سامان یولیده ییرگه اوخشه‌گن یولدوزلرنینگ هنری لایحه‌سی .میلادی اون آلتینچی عصرنینگ بیرینچی‌سی‌ده ایتالیالیک یولدوزشناس و کشیش «جوردانو برونی» نینگ ایتیشیچه، باشقه یولدوزلرنینگ تیورهگیده هم حیات کیچیریش ممکن و بیز بو دنیاده یالغوز ایمس میز. کاتولیک کلیساسی اونی کفرگه عیب‌لب تیریکله‌ین اوتگه کویدرگن ایدی.
بو واقعه‌دن تورت یوز ییل اوتیشی بیلن ییر و فضایی تلسکوپ‌لر حاضرگی کونده یوزلب کیچیک و کته یولدوزلر باشقه یولدوزلر تیوه‌ره‌گی‌ده ایله‌نیشی اثبات‌لنگن. ییل‌لر آلدین باشقه یولدوزلر سطحی‌ده یولدوزلر تولقین‌لری موجودلیگینی هیچ کیمسه بیلمه‌گن. هیچ بیر کیمسه هم باشقه یولدوزلرده تولقین‌لر موجودلیگینی سیزمه‌گن‌لر. فقط بیزنینگ ییر کرهسیده موجودلیگیمیزگه اعتبار بیرگن‌لر.
اما، هر حالده بیز انسان‌لر هنوزگچه باشقه یولدوزلر، قویاش همده باشقه کته کیچیک یولدوزلردن تشقری هیچ بیر یولدوزده موجودات بارلیگی توغری‌سی‌ده قنده‌ی دیر بیر معلوم بیلگی‌نی کشف قیلیش گه موفق بولمه‌گن میز. ممکن فضایی موجودات‌لر بیزنینگ تصویری یاده سیسلی تولقین‌لریمیزنی تاپیش‌گه موفق بولگن بولسه. باشقه یولدوز ده‌گی‌لر بیزلرکبی ترقیاتگه ایریشمی کونینگ زمانوی بیلیم‌لری بیلن علاقه قوریش‌گه قول تاپمه‌گن. اگر تشقی بیر یولدوزده یوزلب و مینگ‌لب ییل آلدین بیلیم نقطه نظرده بیزدن کوره ترقیاتگه ایریشگن بولسه، اولرنینگ پیامی ییر کره‌سی‌گه کیلیش اوچون یوزلب ییل اوتیشی ممکن. لیکن اصلی سوراققه بو ییرده کیم، قه ییرده فضایی موجودات بارلیگی‌گه ایشانه‌میز.
1960- ییل‌لرده فرانک دریک یولدوز شناس و امیرکه‌لیک یولدوز و فزیک‌شناس فضایی هوشمندلرنی قیدیریش ایلغار شخص‌لری بولیب، مذکور تخمی‌نی معادله‌نی خوشبین‌لیک و یا بدبین‌لیک اساسیده اوزگر تیره‌دی. سامان یولیده قنچه یولدوزده حیات کیچیریش ممکن لیگی‌نی بیلیش اوچون مذکور معادله‌نی برچه تامان‌لری تعریفی‌نی اورگه‌نیشمیز لازم.
بیرینچی معادله: N=R․×Fp ×Ne ×Fl ×Fi ×Fc × L
فرانک دریک؛ SETI لایحسیدهگی ایلغار بیلیمدانلردن
مذکور معادله‌نینگ آخریده Nحرفی فضایی مدنیت‌لرنی انیقلنتیره‌دی او بیلن علاقه قوریش ممکن. سیز اخریده خوشبین‌لیک و یا بدبین‌لیک نقطه نظردن فضایی هوشمندلر سانینی انیقله آلیشینگیز ممکن.
