سونگی پیتلرده ایران و تورکیه دولت‌لری مولانا جلال‌الدین محمد بلخی و رومی اثری "مثنوی معنوی" نی اوزلری نینگ مشترک معنوی میراثی اوله‌راق یونسکوده رویخط گه اوتکزیش بارهسیده کیلیشیب آلگن لر. افغانستان حکومتی بو مساله گه اعتراض بیلدیریب مولانا و اونینگ اثرلری افغانستان نینگ معنوی ملکی ایکنی بارهسیده بیرلشگن ملت‌لر تشکیلاتی‌گه مراجعت قیلگن. افغانستان تشقی ایشلر وزیرلیگی سوزلاوچی‌سی شکیب مستغنی یقین‌ده بو توغریده خبر بیرگن. یونسکو تشکیلاتی هلی گه‌چه بو خصوص‌ده عکس‌العمل بیلدیرگنیچه یوق.
خوش، مثنوی معنوی اصلی‌ده قه‌یسی بیر ملت و دولت‌گه تیگیشلی اثر حسابلنه‌دی؟
مولانا جلال‌الدین محمد بلخ ده توغیلیب 12 یاشیگچه بلخ‌ده قالیب بو ییرده تعلیم آلگنی اوچون افغانستان دولتی مولانانی بلخ وطنداشی ایکنی‌نی تاکیدلب، اوندن قالگن هر قنده‌ی معنوی میراث، افغانستان ملکی هیچ بولمه‌گن‌ده افغانستان ملتی و دولتی اونگه شریک ایکنی‌نی ادعا قیلش‌لیک‌که اوزینی حقلی دیب بیله دی.
اما، تورکیه دولتی ایسه مولانانی عمری نینگ اینگ کته قسمی‌نی قونیه‌ده کیچیریب و اوزی‌نینگ بوتون اثرلری نی او ییرده یره‌تگنی همده انه شو مکان‌ده وفات ایتیب او محل‌ده توپراققه تاپشیریلگنی‌نی انابت گه آلگن حالده، مولانانی رومی (تورکیه وطنداشی) دیب بیله‌دی و بو دعوا هر بیر طرف‌گه کوره اوزینی حقلی دیب حس ایته‌دی.
ایرانلیکلر ایسه مولانا جلال‌الدین محمد اوز معنوی میراثی اینیقسه "مثنوی" نی فارس تیلی‌ده یره‌تگنی اوچون شونینگ دیک بلخ ده یعنی ایسکی بویوک ایران (ایرانلیکلر فکریچه) ده توغیلگنی باعث اونی ایران‌لیک دیب حسابله‌ی دیلر و مولانا میراثی‌گه ایران دولتی و خلقی شریک ایکنی‌نی ادعا قیلیب کیلماقده.
مولانا جلال‌الدین کیم اوزی و اونینگ معنوی بایلیک‌لری نینگ حقیقی میراث خوارلری کیملردن عبارت؟
ایندی ایکّی آغیز سوز مولانا جلال‌الدین محمد حیاتی و اثرلری حقیده:
مولانا جلال الدین میلادی 1207 ییلی بلخ‌ده تولد تاپگن. آته‌سی بهأالدین محمد بن حسین خطیبی بویوک متبحر عالم بولگن. مولانا جلال‌الدین کیچیک یاشی‌ده بلخ‌دن کیتیب قوینه‌گه باریب قاله‌دی. مولانا فارس، عرب و تورکی تیل‌لرده ایجاد ایتگن. او شیخ فریدالدین عطارنینگ "اسرارنامه" اثرینی اوقیب بهره آله‌دی. مولانا اوز شعرلرینی شمس تبریزی‌گه بغیشلب یازه‌دی. و "دیوان کبیر" ناملی شعری دیوانی‌نی "دیوان شمس تبریز" دیب اته‌یدی. مولانا 50 یاشی‌ده یازه باشله‌گن "مثنوی معنوی" بویوک اثرینی اون ییل ایچی‌ده تمامله‌یدی، ییر یوزی‌نینگ اینگ بویوک عرفانی اثری دییه تَن آلینگن اوشبو اثر ییگیرمه آلتی مینگ بیت‌دن عبارت.
