بیرلشگن ملت‌لر تشکیلاتی نینگ کینگی‌تیریش برنامه‌سی یا-ده (یو ان دی پی)نینگ 2020- ییلده انسانی ملی کینگی‌تیریش گزارشی‌نی نشر قیلگن و اوشبو گزارش ده افغانستان کان‌لرنی چیقاریلیشی خصوصیده بحث قیلگن. گزارشده ایتیلیشیچه، کان منبع‌لریدن افغانستان نینگ درآمدی اوتگن ییلده 42 میلیون دالر ایدی و اوشبو مبلغ مملکت 2% درامدی‌نی تشکیل بیره‌دی.
گزارش‌گه کوره، حاضرده افغانستان نینگ درآمدی کان منبع‌لریدن کم دیر و دلیلی هم کته پروژه‌لرنی حاضرگه‌قدر فایده‌له‌نیش‌گه قویلمه‌گنی دیر و کوپ قطار کانلر ناقانونی شکلده چیقاریله‌دی.
اوشبو گزارش‌گه کوره، افغانستان 2017- میلادی ییلده کان منبع‌لرینی صادر قیلیش آرقه‌لی، 123 میلیون دالر درآمد قولگه کیریتگن ایدی؛ بیراق دولت‌گه قرشی گروه‌لر کانلر کنترلی‌نی اختیارلریگه آلیب و کان منبع‌لری آرقه‌لی اوروش‌نی دوام بیریش امکانیت‌لرینی تامین قیله‌دی و بو یول بیلن حکومت مشروعیتی‌نی ضعیف قیله‌دی و فساد و زووانلیک‌نی کوپه‌یتیره‌دی.
گزارش نینگ دوامیده ایتیلیشیچه، افغانستانده کان نینگ کته بیر بولیمی دولت نینگ قانون و مقرراتی اساسی‌گه ایمس و قانونی شکلده چیقاریلمه‌یدی. دولت‌گه قرشی قوراللی گروه‌لر نظارتی‌گه بولگن منطقه‌لرده کان‌لرنی ایشلب چیقاره‌دیگن کیچیک و اورته شرکت‌لر موجود. افغانسانده کان‌لرنی ایشلب چقاریلیشی خصوصیده بولگن مقرارت کوچ‌سیز دیر و کانلر کوپراق ناقانونی شکلده چیقاریله‌دی و کوپ قطار منطقه‌لرده کانلر سیاسی نخبه‌لر و یا-ده قوراللی گروه‌لر کنترلی گه دیر.
1980- میلادی ییلده کوپ قطار کانلر جهادی شبکه‌لر تامانیدن کنترل قیلینه‌ریدی و طالبان نظامی سقوط قیلگنیدن سونگ، مذکور جهادی شخصیت‌لر فرقلی دوره‌لرده اونملی پست‌لرده ایش قیلگن.
بیرلشگن ملت‌لر تشکیلاتی نینگ کینگی‌تیریش برنامه‌لر یا-ده (یو ان دی پی) نینگ ایتیشیچه، ایشلب چیقاریلگن معدنی ماده‌لردن کته بیر بولیمی چیت‌ایللیک مملکت‌لرگه قاچاق قیلینه‌دی.
اوشبو اداره‌گه کوره، کته و فایده‌لی کان‌لردن بیرقطاری طالبان کنترلی‌گه اوشبو کان‌لردن ایشلب چیقاریلگن ماده‌لر آشکار شکلده کته یوک تاشووچی موترلر آرقه‌لی پاکستان‌گه انتقال بیریله‌دی.