R* سامان یولیده یولدوز میزانی توغیلیشی. حسابات اساسی‌گه کوره، سامان یولی حیاتی‌ده ییلی بیر یولدوز توغه‌دی. اما، ناسا (ایسا) یا اورپا فضایی آژانسی نینگ معلوم قیلیشیچه، مذکور سامان یولیده ییلی‌ده ییتی یولدوز دنیاگه کیله‌دی.
Fp- ایریم یولدوزلر اوز تیورهگیده باشقه یولدوزی بار. سونگی رزنوری همگرایی تیکشیروولرنینگ کورسه‌تیشیچه، سامان یولیده هر بیر یولدزونینگ تیورهگیده بیر یا اوندن کورپراق یولدوز موجود.
Ne- یولدوزلر میزانی یا ( یولدوزلرسانی) کیم مناسب شرایط‌ده حیات شکلله‌نیشی اوچون یولدوزلر تیورهگیده بوله‌دی. میلادی 2013- ییل نینگ نوامبر آیی‌ده یولدوز شناس‌لر کپ‌لر فضایی تلسکوپی آرقه‌لی معلومات قول‌گه کیرتیش بیلن سامان یولیده ییر اولچمی‌گه قدر 40 میلیار یولدوز بارلیگیی و مذکور یولدوزلر حیات بیل‌باغیده اوزاق‌دن سوویقلیق کبی کورینه دیگن یولدوز سینگری یولدوزلر تیورهگیده قویاش کبی قیزیل بولیب ایلنه‌دی.
تخمین‌لرگه کوره، مذکور یولدوزلرنینگ 11 میلیاردی قویاش یولدوزلری کبی ایلنه‌دی. سامان یولی یولدوزلری 100 میلیاردن کوپ بولگن حالده لیگی کورینسه 0.4% یولدوزلر ییرکره‌سی کبی سامان یولیده بارلیگی بیر حقیقت دیر. ساده تیل بیلن ایتگن‌ده ییر کره‌سی کبی 4 میلیارد یولدوز حیات کمربندیده باشقه یولدوزلر تیوه‌ره‌گی‌ده ایلنه‌دی.
لیکن، باشقه یولدوز شناس‌لرگه کوره، چمه‌سی اون فایز یولدوزلر منظومه‌سی قویاش کبی منظومه‌لر یولدوزلر سامان یولیده حیات شکلله‌نیشی اوچون مناسب دیر. مذکور یولدوزلر اوز توزیلیشی‌ده آغیر کیمیاوی عنصرلر جمله دن تیمیر، کاربن و باشقه عنصرلر موجود و اولدیرووچی یولدوزلر پارتله‌نیشی و اوزاق حیات‌نی اوتکزیش اوچون کوپ زمان‌نی اوتکزگن.
Fl- حیات اوچون مناسب شرایط میزانی موجود بولگن یولدوزلر اوزیگه بیر تور تیریکچی‌لیکنی پرورش قیله آلگن. بیزنینگ سیاره ده‌گی ییرشناس‌لرنینگ گواهی گه کوره، (Fl)یولدوزلرینینگ سانی جوده کوپ دیر. ییر کرهسیده حیات کیچیریش مذکور سیاره ده تیریکچی‌لیک قیلیش ممکن بولگن حالده باشلنگن. ساده تیل بیلن ایتگن‌ده بیر یولدوزده حیات کیچیریش ممکن بولگن حالده، مذکور سیاره ده حیات‌گه دوام بیریش اوچون امکانیت تاپیله‌دی. بنابرین بو یولدوزلرنینگ سانی تعینلش ممکن.
فرانک‌دریک معادله‌سی‌ده، ییردن یوقاری بولگن هوشمندلرنی سانینی تعینلش کیشی‌نینگ اوز اختیاریده. حسابات‌گه کوره، موجود تنکالوژی و کیله‌جک‌ده بیزنینگ سیگنان‌لرسبب باشقه فضایی تمدن‌لرهم رواجله‌نیب کشف ایتیلیب کوریلگن. اوشبو معیارگه کوره، ییر کره‌سی مخابره قیلووچی بیر تمدن دیر.
