ﺗﻘﻠب در اﻧﺗﺧﺎﺑﺎت و دﺳﺗﮑﺎری در آرای مردم ﯾﺎ بهتر است بگوییم مهندﺳﯽ اﻧﺗﺧﺎﺑﺎت، ﻋﺑﺎرت از دﺧﺎﻟت ﻏﯾرﻗﺎﻧوﻧﯽ و کاربرد ابزارهای نامشروع در روﻧد اﻧﺗﺧﺎﺑﺎت در یک کشور است. ﺗﻘﻠب در انتخابات، نتیجۀ رأی را تحت تاثیر قرار داده و آن را تغییر می‌دهد. تقلب می‌تواند آرای یک کاندیدا را افزایش و آرای کاندیدای دیگر را کاهش دهد. در فرایند انتخابات تقلب انتخاباتی ممکن است در هر مرحله اتفاق بیافتد؛ اما این مسئله معمولاً در دوران مبارزات انتخاباتی، روز رأی‌گیری و در زمان شمارش آرا اتفاق می‌افتد.
تقلب و تخلف‌های انتخاباتی در اکثر کشورها اتفاق می‌افتد؛ اما در کشورهای مثل افغانستان به دلیل ناآگاهی، بی‌سوادی و ناآشنا بودن مردم با قواعد انتخابات زمینۀ تقلب و تخلف‌های انتخاباتی بسیار گسترده است. به‌طور نمونه می‌توان به رسوایی انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۳ اشاره کرد. این انتخابات که عنوان طولانی‌ترین انتخابات جهان را به خود اختصاص داده است، با اما و اگرهای زیادی همراه بود. گفته می‌شود میزان تقلب و تخلف‌های انتخاباتی در این انتخابات به حدی بود که حتا آرای برخی از ولایت‌ها با میزان جمیت آن ولایت تناسب نداشت. چالش‌ها، مشکلات و به ویژه ادعاهای تقلب گسترده‌یی انتخاباتی، مردم را نسبت به انتخابات و برگزارکنندگان انتخابات بی‌اعتماد کرد که نتیجۀ آن استقبال سرد مردم از انتخابات پیشرو است.
افغانستان یکی از معدود کشورهایی است که تاکنون آمار دقیقی از میزان جمعیت‌اش در دست نیست که این مسئله علاوه بر این‌که برنامه‌ریزی و ارائه‌یی خدمات به شهروندان را با مشکل مواجه کرده است، در فرایندهایی نظیر انتخابات نیز زمینۀ تقلب را برای افراد فرصت‌طلب فراهم کرده است. با وجود این‌که چندین انتخابات در کشور برگزار شده است؛ اما تعداد واجدان شرایط رأی‌دهی هنوز مشخص نیست. یکی از مشکلاتی که در انتخابات گذشته به عنوان منبع تقلب مطرح بود، عدم تناسب کارت‌های توزیع شده با تعداد واجدان شرایط رأی‌دهی بود. در آن انتخابات گفته می‌شد تعداد واجدان شرایط ۱۲ میلیون نفر است؛ اما میزان کارت‌های توزیع شده ۲۰ میلیون ذکر شده بود.
عدم تناسب جمعیت کشور با تعداد کارت‌های توزیع شده، دست‌اندرکاران و برگزارکنندگان انتخابات آینده را به فکر راهکار تازه‌یی انداخته است. در راهکار تازه برای پیش‌گیری از تقلب انتخاباتی، معیار شرکت در انتخابات، سند شهروندی یا شناسنامههای نشانی شده/ برچسب خورده‌یی شهروندان است. ادارۀ مرکزی ثبت احوال نفوس که این راهکار را برای انتخابات آینده ارائه کرده است، می‌گوید راهکار تازه مانع تقلب در انتخابات پیشرو می‌شود. پرسش اما، این است که این راهکار چگونه می‌تواند مانع تقلب در انتخابات شود؟
در پاسخ به این پرسش باید گفت که راهکار تازه ممکن است برای عده‌یی قناعت بخش باشد؛ اما این راهکار کمک زیادی به بهبود روند انتخابات نمی‌کند و در نتیجه نمی‌تواند مانع تقلب در انتخابات شود. زیرا رأی دادن براساس شناسنامه تفاوتی با رأی دادن براساس کارت انتخابات ندارد. به این معنا که کسانی که در انتخابات‌های گذشته چندین کارت رأی‌دهی گرفته بودند و توانسته بودند با استفاده از آن کارت‌ها چندین بار رأی بدهند، این بار نیز می‌توانند با استفاده از چند شناسنامه چندین بار به نامزد مورد نظر خود رأی دهند. شاید عده‌یی بگویند چون معیار رأی‌دهی در روز انتخابات شناسنامههای نشانی‌شده است و افراد نیز تنها در مرکز‌هایی می‌توانند رأی دهند، که در آن ثبت‌نام کرده‌اند. اما موضوع به همین سادگی نیست؛ زیرا افرادی که چندین شناسنامه دارند، می‌توانند با استفاده از شناسنامههای متعدد در مرکزهای رأی‌دهی مختلف ثبت‌نام کنند و در روز انتخابات نیز با استفاده از شناسنامههای خود در مرکزهای مورد نظر رأی دهند. روشی که در انتخابات گذشته نیز بااستفاده از کارت‌های رأی‌دهی متعدد انجام می‌شد، در آن انتخابات نیز افراد نمی‌توانستند بااستفاده از کارت‌های متفاوت در یک مرکز چندین بار رأی دهند، بلکه بااستفاده از کارت‌های متعدد در مرکزهای مختلف رأی می‌دادند.