مولانا "فیه مافیه" ("اونده قنده‌ی بولسه، بونده شونده‌ی") اثرینی یازیش بیلن ایرکین فکرلش و نظری تفکر نینگ ترقیاتی مساله‌سی گه مهم حصه قوشه‌دی. مولانا جلال‌الدین نینگ تورک تیلی‌ده یازگن رباعی‌لری و شعرلری ده اوچره یدیگن تورکی تیل عنصرلری، تورکی خلق‌لر نینگ بویوک معنویاتی و فخری حسابلنه‌دی.
مولانا 1273 – ییلی تورکیه‌نینگ قونیه شهریده عالم‌دن اوته‌دی. و او ییرده دفن ایتیله‌دی. حاضرگی کونده مینگلب کیشی اونینگ مقبره‌سی‌نی زیارت قیلیش اوچون دنیا‌نینگ تورلی اولکه‌لریدن قونیه‌گه باره دیلر. مولانانینگ اثرلری اینیقسه اونینگ بویوک معنوی میراثی سنلمیش "مثنوی" کتابی دنیا نینگ مهم تیل‌لری‌گه ترجمه ایتیلگن.
کیینگی ییل‌لر ایچی‌ده مولانا اثرلری عرب، انگلیس، ایتالیا، تورک، اوزبیک، هسپانیه، آلمان، فرانسه، ختای و … تیل لریگه ترجمه ایتیلیب، اوقیلیب کیلینماقده. اونلب مولانا شناس‌لر غرب و شرق دولت‌لریده مولانا جلال‌الدین اثرلری اوستی‌ده علمی تدقیات و تیکشیروو ایشلری آلیب باره دیلر. در حقیقت کوندن – کونگه مولانا اعتباری ییر یوزیده آشیب بارماقده.
امیریکه‌لیک عالم‌لردن بیری مولانا نی 25 عصر شاعری دیگن. باشقه بیر عباره بیلن ایتگن‌ده بشر بوندن ینه تورت یوز عصر سونگ مولانا جلال‌الدین محمد بلخی و رومی اثرلری قدریگه ییتیش قابلیتی‌گه ایگه بوله‌دی.
مولانا جلال‌الدین تفکری شونچه یوکسک که او کیچیک بیر محیط، بیرگینه مملکت و منطقه دایره‌سی‌گه سیغمه‌یدی. در واقع اونینگ بویوک‌لیگی چیگره بیلمه‌دی. مولانانی بوتون عالم‌گه چیکسیز سخاوت بیلن نور ساچه دیگن قویاش‌گه قیاسلش ممکن.
قویاش هر کونی بوتون دنیا گه نور تره‌تگنی کبی مولانا جلال‌الدین هم اوزی‌نینگ اینگ بویوک انسانی اندیشه‌سی و تفکری بیلن همه گه، بوتون بشریت‌گه یاروغلیک ترقتماقده. دنیا نینگ اوزگه یورت‌لریده‌گی یات ملت‌لر اوز اوزیدن مولانا شیداسی بوله یاتگن لیکلری یوق البته. بیر سوز بیلن ایتگن‌ده، مولانا انسانیت فرزندی و بار بوتون بشریت‌گه تیگیشلی شخصیت.
انه شو باعث اونینگ بی بها معنوی میراثی هم همه – همه گه تیگیشلی. حاضرگی کونده هیچ کیم و هیچ بیر ملت و دولت مولانا جلال‌الدین محمدنی فقط اوزینکی و اونینگ بای معنوی میراثی‌نی اوزی‌نینگ مال مُلکی قیلیب آلیش‌لیک حقی گه ایگه ایمس.
مولانا نینگ "مثنوی معنوی" اثرینی بیرلشگن ملت‌لر تشکیلاتی‌نینگ یونسکو تشکیلاتی‌ده انسانیت میراثی اوله‌راق رویخط گه آلینیشی کیره ک. افغانستان دولتی‌نی مولانا جلال‌الدین محمدنی اوز وطنداشی بولگنی‌نی اثباتلش اوچون دعوا ایتیش اورنی‌گه اونینگ اثرلرینی بوتون بشریت‌گه تیگیشلی معنوی میراث صفتی‌ده قیددن اوتیشی اوچون کوره‌ش آلیب باریشی معقول.
