هشت‌ماه گذشت از زمانی‌که کرونا آهسته‌آهسته به زنده‌گی ما خزید. در سایۀ کرونا تمام ابعاد ما معنی دیگر یافتند یا بهتر بگوییم با کرونا تعبیر شدند. با آن‌که کرونا تمام هستی بشر را باز تعریف کرد، اما تعریف خصوصیات و ویژه‌گی‌های این بیماری هنوز روشن نیست، هنوز نمی‌دانیم کرونا در طولانی مدت با بدن ما چه می‌کند؟ آیا پس از ختم دورۀ بیماری از شر آن خلاص خواهیم شد؟ عوارض جانبی بیماری چیست و این عوارض تا چه‌زمانی همراه نامیمون جسم و روح ما خواهد بود؟
اطلاعات سازمان‌های پزشکی نشان می‌دهند که امکان دارد شماری از علایم و عوارض بیماری مدت‌ها به درازا بکشند، به گونه‌یی که دکتر الیسن پیتارد، رئیس دانشکدۀ مراقبت‌های ویژۀ پزشکی بریتانیا می‌گوید: «بیمارانی‌که تحت مراقبت‌های ویژه قرار داشتند، ممکن از 12 تا 18 ماه علایم این بیماری را به شدت کم و زیاد با خود داشته باشند.»
انجمن مغز و اعصاب آلمان با اتکا به اطلاعاتی که از افراد مبتلا به بیماری کرونا به دست آورده است، از گرفتاری شماری از بیماران به اختلالات شدید عصبی خبر می‌دهد. این اختلالات که آنسفالوپاتی یا سندروم اختلال کلی در کارکرد مغز نام دارد، سبب می‌شوند افراد مبتلا و بهبودیافته نوعی حالت سردرگمی و بی‌قراری را تجربه کنند و عمل‌کرد حافظۀشان نیز مختل شود، اما هنوز روشن نیست این اختلالات تا چه‌زمانی دوام خواهند کرد.
طاهره سجادی و زبیر حمیدی، از عوارضی می‌گویند که خود یا نزدیکان‌شان را پس از مبتلاشدن به ویروس کرونا هم‌چنان آزار می‌دهد. خانم سجادی می‌گوید: «یک دوستش صحبت می‌کرد وقتی یکی از همکارانش به کرونا مبتلا شده بود، پس از بهبودی مثل این‌که در قسمت حافظه‌اش مشکلی به وجود آمده بود. وقتی سرکار می‌آمد طوری صحبت می‌کرد که بی‌ارتباط معلوم می‌شد، و یا مثلاً از چیزهای صحبت می‌کرد که آدم در حالت عادی او صحبت‌ها را نمی‌کند.» به گفتۀ طاهره، این فرد کارهای اداری‌اش را انجام می‌داد، اما چند تن دیگر کارهایش را دو باره بازرسی می‌کردند، تا از انجام درست آن مطمین شوند.
زبیر حمیدی که بیماری کرونا را سپری کرده و اکنون دورۀ کارآموزی وکالت را می‌گذراند می‌گوید، به هر اندازه که برای امتحان آماده‌گی می‌گیرد، لحظۀ امتحان چیزی به ذهنش نمی‌رسد. زیبر می‌گوید، این علایمی‌ست که پس از مبتلاشدن به کرونا در بدنش رونما شده است.
اما دکتر نسیم صبا، سرطبیب دانشگاه طبی چراغ می‌گوید، نوع و زمان درگیری با این عارضه‌ها به شدت بیماری بسته‌گی دارد. دکتر صبا می‌گوید، یکی از عارضه‌های طولانی مدت بیماری کرونا، تخریب شش‌های بیمار است که سبب تنگی نفس و عدم تحمل فعالیت‌های فزیکی می‌شود. به گفتۀ او، این عارضه امکان دارد سال‌های زیاد در بدن بیمار وجود داشته باشد.
جدیت عوارض روحی کرونا پس از بیماری، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل را واداشت تا در بارۀ پی‌آمدهای آن هشدار دهد. آقای گوترش با تمرکز به عوارض روحی ناشی از همه‌گیری کرونا از دولت‌ها خواست تا به وضعیت افراد با وضعیت خاص روحی توجه بیش‌تری شود. او تأکید کرده افزود که دولت‌ها باید بودجۀ سلامت روان در کشورهای‌شان را افزایش دهند.
اما چرا قسمت اعظم عوارض پس از کرونا را اختلالات روحی تشکیل می‌دهند؟ در همین رابطه در گفت‌وگویی از احسان نوری، روان درمانگر پرسیدم رابطه میان بیماری جسمی چون کرونا و اختلالات روحی پس از آن چیست؟
آقای نوری، عواملی چون قرنطین‌شدن، مصرف انتی بیوتیک‌ها و از دست‌دادن کسب‌وکار را از علت‌های ایجاد اختلالات روحی و روانی چون افسرده‌گی و اضطراب در بیماران کرونا می‌گوید. به گفتۀ او، نتایج یک تحقیق در آمریکا نشان می‌هد که از هر 100 بیمار کرونا که از انتی بیوتیک استفاده کرده‌اند، احتمال دارد یک تن آنان دچار افسرده‌گی شود.
او در بارۀ این‌که آیا عارضه‌ها و اختلالات روحی که به بیماران کرونا پیدا می‌شود پس از بهبودی خودش قابل درمان است و یا به روان درمانگر مراجعه کنند، می‌گوید: «بیمارانی‌که پس از 10 تا 15 روز و یا یک ماه وضعیت‌شان به آن صورت خوب نمی‌شود، کوشش کنند که اول ویتامین‌های که ضرور است مانند ویتامین ب و ویتامین ب کمپلکس استفاده کنند، یا حداقل یک شربت ویتامین استفاده کنند و از میوه‌جات استفاده کنند. کوشش کنند که بیرون برای ورزش و تفریح بروند. اما اگر حالت روحی‌شان بسیار بد بود می‌توانند که با روان درمانگر و دارو درمان صحبت کنند.»
اما این روان درمانگر به افرادی‌که پیش از مبتلاشدن به کرونا دچار افسرده‌گی بوده‌اند توصیه می‌کند که در روزهای اول پس از بهبودی به پزشک عقلی و عصبی مراجعه کنند.
از آغاز همه‌گیری ویروس کرونا حدود هشت‌ماه می‌گذرد؛ مدت زمانی‌که نمی‌توان ادعا کرد اندک است، اما پیش‌رفت‌ها در زمینۀ درک نقاط کور در مورد همه‌گیری به گونه‌یی که بتواند پرتوی بر ابعاد هم‌چنان تاریک آن باشد، نیست و ظاهراً رسیدن به این دستاوردها هم‌چنان زمان می‌طلبد، اما تأکید احتیاط شرط سلامتی و به‌دور ماندن از این بلایاست.
