوگانه، توانسته اند با داشتن برنامه‌ریزی مشخص، کار و زندگی خویش را در تعادل قرار دهند و موفق باشند.
ثروت، می‌افزاید: «از این که عادت کرده‌ام هم خانه را مدیریت کنم و هم بیرون وظیفه انجام بدهم، خوش‌بختانه می‌توانم وقت را مدیریت کنم و به وجه احسن هم در خانه رسیدگی بکنم، هم به وظیفه و هم به خود برسم.»
سلام‌وطندار را در تلگرام دنبال کنید
نزاکت، نیز می‌افزاید: «مدیریت هم‌زمان مسئولیت‌های خانه و وظیفه مشکل است؛ اما نه به اندازه‌ای که این موضوع را به ما بسیار سخت بکند؛ چون هر کاری که ما امروزه انجام می‌دهیم، به اساس پلان و برنامه‌ریزی می‌باشد. نظر به تقسیم‌اوقات و پلانی که از قبل داشتم، من نظر به آن وظیفه و امور خانه‌ی خود را در تعادل یا با برنامه‌ریزی انجام می‌دهم.»
سودابه‌ی ۲۸ساله، باشنده‌ی کابل، یکی دیگر از گفت‌وگوشوندگان این گزارش که مادر دو فرزند نیز است، می‌گوید که نبود مهد کودک در محل کار از چالش‌های بزرگ زندگی‌اش است و او ناگزیر است روزانه فاصله‌ی بسیاری را طی کند تا فرزندانش را به مهد کودک برساند و سپس خودش سر کارش حاضر شود. او موجودیت مهد کودک در محل کار مادران را یک نیاز می‌داند و می‌گوید که نبود آن زنان شاغل را با چالش‌های بی‌شمار روبه‌رو می‌کند.
سودابه، می‌افزاید: «نبود کودکستان در محل کارم به من چالش‌برانگیز است و من مجبور هستم طفلم را در کودکستان دورتر از محل وظیفه و خانه‌ام ببرم و تفاوت زمان کاری کودکستان با وظیفه‌ی من وجود دارد و این برایم بسیار دشوار است که هم‌زمان به وظیفه و طفل کوچکم رسیدگی کنم؛ مدیریت هم‌زمان سخت است.»
همین گونه، نازیلای ۳۰ساله از کابل، یکی دیگر از زنانی که مسئولیت خانه و شغل معلمی را برعهده دارد، می‌گوید با این که مسئولیت‌هایش هم در خانه و هم در محل کار زیاد است؛ اما در تناسب به آن مزد بسیار ناچیز به دست می‌آورد. او تأکید می‌کند که برای مدیریت هر دو نوع مسئولیت از میزان استراحت خود روزانه می‌کاهد.
او می‌افزاید: «بزرگ‌ترین چالش این است که با معاش کم‌تر، زیادترین کار را می‌کنیم؛ مسئولیت‌های زیاد داریم. با وجودی که ما همسر استیم، مادر استیم، معلم استیم، بسیار مسئولیت‌های دیگر هم داریم که باید به همه برسیم. مسئولیت زیاد است؛ در عین زمان باید چندین کار را انجام دهیم و قسمی کارها را باید تنظیم کنیم که در زمانی که ما در خانه استیم و استراحت استیم، باید بیدار شویم.»
از سویی هم، نتیجه‌ی گفت‌وگوهای سلام‌وطندار با این زنان نشان می‌دهد که موجودیت محدودیت‌ها بر زنان، کم‌بود مهد کودک معیاری در کشور برای زنان شاغل، مزد ناچیز و سنت‌های حاکم بر جامعه و خانواده‌ها سبب شده است تا آنان نتوانند آن طور که می‌خواهند ظرفیت‌های شان انکشاف کند.
خاطره‌ی ۲۵ساله و زینب ۲۹ساله که هر دو باشنده‌ی کابل اند و سال‌ها است برای پیش‌برد مسئولیت‌های خانه و وظیفه تلاش می‌کنند، می‌گویند.
خاطره، می‌گوید: «مشکلات وجود دارد؛ چون در کارهای خانه بوج زیاد است و هم از وظیفه، حتماً سکتگی ایجاد می‌شود. محدودیت‌هایی که وضع شده، فعلاً در جامعه بسیار مشکل است که در جامعه ایفای وظیفه شود یا وظیفه‌ی بهتر پیدا شود. اگر بخواهم ظرفیت‌های علمی خود را بیشتر بلند ببرم، متأسفانه این زمینه مساعد نیست.»
