ایرکین واحدوف ایللیگینچی ییللردن اوزبیک شعریتی کوکیده پارلب تورگن یولدوزلردن بیری حسابلنه‌دی، اونینگ ایجادی یوکسک انسانی فکرلر، ایرکینلیک و عدالت‌گه اینتیشلیش تویغولری، جوده نفیس لیریک تخیل و تصورلر، ایزگولیک و گوزه‌ل‌لیککه مشتاق‌لیک غایه‌لری بیلن یوغیریلگن.
صاحبقران امیر تیمورحمایه‌سیده سمرقند شهریده حیات کیچیریب، تورلی فنلر جمله‌دن «معانی» علمی‌ده منگو و برحیات اثرلر یازیب قالدیرگن علامه سعدالدین تفتازانی (۱۴ عصر) معانی علمی بوییچه اوزی‌نینگ اثرلری جمله‌دن
«مختصر المعانی» کتابیده، «انبساط» و «انقباض» گه سبب بولیش، یعنی اوقووچینی قوانتیریب اونگه نشاط بغیشلش، یا که اونی قیغو و غم‌گه سالیش، شعرنینگ اساسی خصوصیتلریدن بیری دیب تأکیدله‌گن ایدی.
اونگه کوره وزن و قافیه‌لی سوزده، تخیل و تصور ایشیتوچیده «انبساط وانقباض» توغدیره آلمسه، یعنی اونینگ قلبیده خرسندچیلیک تویغولری یاکه غم، قیغو ومحزون‌لیک حسیاتینی اویغاته آلمسه، بونده‌ی سوزنی شعر حسابلش ممکن ایمس.
بونده‌ی وزن و قافیه‌لی سوزلر فقط «نظم» یاکه «منظوم» سوزدن عبارت بوله‌دی.علامه اقبال تعبیری بیلن ایتگنده:
حق اگر سوزی ندارد حکمت است
شعر می‌گردد چو سوز ازدل گرفت
یعنی اگر حقیقت سوزی، کویدیریش (هیجانلشتیریش) خصوصیتی‌گه ایگه بولمسه، حکمت حسابلنه‌دی. یوره‌کنی کویدیرگن صورتده گینه او شعر بوله‌دی.
ایرکین واحدوف شعریتیده اوشبو خصوصیت کوچلی درجه‌ده موجود بولیب شاعرگه اوز قلبیده‌گی کیچینمه‌لرنی تام معناده باشقه‌لر قلبی‌گه اوتکزیش امکانیتینی بیره‌دی.
ایرکین شعرلری‌نینگ کینگ کولمده ترقه‌لیب اوقووچیلرگه منظور بولگن حالده، اولر تامانیدن نهایتده اخلاص و صمیمیت بیلن کوتیب آلینیشی نینگ سببی هم شونده بولسه کیره‌ک.
ایرکین واحدوف زمان شاعری، اوهر دایم دور طلبی، حیات ایستکلری، وقت ضروریتینی سیزیب، کوپینچه باشقه‌لر کوزیدن اوزینی یَشیریب توره‌دیگن نرسه‌لرنی هم کوره آله‌دی. شوجهتدن هم او یره‌تگن اثرلر، اوزینی ایلغار فکرلری و حیاتیلیگی بیلن اوقووچیلرده ملی غایه‌لرنی اویغاتیش اوچون بیر موثر تورتکی صفتیده خدمت قیلیب کیلدی و همان خدمت قیلماقده.
اوزبیکستان مستقل‌لیگی، ایرکین واحدوف‌گه قنات بغیشله‌دی. او مستقل‌لیکده اوزبیک خلقی‌نینگ اینگ ایزگو، اینگ قیمتلی ارمانلریدن بیری نینگ رویابگه چیقیشی‌نی کوردی، ایستکلر اونینگ تصوّری اوچون چیک‌سیز افق‌لر آچیب بیردی.
ایرکین واحدوف – عصیانکار شاعر. او آدملرنی منقورتلیک سرقیتلری و روحی اسارت کورینیشلریگه قرشی کوره‌شگه سفربر قیلیب، کونگیل‌لرده ملی غرور و پارلاق اوتمیش‌گه ایشانچ اویغاته‌دی.
بورگوت ایدینگ پروازی بلند،
سینده هم بار ذوالفقار، دُلدُل.
نیچون اوبال موسیچه مانند،
یوره گینگده مکان توتگن قل.
