سه شنبه توقیزینچی فبروری کونی سوز ملکی نینگ سلطانی اوزبیک ادبیاتی نینگ گل تاجی بویوک متفکر، سیاست اربابی امیرالکلام علیشیر نوایی توغیلگن کونی نینگ 575 ییل لیگی افغانستان شمال ولایتلریدن جوزجان مرکزی شبرغان شهریده نشانلندی.
اوشبو مناسبت بیلن اویوشتیریلگن مراسم ده اونلب کیشی محلی اوزبیک لر همده علیشیر نوایی مخلص لری قتنشگن لر. مراسم ده ادبیاشناسلر اوز معروضهلری ده حضرت نوایی حیاتی نینگ ایریم قیررهلری نی یاریتیب بیرگنلر.
افغانستان ده حضرت علیشیر نوایی و تورکی خلقلر قاله بیرسه بوتون بشریت نینگ افتخاری سنلمیش باشقه شخصیتلر نی نشانلش افسوس‌که عادتی بیر حال گه ایلنمه‌گن. جامعه ده اوشبو اولوغ لرنی هر دایم نشانلش و ایسلش ضیالی‌لر، شاعر و ادیب لرنینگ ایشی دیگن نا توغری بیر مفکوره حکم سوریب کیلماقده.
بیر جهتدن آلیب قره‌لگنده علم، ادبیات و سیاست تاریخی ده اوزلری دن اوچمس ایز قالدیرگن اولوغ انسانلرنی قدرلش و یادلش مسوولیتی‌نینگ بیر تامانی علم و ادبیات اهلی گه قره تیلگن. بو در واقع بوتون مسوولیت شولرنینگ ییلکه سیگه توشه‌دی دیگن نرسه‌نی انگلتمه‌یدی.
بیزنینگ سیاستچیلریمیز وقتی کیلگن‌ده امیر تیمور، میرزا اولوغ بیک، امیرعلیشیر نوایی و ظهیرالدین محمد بابر کبی بویوک‌لریمیزنینگ تولد کونلری نی نشانلش‌دن سیاسی فایده لنیب کیلگن لر.
بونده‌ی سیاسی استفاده‌لر ملت منفعتی گه خذمت قیلگنده عیبی یوق البته. اما بیر شخص و یا کیچیک بیر گروه و یا بیر یا که بیر نیچه خاندان فایده‌سی گه بولسه جایز ایمس. بویوک تاریخی شخصیت‌لریمیز نی یادلش و نشانلش نی عادتی بیر حال گه ایلنمه‌گنی گه هم انه شو مساله سبب بولگن.
حضرت علیشیر نوایی‌نی نشانلش‌دن مقصد اونینگ کیم لیگی‌نی عامه‌گه تنیتیش، یوکسک انسانی فکرلری بیلن یاش اولاد نی آگاه قیلیش اساسی اهمیت‌گه ایگه البته. نوایی‌دن میراث قالگن بویوک بی بها خزینه – اونینگ علمی ادبی و تاریخی اثرلری نینگ تنقیدی متنی نی نشر ایتیب اهالی اینیقسه یاش اولاد گه ییتکزیش اوزی گه خاص اهمیت گه مالک.
خوش، افغانستان ده امیر علیشیر نوایی‌نینگ اثرلری توله لیگیچه چاپ ایتیلگن می؟ جواب یوق، البته. نیگه دیگن‌ده، حاضر گه قدر افغانستان‌ده اوشبو مبارک ایش‌نی عمل‌گه آشیریش اوچون مناسب زمینه و امکانلر موجود بولمه‌گن. عین حالده نوایی اثرلری نینگ تنقیدی متنی‌نی ترقه‌تیش اوچون ییترلی علمی کادرلر هم موجود ایمس افسوس.
کیینگی ییل‌لرده نوایی نینگ قطار کتابلری جمله‌دن اونینگ "خمسه"سی و شعر دیوانلری نشر ایتیلدی. بیر جهتدن آلیب قره‌لگنده نوایی اثرلرینی اهالی گه ییتکریش اوچون قیلینگن ایشلرنی ایجابی بهالش ممکن. اما وقت و پول صرفله‌نیب عمل‌گه آشیریلگن اوشبو ایشلر علمی نقطه نظریدن طلب‌لرگه جواب بیره آله دیگن درجه ده ایمس. کتاب‌لرده خطالر موجود. شونینگ‌دیک اوشبو اثرلر علمی تاماندن صلاحیت‌گه ایگه شخص‌لر طرفی‌دن بجریلمه‌گن.
