سنی‌لر و شیعه‌لر افغانستانلیک مسلمانلری نینگ اینگ کته مذهبی گروه‌لرینی تشکیل ایته دیلر. مملکت تاریخیده اهالی آره‌سیده سنی و شیعه قرشیلیگی هیچ بیر زمان جدی بیر شکلده موجود بولمه‌گن. عادی اهالی هر دایم شیعه و سنی مذهبلری پیرولری بولیشلریگه قره‌می، هر دایم اوز ارا دوستلیکده یشه‌گنلر. بو نرسه افغانستان مسلمانلری اوچون اوزیگه خاص اهمیتلی قدریتلردن سنه‌له‌دی. اما دنیا نینگ باشقه حدودلریده جمله‌دن پاکستان، یمن، بحرین کبی مملکتلرده شیعه و سنی مسلمانلر اورته‌سیده‌گی ضدیتلر اولرنی بیر – بیر لریگه دشمن قیلیب قویگنی هیچ کیم گه سِر ایمس.
اما افغانستان‌ده فقط سونگی ییللر ایچیده شیعه‌لر گه قرشی هجوملر کوزه تیلماقده. جاری ییلده کمیده اوچ مرته مملکتده شیعه‌لر خودکش هجومچیلر تامانیدن نشانگه آلیندیلر. اسد آییده کابل شهری نینگ دهمزنگ چار رهه‌سیده اساساً شیعه مذهبلی هزاره ملتی‌گه منسوب «آیدینلیک حرکتی» تامانیدن اوتکزیلگن ناراضیلیک نمایشیده ایکّی خودکش هجومچی اوزلرینی پارتلتگن ایدی.
اوشبو حادثه‌ده اونلب کیشی نابود بولیب یا که تن جراحتی آلگن ایدیلر. شونینگدیک محرم آییده عاشورا مراسمیده کابل شهری نینگ کارته سخی منطقه‌سی شونینگدیک بلخ ولایتی نینگ بلخ تومنیده اویوشتیریلگن عاشورا مراسملریده قیلینگن هجوملرده 32 کیشی قتل ایتیلگن ایدی. سونگی هجوم قوس آیی نینگ بیرینچی کونی کابل شهری نینگ 6 – ناحیه‌سیده باقرالعلوم مسجدیده یوز بیردی. او ییرده خودکش هجومچی اربعین مراسمیده قتنشگنلر آره‌سیده اوزینی پارتله‌تیب 30 کیشی اطرافیده عادی اهالی قتلی‌گه سبب بولدی. اوشبو هجوملر مسوولیتینی داعش تامانی اوز بوینیگه آلگن.
شیعه‌لرگه سونگی هجوملر افغانستان‌ده سنی و شیعه‌لر آره‌سیده ضدیتلر وجود گه کیلیشی ممکن لیگی باره سیده شک شبهه‌لرگه باعث بولگن. گرچند هلیگچه شیعه‌لر هردایم اوشبو هجوملرنی ترورچی گروه‌لر تامانیدن افغانستان مسلمانلری آره‌سیده دشمن لیکلرنی وجود گه کیلتیریش اوچون عملگه آشیریله یاتگنینی تاکیدلب، بو قبیل فتنه‌لرنی افغانستانلیکلرنی بیر بیریگه قرشی توریش‌گه آلیب کیلمس لیگینی تاکیدلب کیلماقده‌لر.
مملکتده شیعه‌لر مرکزیگه قیلینه دیگن هجوملر تشقی یورتلردن توریب افغانستان اهالیسی آره‌سیده دشمنلیکلرنی وجود کیلتیریش مقصدیده اویوشتیریله یاتگن بولیشینی رد ایتیب بولمه‌یدی. افغانستان دولتی‌گه قره‌شلی رسمی منبعلر هم مذکور هجوملرنی مملکت اهالیسی دشمنلری طرفیدن افغانستان خلقی آره‌سیده ضدیتلرنی وجود گه کیلتیریش اوچون عملگه آشیریله یاتگنینی تاکیدلب کیلماقده‌لر.
خوش، بو آره‌ده منطقوی رقیب کوچلرنینگ اورنی قه‌ییرده؟
اوزاق ییللردن بیری مملکت ایچکریسیده‌گی جنگلرنی منطقوی کوچلر نماینده‌لیگیده اولر نینگ تامانیدن حمایت ایتیله دیگن گروه‌لر عملگه آشیریله یاتگنی بیز گه معلوم. 1357 ییلدن سونگ افغانستان‌ده مسکوگه طرفدار حاکمیت‌گه قرشی دوام ایتگن جنگلر دوریده قطار قوراللی گروه‌لرنی منطقه نینگ ایریم دولتلری طرفیدن حمایت ایتیلگنی کیشی‌گه سِر بولمسه کیره‌ک.
سنی مذهبلی جهادچی گروه‌لرنی وهابی سعودی عربستانی دولتلری و شیخ‌لری قوللب قوتلب کیلگن بولسه ده، شیعه مذهبلی مجاهد گروه‌لر ایران تامانیدن حمایت ایتیب کیلیندی. افغانستان‌ده سنی مذهبلی طالبلر سعودی عربستانی، منطقه نینگ عرب دولتلری و پاکستان حمایتیدن بهره‌مند ایدیلر.
حاضرگی کونده منطقه بویلب ایران و سعودی عربستانی اورته‌سیده گی رقابت اوز اوجی‌گه چیققن. در واقع ایران و سعودی عربستانی سوریه و یمن‌ده بیر بیرلریگه قرشی جنگ قیله دیلر. افغانستان‌نی هم بو ایکله منطقوی رقیب کوچ اورته‌سیده رقابت میدانیگه ایلنیشینی رد قیلیب بولمه‌یدی. گرچند رسمی کابل مملکتنی منطقوی رقیب کوچلر نینگ کوچ سینش میدانیگه ایلنیشی‌گه رخصت بیرمس لیکلرینی بار – بار تاکیدلب کیلگنلر.
سعودی عربستانی ننگرهار ولایتیده عرب تیلیده اوقیتیله دیگن بیر اولکن علمی مرکز تاسیس ایته‌دی. اوشبو مرکزنی قوریش اوچون سعودی عربستانی 500 میلیون دالر صرفله‌یدی. عین حالده عربستان بروکسل ییغینیده افغانستان گه 500 میلیون دالر یاردم کورستیشی باره‌سیده هم وعده بیرگن. سعودی تامانی یقینده افغانستانلیکلر فرزندلریگه عربستان‌ده تحصیل آلیشلری اوچون 400 بورس بیریشینی بیلدیرگن. شونینگدیک پاکستان پاسپورتلری بیلن سعودیده خذمت قیله دیگن 300 کیشی افغانستانلیک ایشچیلرنی افغانستان پاسپورتلری بیلن ایشگه قبول ایتیشی باره‌سیده هم وعده بیرگن.
سعودی عربستانی نینگ افغانستان‌گه کورسته دیگن اوشبو یاردملری خواه نا خواه اونینگ منطقوی رقیبی ایران‌نی هم بی فرق قویمس‌لیگی ممکن. اینگ مهمی افغانستانلیک سیاستچیلر و دولت رهبرلرینی منطقوی رقیب کوچلر و دولتلر نینگ افغانستان ایچکریسیده‌گی رقابتینی یخشی بیر شکلده باشقریب، تعقیب ایتیشلری ضرور. عکس حالده ایران و سعودی عربستانی مقابله‌سی افغانستان خلقی‌نی کوتیلمه‌گن مصیبتلرگه دوچ قیلیشی ممکن.