کیل اویقولیک کوزینگنی آچسین،
اوز حالینگدن قهقه اوریب کول.
شونده‌ی کول که ایچینگدن قاچسین،
یوره‌گینگده مکان توتگن قل.
بو اورینده اونینگ مشهور قصیده‌سی اوستیده بیر آز توخته‌لیب اوتیشگه توغری کیله‌دی.
بوندن کوپ ییللر مقدّم، اوزبیک ملتی‌نینگ غروری، ملی اوزلیگینی اولدیریش و اونینگ مدنی یادکارلیکلرینی یوقاتیش‌گه قره‌تیلگن توتالی تر- توزوم تامانیدن آلیب باریله یاتگن مستملکه چیلیک سیاستی اوج آلگن بیر پیتده، ایرکین واحدوف‌نینگ عروض وزنیده یازیلگن «اوزبیگیم» ناملی فخریه‌سی، نداسی سینگری نه فقط اوزبیکستان حدودیده، بلکه برچه اوزبیکلر یشیدیگن اولکه لرده کینگ کولمده ینگره‌ب کیته‌دی و کوپ ییللر حکم سوریب کیلگن سکوتنی سیندیریب، آز وقت ایچیده اوزبیک خلقی‌نینگ ملی حماسه‌سیگه ایلندی.
اوشبو شعرنینگ قیلیچ دیک اوتکیر سوزلری، هر بیر یاپیق کونگیل ایشیگینی آچیب کیریش‌گه قادر بولگن مضمونی تگیده نیمه‌لر یاتردی، اونینگ جاذبه‌لی عباره‌لریده قنده‌ی سحرلی کوچ موجود ایدی؟ همه‌دن اوّل اوشبو قصیده، تاتالیتر حاکمیتی‌گه، قیزیل مستملکه چیلر سیاستی‌گه قرشی، اوزبیک خلقی‌نینگ اعتراضی ایدی. قصیده فطرت، عبدالله قادری، چولپان، عثمان ناصرلردن کیین، استبداد دوری جریانیده، خلق بوغزیده بوغیلیب کیله یاتگن فریادنینگ آزاد بولیشی ایدی. او اولوس‌نینگ یَشیرین درد – الم‌لری‌نینگ انعکاسی، حاکم تیزیم ایستکلریگه مغرور خلق‌نینگ رد جوابی ایدی. شونینگدیک قصیده اوزبیک خلق بویوک وکوپ قیرره‌لی تاریخی‌نینگ منگولیگی، ایرکینلیک، مستقل‌لیک که نسبتاً اوزبیک خلقی مشتاق‌لیگی نینگ قطعی بیر کورینیشی ایدی.
قصیده آز مددت ایچیده جهان مقیاسیده اروپا و امیریکه، افغانستان، عربستان، تورکیه و باشقه اوربیکلر یشه‌یدیگن اولکه‌لرده آدملر ایچیده آغیزگه توشیب، اوندن نسخه‌لر کوچیریله باشله‌دی، خارجی رادیولردن قیته – قیته اوقیلدی.
مذکور قصیده استبداد دوریده بوغیلیب اوقیلگن بولسه، مستقل‌لیک اعلان ایتیلگندن کیین ایرکین ینگره‌ی باشله‌دی و ملی غرور نشیده سیگه ایلندی.
ایرکین واحدوف اوزبیک خلقی اوتمیشینی کوکلرگه کوتریب اونینگ تاریخینی دنیانینگ اینگ یوکسک دوانی پامیر و ساچی آقرگن تیانشان تاغیگه تینگ دیب اعلن قیله‌دی. شونینگدیک او خرافی دینلردن عبارت بولگن زردشت، بودا دینلریگه سیغینمی آلاوگه سجده قیلمسدن، آدمی‌لیک دینی بیلن اوز پاکیزه ایمانی بیلن یشب کیلگنی‌نی تاکیدلب، فاجعه‌لی حادثه‌لردن قان ییغلگن بولسه هم، هیچ قچان آغیر یوکلر آستیده قدی بوکیلمه‌گن ودهشتلی باسقینچی‌لرگه بوی سونمه‌گن لیگی‌نی ایسله‌تیب اوته‌دی.