افغانستان‌ده علیشیر نوایی اورگنیلگن می؟
افسوس‌لر بیلن ایتیش ممکن که بو کون گه قدر افغانستان‌ده علیشیر نوایی نی بیله دیگن‌لر اونینگ آتی، آته‌سی نینگ کیم بولگنی، قه‌ییرده توغیلگنی و هکذا‌لر نی بیله دیلر، خلاص. نوایی اثرلرینی بوتون اوقیب چیققن و اونینگ ایجاد یولی و حیاتی بیلن یخشی تنیش بولگن انسانلریمیز کم دن کم، بونینگ سببلری بار البته.
اوزاق ییل‌لر افغانستان‌ده حکم سورگن مستبد تیزیم‌لر نینگ نوایی و تورکی خلق‌لرنینگ باشقه بویوک علمی – ادبی شخصیت‌لری گه تعصب بیلن یانده شگن لیکلری، افغانستانلیک تورکی خلقلر جمله‌دن اوزبیک‌لر فرزندلری نی اوز آنه تیل‌لریده تعلیم آلیش حقوقی‌دن محروم ایتیلگن لیکلری اوزبیک خلقی‌نی اوز اوتمیشی، علمی – ادبی و تاریخی شخصلری بیلن یقین‌دن تنیشیش گه امکان بیر مه گن.
سونگی ییل‌لرده وجود گه کیلگن دموکراتیک شرایط ده مملکت اوزبیک‌لری اوز لرینی انگلش، اوتمیشلری‌دن خبردار بولیش قاله ویرسه اوز ادبیات‌لرینی اورگنیش حقوقی گه ایگه بولدی لر. اوشبو حقوق‌دن فایده لنیب نوایی‌نی اورگنیش نینگ اوزی هم آسان کیچمه‌یدی.
چون که بیرینچی‌دن نوایی نینگ علمی – ادبی میراثی‌نی اورگنیش اوچون اونینگ اثرلری توله لیگیچه قولده ایمس. نوایی اثرلرینی افغانستانلیک اوزبیک‌لرگه توله لیگیچه ییتکزیب بیریش اوچون کتّه مالیوی امکانلر و متخصص کادرلرگه احتیاج سیزیله‌دی. قاله بیرسه نوایی ادبیاتی‌نی اوقیتیش و اورگنیش اوچون شرایط یره‌تیلمه‌گن.
بیرینچی‌دن نوایی میراثی‌نی توغری و توله اورگنیش اوچون اوزبیک تیلی گه سواد چیقرگن یاش قتلم همده متخصص ادبیاتشناس‌لر و تیلشناس‌لر گه جدی احتیاج سیزیله‌دی. ینه اوشبو آغیر مسوولیت سان سناغی ایکّی قول‌نینگ برماغلریدن آشمه یدگن اوزبیک تیلی و ادبیاتی کادرلری ذمه‌سی گه توشه‌دی.
بوکون ایمس ایرته گه ایتیب اوتیلگن مشکل‌لر اوستیدن غلبه قیلیش ممکن بوله‌دی البته. افغانستانلیک اوزبیک‌لر آره‌سیده اوزبیک تیلی – ادبیاتی و تاریخی‌نی اورگنیش و تورکی خلقلر نینگ بویوک اوتمیشی بیلن تنیشیش‌گه بولگن قیزیقیش النگه‌سی سونمسه بولگنی.
بویوک و محتشم اوتمیش‌نی یادلش امیر الکلام علیشیر نوایی کبی اولوغ انسان‌لرنینگ علمی – ادبی مقامی‌نی نشانلش ملت روحی‌نی تیکلش‌ده و تیتک‌لنیشی گه خذمت قیله‌دی. اوتمیش‌نی همده ملتیمیزنینگ افتخاری سنلگن بویوک‌لرنی تجلیل قیلیش اوچون مدنی تشکیلات‌لر توزیلیشی اوشبو تشکیلات‌لرنی قطار علمی و مدنی فعالیت‌لر دوامیده ملت نینگ بویوک ارزیگولی انسانلرینی قدرلش حاضرگی زمان‌نینگ اساسی طلب‌لریدن سنه‌له‌دی.