زینب، نیز می‌گوید: «تلاش می‌کنم کارها را اولویت‌بندی کنم؛ اما بیشتر اوقات به دلیل فشارهای روزمره تعادل بین این مسئولیت‌ها سخت است. مجبورم گاهی اوقات از فعالیت‌های شخصی خود بگذرم تا به نیازهای خانوادگی و شغلی رسیدگی کنم.»
با این حال، تهمینه منگل، فعال حقوق زن، می‌گوید که اشتغال زنان تأثیر چشم‌گیری بر اقتصاد خانواده و جامعه می‌تواند داشته باشد. او بر ضرورت پشتیبانی خانواده و جامعه تأکید می‌کند و می‌گوید که درک بالاتر، کاهش مانع‌ها و زمینه‌ی مشارکت مؤثرتر زنان در اقتصاد باید بیشتر فراهم شود.
او می‌افزاید: «زنانی که در بیرون کار می‌کنند، آن‌ها می‌توانند در امور خانه‌ی خود، اقتصاد خانه‌ی خود سهم فعال داشته باشند. این خانم‌ها باید از سوی خانواده و اجتماع مورد حمایت قرار بگیرند؛ خانواده‌ها باید درک بالا داشته باشند و از آن‌ها حمایت صورت گیرد و همیشه تشویق کند. جامعه هم درک از توانایی داشته باشد؛ حمایت کند و درک بالا از مشکلات داشته باشند.»
از سویی هم، آگاهان مسائل اقتصادی، می‌گویند که حضور زنان در جامعه نقش کلیدی در رشد اقتصادی و پشتیبانی از خانواده‌ها دارد. آن‌ها، تأکید می‌کنند که اشتغال زنان نه تنها موجب بهبود وضعیت اقتصادی خانواده‌های شان می‌شود؛ بل در توسعه‌ی کلی کشور نیز تأثیر اساسی می‌تواند داشته باشد.
سلام‌وطندار را در اکس دنبال کنید
عبدالنصیر رشتیا، آگاه مسائل اقتصادی، می‌گوید: «حضور زنان در جامعه برای رشد اقتصادی و حمایت از خانواده‌ها خیلی ضروری و اساسی می‌باشد. در بخش اقتصادی زنان می‌توانند با اشتغال هم فامیل‌های خود را حمایت کنند، هم نقش جامع و اساسی در رشد مملکت داشته باشند. حکومت‌ها می‌توانند سیاست‌های حمایوی خود را در قبال کسب‌وکار خانم‌ها اعمال کنند؛ دست‌رسی خانم‌ها به کمک‌های مالی، محیط سالم برای کار ایجاد کنند تا این‌ها بتوانند به شکل خوب در فضای امن کار خود را پیش ببرند.»
با این همه، سمیع‌الله ابراهیمی، سخن‌گوی وزارت کار و امور اجتماعی حکومت سرپرست، می‌گوید که برای تسهیل شرایط کاری زنان، امکاناتی در نظر گرفته شده است. به گفته‌ی او، در برخی محیط‌های کاری کودکستان‌ها فعال هستند و زنان می‌توانند به راحتی کار کنند و در صورت نیاز نیز می‌توانند از مرخصی استفاده کنند.
او می‌افزاید: «در آن بخش‌هایی که خانم‌ها مصروف کار استند و خدمات شان برای خانم‌ها است، در آن بخش‌ها سهولت‌های لازم برای شان برابر شده و تلاش شده است که سیستم مختلط از بین برود. تنها برای خانم‌ها آن محیط کاری آماده شود که محیط کار آرام برای شان باشد. برنامه‌ی ایجاد کودکستان‌ها برای خانم‌ها پابرجا است که بسیاری در شفاخانه‌ها است و هم‌چنان در قسمت رخصتی که نیاز دارند، در مسائل مختلف به وقت خود برای آنان داده می‌شود.»
گفتنی است که با وجود چالش‌های متعدد، زنان هم‌چنان تلاش می‌کنند تا نقش فعال در جامعه و اقتصاد داشته باشند. در این میان، ایجاد فرصت‌های برابر، حمایت‌های خانواده و جامعه و تسهیلات مناسب، می‌تواند زمینه را برای مشارکت مؤثرتر آن‌ها فراهم کند.
