د عامې روغتیا وزارت موندنې ښیي، په هېواد کې ۷۵ سلنه وګړي په هغو سیمو کې ژوند کوي، چې د ملاریا لوړ یا هم منځنۍ کچې په مرض اخته کېدو خطر يې شته.
(د ملاریا پر وړاندې مبارزه د راتلونکې له پاره پانګونه ده) ترعنوان لاندې نن شنبه د ( ۲۰۱۵ زېږدیز/ اپريل ۲۵) په افغانستان کې د ملاريا نړېواله ورځ و لمانځل شوه او دغه ورځ د نړۍ په يو شمېر نورو هېوادونو کې هم لمانځل کيږي.
په همدې اړه کابل کې یوې جوړې شوې غونډې ته ته د عامې روغتیا د پاليسۍ جوړونې مرستیال احمد جان نعیم وویل، چې د ملاریا ناروغۍ ۸۵ سلنه په ختیځ ولایتونو لغمان، ننګرهار او کنړ ولایتونو کې لیدل شوې.
د نوموړي په وینا، ۴۸ سلنه وګړي يې په هغو سیموکې ژوند کوي، چې د ملاریا کم خطر او ۲۴ سلنه یې بیا په داسې سیموکې ژوند کوي، چې د ملاریا خطر په کې نه شته.
په همدې اړه جوړې شوې غونډې ته د نړېوال روغتیایي سازمان استازی ډاکټر ریچارډ پيرکارد وویل، چې په تېره لسيزه کې د ملاريا پر ضد مبارزه ډېره ګټوره تمامه شوې او د دې ناروغۍ څخه د مرګ ژوبلې کچه يې پنځوس سلنې ته را ټيټه کړې ده.
پيرکارد زیاته کړه، ملاريا ضد واکسين له کبله په نړۍ کې نږدې د ۴ میلیونه وګړو ژوند ژغورل شوي.
د هغه په وینا د افغانستان په ګډون د اسيا او افريقا په لويه وچه کې بيا دا ناروغۍ د ډېرو وګړو روغتيا ته يو ستر ګواښ دی.
د روغتیا نړېوال سازمان د راپور له مخې په نړۍ کې ۳،۳ بلیونه خلک په ۹۷ هېوادونو کې د ملاریا ناروغۍ تر خطر لاندې ژوند کوي.
دغه راز، په ۲۰۱۳ لمریزکال په ټوله نړۍ کې ۱۹۸ پېښې د ملاریا رامنځته شوې، چې نږدې ۶۰۰ زره مرګ ژوبله يې درلود، چې له جملې يې ۹۰ سلنه په افریقا کې له ۵ کلنۍ کم عمره ماشومان په یاده ناروغۍ اخته وو.
ملاریا یوه موسمي ناروغي ده، چې وګړي په اوړي موسم کې ورسره مخ کیږي، خو ډاکټران وایې په هغو سیموکې چې د ملاریا خطر لاندې سیموکې ژوندي کوي باید وګړي یې په مني او ژمي کې هم په پشه خانو کې وده شي.
دوی وایې، چې کورونو ته نږدې د ډنډو اوبو له منځه وړل، د غوماشو له چیچلو ځان ساتل له دې ځان وژونکې ناروغۍ مخنیوی کیدی شي.
د ملاریا ناروغۍ معموله نښه نا منظمه تبه چې په ۲ ــ۳ ورځو کې تکراریږي او وروسته په لړزه بدلیږي، د پورته نښو سره سره زړه بد والی، سر دردي، ملا او ځان دردي هم د ملاریا ناروغۍ له نښو ګڼل کیږي.
خو د شدیدي ملاریا ناروغۍ نښې بیا کم خوني، بیهوشي، دماغي ستونزې، په تللو، خبروکولو، خوړلو او څښلو کې ستونزې، له پوزې او نور بدن څخه وینې بهیدلو سربېره د ۳۹ سانتي ګراډ درجو د بدن ګرمېدل د شدیدې یا خطرناکې ملاریا ځانګړې نښې ګڼل کیږي.