تاریخینگ دورمینگ عصرلر ایچره پنهان اوزبیگیم
سینگه تینگداش پامیر و آقساچ تیانشان اوزبیگیم
ایرکین واحدوف‌نینگ اوشبوحماسه‌سی شو قدر کوچلی و جاذبه‌لی ایدیکه، هر بیر اوزبیک اونینگ سطرلریده اوز ملتی‌نینگ حقیقی قیافه‌سی و اوز ملی ایستکلری نینگ انعکاسینی کوره آلدی. تیزلیکده اوندن الهامله‌نیب، اونینگ وزن و قافیه‌سیده یاکه اونگه اوخشه‌تیب، قصیده‌لر، غزللر و باشقه ژانرلرده شعرلر یازیله باشله‌دی. جمله‌دن افغانستانلیک اوزبیک شاعرلر اوندن چوقور الهام‌لندیلر. اولر جمله‌سیدن محمد امین متین، محمداشرف عظیمی، حفیظی سرپلی و محمد عالم لبیب‌نی ایسله‌تیب اوتیش ممکن. قوییده اشرف عظیمی و م. عالم لبیب‌نی بعضی بیر بیتلرینی مثال صورتده تقدیم ایته‌میز:
اشرف عظیمی شعری:
قد کوترگن عالم ایچره قدی شمشاد، اوزبیگیم،
بو چمن آزاده‌سی سین، سرو آزاد، اوزبیگیم!
ناتوان گام چیککن اوغلانینگ، محبت ایسترم،
سیندن ای آتم – بابام ای مینگه اجداد اوزبیگیم!
ایریلیق کوزنینگ شمالی، ییتمه‌سون بوستانینگه،
بیرلیک و وحدتده دایم یشنه آباد، اوزبیگیم!
م. عالم لبیب:
ای بویوک شوکتلی دوران ایتگن ایجاد، اوزبیگیم،
ایسکی تاریخیده باشلب، ینگی میلاد، اوزبیگیم!
کینگ فضاگه وه نی خوش قاقدینگ قنات لاچین کبی،
قالدی تیشلب برماغین حسرتده صیاد، اوزبیگیم!
چون نصیبینگ بولدی استقلال قوتلوغ نعمتی،
شکر قیل کیم، اوشبو نعمت دور خداداد، اوزبیگیم!
ایرکین واحدوف اوزی‌نینگ تورلی اثرلریده بدیعی افاده‌لر بیلن و «یخشی دور اچچیق حقیقت» ده قطعی‌لیک بیلن تاتالیتر توزوم و کمونیستیک غایه‌گه قرشی کوتریلدی، اونینگ تجاوز و تعرض‌گه اساسلنگن سیاستینی قاره‌لب کیلدی. او ۱۹۸۹ ییل اپریل آییده یازگن «اضطراب» شعریده بونده‌ی دیگن ایدی:
خلقیم‌گه قدرینگنی بیل، دیسم اگر،
کوره‌ش، حقنی آشکار قیل، دیسم اگر،
بو قوتقو اتلسه، دولت‌که ضرر،
قنچه عذاب بولسه، تارتگنیم بولسین.
تیفلیسده خلق اوزره تانگ یوبارگن ذات،
شأنین قیلر بولسه قانون احتیاط،
اوشه ذات کمونیست بولسه، مین، هیهات،
فرقه دفتریمنی آتگنیم بولسین.
ایرکین واحدوف اوزبیکستان خلق شاعری و اوزبیکستان قهرمانی، عین حالده اتاقلی و اقتدارلی مترجم. بو ساحه‌ده اونینگ یوکسک اقتداری و حیرتلنتیرووچی کوچی، آلمان ادبیاتی‌نینگ بویوک وکیلی گویته شاه اثری بولمیش«فاوست» کتابی‌نینگ شعری ترجمه‌سیده یققال کوزگه تشلنه‌دی.