Fi – حیات کیچیریله دیگن یولدوزلر میزانی نهایت‌ده بیر نوع شکل‌ده هوشمند موجودگه اوزگرگن. بوندی حیات میزانی‌نی تعین قیلیش اوچون یولدوز شناس‌لر قویاش‌دن تشقریده‌گی حیات عرصه سیده‌گی تیکشیروولری توغرسیده موفق بیر فکرگه کیله آلمه‌گنلر. ارنست شامل ایریم دانشمندلرگه کوره، ییرده میلیاردلب تیریک موجود ایچیده فقط بیر نوع هوشمند شکل‌ده تکامل‌گه ایریشگن. اما، خوشبن بیلیمدان‌لر حیات‌نینگ تنوعی‌گه اعتبار بیریب، تکامل گونه بیر مناسب یولدوزنی نظرده توتیب هوشمندحیات حتمی دیگن‌لر.
Fc – زمانوی اسکونه‌لرنی توزه تیش اوچون فضایی تمدن‌نینگ میزانی و نهایت‌ده جذب قیلووچی سیگنال‌لر بعضی مودرلرده موجودیت‌نی فضاگه ترقه‌ته‌دی. مثال اوله‌راق، بیز انسان‌للر هنوزگچه فضاده‌گی باشقه موجودلربیلن علاقه قوریش اوچون اونچه‌لیک سعی و حرکت قیلمه‌گن میز. هرچند بیزنینگ تصویری و سیسلی تولقین‌لریمیز فضاده ترقلگن ویجر1 و 2 فضایی سفینه‌لر یولدوزلرده حرکت‌ده دیر. اما، اولرنینگ معین جایی بیللی بولمه‌گنی اوچون بیز پیام یوباریش‌گه موفق بولمه‌گن میز. بیزنینگ سینگان‌لر فقط آز سانده‌گی یولدوزلر تامان حرکت‌ده. نیمه اوچون فضایی هوشمند موجودلر باشقه فضایی موجودلر مثال بیز بیلن ییرده علاقه قوره آلمس لیگی اوچون ایریم شک و تردیدلر بار.
L- لازم بولگن مدت زمانده کیم جذب بوله دیگن سیگنالرنی فضاگه ترقته‌دی. هنوزگچه کوپ‌دن کوپ مدنیت‌لر ییرده بیر- بیرینی کیتی‌دن یوقالیب کیتگن. اما، بو سلسله‌ده اولیم و دنیاگه کیلیش بیر ابزار حیثی‌ده دایم ترقیات‌ده دیر. بو رواجله‌نیش دوامی‌ده بوگون‌که تمدن جذب بوله دیگن سیگنالرنی فضاگه ترقه‌تیش گه قادر بولگن. تمدن‌لر ترقیات جریانیده ییر کرده‌سی‌ده حیات کیچیره دیگن انسانیت عالمی نهایت‌ده شونده‌ی بیر باسقیچ گه آلغه سیلجیگن که باشقه هیچ قنده‌ی خطر تهدید قیله آلمیدی و بونده‌ی مدنیت میلیاردلب ییل حیات کیچیریشی ممکن.
بنابراین سامان یولی عمریگه اعتبار بیرگن حالده هنوز هم کوپ تمدن‌لر شکللن‌مقاده. بیز انسان‌لر ییر کرهسیده طبیعی خطرلرنی قبول قیلیب باشدن اوتکزگن میز و کونینگ فناوری کون ساین 1، 2 و نهایت‌ده 3باسقیچ ده اوزگریب بارماقده. حاضرگی کونده بیز 0 تمدنی‌گه قرار تاپیب 1 – مدنیت تامان حرکت‌ده میز. فزیک شنا عالم میچوکاکونینگ ایتیشیچه، 2100ییلگچه 1- تمدن باسقیچی‌گه ییتیب، طبیعت کوچینی باشقره میز…
