جاری ییل مبارک رمضان آیی افغانستان خلقی اوچون اینگ قانلی و کُلفت – مصیبتلر گه توله آی ایدی. اوشبو آیده پایتخت کابل و مملکت نینگ ایریم شهرلری ده عملگه آشیریلگن ترور هجوم لری عاقبتیده اونلب کیشی اهالی قتل ایتیلدی و یوزلب کیشی تن جراحتی آلدیلر. در واقع اوشبو مبارک رمضان بیره می افغانستان خلقی گه باشقه بیره ملر دن فرقلی بولدی. اونلب عایله لر اوز فرزندلری و اعضالری نی قولدن بیرگن لیکلری باعث ماتمده لر. اوتگن رمضان آیی کابل شهری اهالیسی اوچون قیین کیچدی. شهر کوچه لری دولت گه قرشی اوتکزیلگن ناراضیلیک نمایشلری، چار رهه لرده تیکیلگن تحصن چادرلری همده امنیتی مسووللر تامانیدن قوییلگن کانتینرلر باعث توسیب قوییلگن ایدی.
افغانستان خلقی موجود قیینچیلیک لر گه قره مه‌ی فطر بیره می نی دینی بیر وجیبه اوله راق نشانله ماقده لر. عین حالده اوشبو بیره م نی نشانلش افغانستان خلقی اوچون اوزاق اوتمیشلردن بیری مهم و تأریخی بیر عنعنه گه ایله نیب قالگن. مملکت اوزبیکلری هم فطر بیره می نی اوزیگه خاص روشده نشانله یدی لر.
اوزبیک عایله لری بیر آی رمضان ده روزه توتیب، عبادت قیلیب رمضان هَییتی کیلیشی نی اینتیقیب کوته دیلر. در حقیقت بیره م کیلیشی آلدیدن فطر هییتی اوچون مخصوص تیارگرلیک لر کوره باشله یدیلر. بیره م کیلیشی آلدیدن اوی لر و کوچه لرنی تازه لش، ینگی کییم کیچیک تیارلش، بیره م کونلریده مهمانلر نی یخشی بیر شکلده کوتیب آلیش اوچون تورلی میوه چیوه لر ساتیب آلیش، بیره م آلدی تیارگرلیکلری نی تشکیل ایته دی. مبارک فطر نمازی اوقیلیشی بیلن اوزبیکلر خاندان لریده توشه تیلگن دسترخوانلر اوستیگه هر خیل میوه – چیوه لر، خاندان لرده پیشیریلگن تورلی تنسیق آوقتلر تیریله دی.
بیر قطار اهالی عید نینگ بیرینچی کونیده اوز یقین لری و عایله اعضالری وفات ایتگن قرینداشلری همده قیشلاق اهالیسی اویلری گه باریب دعا قیله دیلر. شونینگ دیک سونگی ییللر دوامیده خاندانلر گه باریب عیدنی تبریکلش هم بیر عنعنه گه ایله نیب قالگن. اوشبو عنعنه ایرککلر همده عیاللر تامانیدن قوشنی لر، یقین قرینداشلر قیشلاق و محله اهالیسی خاندانلری گه باریش بیلن عملگه آشیریله دی.
بیره م باله لر نیکی
اوتمیشدن بیری اوزبیکلر آره سیده "بیره م باله لرنیکی" دیگن عباره موجود. حقیتاً هم بیره م کیلیشی نی کوپراق باله لر بی صبر لیک بیلن کوته دیلر. بیره م آلدیدن عایله ده گی باله لر گه ینگی کییم لر تیارلش خاندانلر آلدیده تورگن اساسی وظیفه لردن بیری سنه له دی. در واقع بیره م خرسندچیلیگی باشقه لر گه کوره باله جان لر آره سیده کوپراق کوزه تیله دی. کیکسه لر طرفیدن باله لر گه نماز خرچی – عیدی بیریش عادتی اوزاق اوتمیشلردن بیری دوام ایتیب کیلماقده. باله لر آته – آنه لری و یقین قرینداشلری تامانیدن قولگه کیریتگن نماز خرچی لری گه خیلمه خیل اویینچاقلر ساتیب آلیب اوچ کون بیره م نی بیرمانه کیفیت بیلن اوتکزه دیلر.
