.JPG)
1848– ییلده آلمان اولکه‌سی قوریلیشی اوچون فرانکفورت‌ده ییغین بولگن ایدی، بیرینچی بولیب؛ آلمانلیک کیم؟ و آلمان اولکه‌سی قییرگه قدر؟ دیگن سواللر اره‌گه تشلندی. اوشه پیت آلمان 38 ایالت‌گه بولینگن ایدی و آلمانلیکلر اتریش، دانمارک و شرقی اروپا‌گه یشرایدیلر. ناسیونالیست تیوریسنلری و تندرولر آلمانلر یشه‌یاتگن ییرلر برچه‌سی آلمان توپراغی دیر باشقه ملتلرآلمانلیکنی قبول قیلیش‌گه مجبورلر دیب ایتردیلر.
افغانستان‌ده دولت – ملت تشکیل بولیش عرفه‌سیده فرانکفورت اولتیریشی‌ده‌گی سواللر بالاحصار میزیده کیتدی: افغان کیم؟ و افغانستان قییرگچه؟ دولت انجنیرلری ملی‌گرالیک نظریه‌سی‌بیلن بیرنژاد و بیر فرهنگ دیگن گپ بیلن چیقدی؛ چونکه بونی روس و انگلیس کوچی برابریده یگانه توسیق دیب بیلرایدیلر. البته عبدالرحمان‌خان حاکمیتی دوریده فرهنگ وکیملیک‌نی بیرته پشتون‌گه اوتکزیش اونچه‌لیک مطرح ایمس ایدی. بیراق نادرخان دوریده کیلیب اینیقسه داوودخاننی ظاهرشاه درباریده باش وزیربولیشی بیلن بحثی ایکی قیرّلی بولدی: برچه هویتلرنی تجزیه و تحلیل قیلیش، رنگ و فرقلرنی بیر هویت ملی بیرلیککه کوچیریش شعاری بیلن «لراو بریو افغان یو»
1953- ییلده داوودخان شاه باش وزیری بولیشی بیلن، پشتونستانلیکنی ایستشنی سیاسی یولی صفتیده تنله‌دی و مملکتنی پاکستان بیلن قرشی اوروش‌گه قدر آلیب باردی. بیراق باش وزیرلیکدن توشیشی بیلن اونینگ اورنی‌گه محمد یوسف‌خان باش وزیربولدی او مذکور سیاست‌نی چیتگه قویب، پاکستان بیلن افغانستان علاقه‌لرینی یخشیلشتیردی. بوبیلن پاکستان توپراغلرینی افغانستان‌گه قوشیش ایسته‌گی پاکستاننی افغانستان اشدی دشمنی بولیب قالیشی‌گه سبب بولدی. بو یوزدن داوودخان حکومتی قرشیلریگه باش پناه بیردی اوندن کیین کمونیستی حکومت قرشیلریدن حمایت ایتیب نهایت طالبان حکومتی‌دن هرتمانلمه حمایت کورستدی.
.jpg)
داکترسپنتا اوزی‌نینگ «سیاست افغانستان؛ روایتی ازدرون» کتابیده بونده‌ی یازه‌دی: «2005- ییل می آیی‌ده حامد کرزی امریکاده بولگن سفریده امریکا جمهوررییسی جورج بوش حامد کرزی‌گه قره‌ب: حامد! دیورند اوتمانی اوزینگدن بولیشینی ایستی‌سن‌می؟ کرزی جوابی بونده‌ی ایدی: هیچ افغان اوزی‌نینگ یریم اولکه‌سی‌دن اجره‌لیشنی ایسته‌میدی. مینگه مذکور ییرلرنی اختیاریم‌گه آلیش اوچون اونچه‌لیک کوچ یوق.»
بوقره‌ش افغانستان‌نینگ جنوبی قوشنیسی حقیده بولگن انیق و یاشیرین سیاستیلری اولگوسی دیر. افغانستان پاکستان یریم توپراغینی ایستیدی و بو ایستک اوچون ایریم دلیللر بار: افغانستان خلق‌ارا سووگه قول تاپمه‌گن. تجارتی ایشلراوچون قوشنی پاکستان و ایران اولکه‌لریگه محتاج. باشقه تماندن دیورندن او تمانی قویی و سیرحاصل ییرلردن تشکیل تاپگن. و نهایت دیورندن اوتمانید‌ه‌گی پشتونللرنی افغانستان نفوسی‌گه قوشیش قومی برابرلیکنی باشقچه قیلیب یوباره‌دی. کیینگی گپ افغانستانده‌گی تندور پشتونلر اوچون پشتونستان دعواسی اوچون کته دلیل بولیشی ممکن.
انه‌‍شوسبب مرزبوتمانیده‌گی تندرولر توصیف ایتیب بولمه‌گن درجه‌ده پاکستانده پشتونلر یشه‌یاتگن منطقه‌لر ریفراندوم‌‍دن خرسندلیک بیلدیرگنلر. بیراق بخت‌گه قرشی ایریلیک ایسته‌گن پشتونللرنینگ آوازی کملیگی همه‌نی امیدسیزلنتیردی. بو یوتقزیشدن کیین داوودخان اسلامی مملکت باشلیغلری کنفرانسی‌گه یوزلندی و اوییرده لیبی دیکتاتوری معمرقذافی داوودخان‌گه بونده‌ی دیدی: «اسلام دنیاسی چوکیش حالتی‌ده سین بونده‌ی بیرحالده اسلامی بیر اولکه‌نی تجزیه قیلماقچی سن.»
.jpg)
دیورند بحثی چیگره اوتمانیده‌هم تندرولرنی توغگن. بیرقطارملیتچیلر و پنجابلیک تندرولر هند نفوذی آشیشی‌بیلن قرشیلیکده، کابلده سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ثبات‌گه ایگه کوچلی مرکزی حکوت اورته‌گه کیلیشی بیلن قرشیلیک بیلدیره‌دیلر. بیرگینه استعمارچیلیک ایشانچی: ملی منفعتلریمیز بیزنینگ چیگره‌میزدن تشقریده دیر مساله‌سیگه قول قویگنلر.
ایکه تمان تندرولری دولت توقیمه‌لریگه کیریشگن هربیت ایکی دولت علاقه‌لرینی یخشیلشتیریش‌گه کیریشه بیر – بیری بیلن سوزلشماقچی بولسه، مذکور گروه عمل‌گه توشیب بیری – ینه بیری‌نینگ جانیگه تشلدی. هند نقشی هم کوپراق قوییده‌گی دری شعر‌نینگ مفهومیده دیر:
میان دو کس جنگ چون آتش است سخن‌چین بدبخت هیزم‌کش است