مین بوندن قیرق ییللر مقدم مشهور متصوف شاعر محمد اقبال گیوته‌نینگ «شرقی وغربی دیوان» اثریگه جواباً یازگن «پیام مشرق» اثرینی اوقیب، گیوته اثرلریگه نهایت قیزیققن ایدیم. بیرآز مدتدن کیین «فاوست» کتابی‌نینگ فارسچه نثری ترجمه‌سینی اوقیب، اوشبو اثر نیمه‌لیگی حقیده کوپ معلوماتگه ایگه بولدیم. انچه مدت اوتگندن کیین ایرکین واحدوف تامانیدن اوزبیک تیلی‌گه ترجمه قیلینگن «فاوست» کتابینی دوستلریم‌دن بیری مینگه یوباردی، مذکور ترجمه ایککی نقطهٔ نظردن مین اوچون قیزیقرلی ایدی: بیرینچیدن، گیوته شرق ادبیاتی، شرق روحانیتی، اسلام دینی، اینیقسه قرآنکریم تعلیماتی‌گه نهایتده اخلاص، حرمت وصمیمیت بیلن یانده‌شگن حالده، «شرقی و غربی دیوان» نی یازیب، شرق و غربنی بیر- بیریگه یقینلشتیریشگه اورینگن ایدی. شو سببلی اونینگ اوشبو بویوک دراماتیک اثری (فاوست) مین اوچون بیرعجایب جاذبه‌لی اثر ایدی. ایککینچی‌دن، جهان ادبیاتی‌نینگ دُردانه‌لریدن بیری حسابلنگن اوشبو شاه اثرنینگ اوزبیک تیلی‌گه شعری ترجمه قیلینیشی، مینینگ نزدیم‌ده کتته بیر مدنی حادثه و ادبی یوتوق ایدی.
«فاوست» نینگ اوزبیکچه ترجمه‌سینی آز مدت ایچیده نیچه مرته اوقیب چیقیب، اونده‌گی دراماتیک واقعه‌لر، سحرلی جاذبه‌لر، چوقور فلسفی قره‌شلر «افاق و انفس» ده (مادی دنیا و روحلر دنیاسیده) بولیب اوته‌دیگن مرموز حرکت و فلسفیتلر، تورلی- تومن عجایب صحنه‌لردن سحرلنر- دیک، اثر منده شو قدر کوچلی تأثیر قالدیردیکه، اونینگ مترجمی ایرکین واحدوف‌گه نوایی‌نینگ «حیرت الابراری» وزنیده بیر منظوم مکتوب یازماقچی بولدیم. لیکن بعضی بیر عادی نرسه هم بیران بیر ایش‌نینگ بجریلیشی یولیده توسیق بولیب قالیشی ممکن‌لیگی کبی «واحدوف» سوزیگه قافیه داش سوز تاپالمه‌گنیم سببلی نظرده توتیلگن شعری مکتوب یازیلمه‌ی قالدی.
مین نظرده توتگن مکتوبیم‌ده ایرکین واحدوف‌نی بو شاه اثرنینگ شاه ترجمه‌سی بیلن تبریکلب، اونی گیوته نینگ فلسفی قره‌شلری، غیر طبیعی موجودات عالمی‌ده یوز بیره‌دیگن حیرتلنتیرووچی، عین حالده نهایت گوزه‌ل و یاقیملی دراماتیک صحنه‌لرنی، عشقی حادثه‌لر و کیچنمه‌لرنی، جوده ساده، روان و تکلف‌سیز عباره‌لر، سوزلر و ینگی سوز ترکیب‌لری بیلن بدیعی افاده‌لشگه موفق بولگن‌لیگی مناسبتی بیلن قوتله ماقچی ایدیم.
گیوته ۱۸۱۹ ییل اوزی نینگ «شرقی و غربی دیوان» دیب اتلگن کتابیده شرق روحانیتیدن الهاملنیب، بیر قطار شعرلر ومقاله‌لر یازگن. او بیر شعریده بونده‌ی دیگن ایدی: «اوزلیگینی بیلیب آلیب باشقه‌لرنی هم تنیگن کیشی، شونی هم بیلیب آلیشی کیره‌ک که، شرق و غربنی بیر- بیریدن اجره‌تیش ممکن ایمس، انسانلر هر ایککه له‌سیده (شرق و غربده) حیات کیچیریشی منگه جوده یاقه‌دی. هم شرق هم غرب‌گه اعتبار قره‌تیلسه، جوده یخشی بولردی»، ایرکین واحدوف شرق روحانیتی نینگ ییریک مرکزلریدن بیری بولمیش تورکستان اولکه‌سی فرزندی صفتیده «فاوست»کتابی نینگ ترجمه‌سی بیلن تورکستان خلقی، اینیقسه، اوزبیک خلقی‌گه، المانیه خلقی‌نینگ کلاسیک ادبیاتی دُردانه‌لرینی معرفی قیلیش و اولرنینگ روحی دنیاسی ایشیگینی آچیب بیریش یولیده تحسین‌گه سزاوار قدملردن بیرینی باسیشگه موفق بولدی.
واحدوف «فاوست» نی ترجمه قیلیشده شونده‌ی درجه‌گه کوتریلدی که، اثر اوزبیک تیلیده ایجاد قیلینگندیک سیزیلدی.