اونوتیلگن بیره مانه عنعنه لر
افغانستان اوزبیک لری اوزاق اوتمیشلرده فطر و قربان بیره م لری نی اوزیگه خاص کیفیت و شادیانه بیلن اوتکزردیلر. حیاتی امکانیتلر آز بولیشی گه قره مسدن اطراف حدودلرده هییت لر تورلی اویینلر و عجایب عنعنه لر دایره سیده اوته کوترینکی روح ده نشانلنگن. افسوس که سونگی ییل لر دوامیده اوروش لر و ناتینچلیک لر سبب اطراف قیشلاقلر ده بیره م لرده اوتکزیله دیگن اویینلر یوقه‌لیب بارماقده. کوره ش مسابقه لری – ایرککلر گه خاص بولگن بیره م اویین لری کوزه تیلمه یدی. اوتمیشلر ده تینچلیک و آسایشته لیک حکم سوره دیگن دورلرده کوره ش مسابقه لری بیره م اوچون مخصوص اویین بولگن. هر بیر قیشلاق پهلوان لری بیره م کونلری اوتکزیله دیگن مسابقه لر اوچون مشق لر اوتکزردیلر. افسوس که ناتینچلیکلر اوشبو عنعنه لرنینگ اونوتیلیشی گه آلیب کیلگن. ایندی اطراف قیشلاقلرده ایسکی نامدار پهلوان لردن درک یوق. در حقیقت اوزبیک جماعه سیده پهلوان لر نسلی یوقه‌لیب بارماقده. شونینگدیک هَییت کونلری قیشلاقلر ده اوسپورون لر مهمانخانه لر ده توپلنیب اوز ارا اویین – کولگو قیلردیلر، دومبیره چلیب رقص گه توشیب، محلی قوشیقچیلر قوشیق کویلردیلر. ایتیب اوتیلگن عامل یعنی نا تینچلیک باعث اوشبو عنعنه هم اورته دن کیتیش عرفه سیده. محلی قوشیقچیلر و دومبیره چیلر نینگ ینگی نسلی نی کوتیش ممکن ایمس گه اوخشه‌یدی.
اوزبیک عیاللری هم افغانستان نینگ اطراف حدود لریده بیره م لرنی عجایب طرزده نشانلردیلر، بهار و یازلرده هییت کونلری قیشلاق عیاللری اوی لریدن تشقری گه چیقیب، معین بیر میدانلیک ده توپله نیب کیچ گچه دپ – دایره، چنگ چلیب بیره م قیلردیلر. عیاللر اوزلری گه خاص قوشیقلر اجرا ایتیب رمضان و قربان بیره م لری گه بره مانه روح بغیشلردیلر. افسوس که ایندی اوزبیک عیال لری انه شونده ی بیره م لرده قتنشه آلمه یدیلر.
افغانستان اوزبیک لری آره سیده اوتمیشلردن بیری مدنی میراث گه ایلنیب قالگن بیره م لر گه خاص اویینلرنی تورلی عامل لر سبب نابود لیککه یوز توتیشی مملکت اوزبیکلری مدنی حیاتی اوچون کته یوقه تیش سنه له دی. کیله جککه کته امید بیلن باقه دیگن مملکت اوزبیکلری نی صلح تأمینلنیشی بیلن یوقه لش عرفه سیده تورگن ملی – مدنی قدریتلری نی قیته تیکلش لری ضرور. اوشبو عنعنه لر همده اویینلر نی ینه بیر بار حیات صحنه سیگه قه یتریش اوچون ایریم اجتماعی و مدنی تشکیلاتلرنی تشبث کورسه تیشلری لازم. مذکور اویین لر و عنعنه لر نی رویخط گه آلیب اولرنینگ اجرا طرزی و اسلوبی نی یازیب آلیش مهم البته. افسوس که هلی گچه بیران بیر تشکیلات بوکونگه قدر بو ساحه ده معین ایشلر نی عملگه آشیرمه گن.