موضوع دیگری که راهکار تازه را ناکارآمد کرده است، نبود بانک اطلاعات یا دیتابیسی از شهروندان دارای شناسنامه است. کمیسیون انتخابات می‌گوید که برای جلوگیری از تقلب‌های احتمالی با ادارۀ ثبت احوال نفوس در تماس است و از آن اداره خواسته تا دیتابیسی از افرادی را که شناسنامه دارند در اختیار کمیسیون انتخابات قرار دهد. حقیقت این است که چنین دیتابیس یا بانک اطلاعاتی‌یی اصلاً وجود ندارد و تنها چیزی که فعلاً وجود دارد کتاب‌های کهنه و فرسوده‌یی‌ست که در تاقچه‌های اداره ثبت احوال خاک می‌خورند. سخنگوی ادارۀ ثبت احوال نفوس نیز این خلا را می‌پذیرد و می‌گوید تا زمانی که سیستم انتخابات کمپیوتری نشود احتمال جعل و تقلب وجود دارد.
واقعیت اما این است که در کنار کمپیوتری شدن سیستم انتخابات، تا زمانی‌که انتخاب‌شوندگان و انتخاب‌کنندگان اصول اخلاقی دموکراسی و انتخابات را رعایت نکنند، انتخابات شفاف، عادلانه و بدور از تقلب در کشور ممکن نخواهد بود. حتا اگر بانک اطلاعات یا دیتابیس هم ایجاد شود و شناسنامههای الکترونیک نیز توزیع شود، بازهم نمی‌شود از تقلب در انتخابات جلوگیری کرد. زیرا منبع اکثر آرای تقلبی نه رأی چندین باره بااستفاده از کارت‌های متعدد یا شناسنامههای متعدد است، بلکه منبع اصلی تقلب پرکاری صندوق رأی به نفع یک نامزد است که این موضوع حتا با نشانی‌کردن شناسنامه یا توزیع شناسنامههای الکترونیک نیز از بین نمی‌رود.
در انتخابات مجلس کنونی دیدیم که صندوق‌های رأی مثلا در ولسوالی اجرستان ولایت غزنی طوری به نفع یک نامزد پر شده بود که حتا یک رأی نیز مربوط به دیگر کاندیدان نبود. یا در انتخابات سال ۱۳۹۳ دیدیم که در دور دوم انتخابات صندوق‌های رأی ولایت‌های شرقی و جنوب شرقی طوری پر شده بودند که تعداد آرای انداخته‌شده در صندوق بیشتر از جمعیت آن ولایت‌ها بود. یا مثلاً گزارشهایی وجود داشت که گفته می‌شد آرایی که توسط مردم به صندو‌ق‌ها ریخته‌شده بودند با صندوق‌های از پیش پر شده تبدیل می‌شدند. در انتخابات گذشته عکس‌هایی منتشر شد که نشان می‌داد، افراد با آرامش‌خیال در حال پر کردن صندوق‌های رأی بودند.
فساد، زورگویی و تهدید از دیگر عوامل تقلب در انتخابات است که با نشانی‌کردن شناسنامه یا شناسنامههای الکترونیک از بین نمی‌رود و باید راهکارهای دیگری برای آن سنجیده شود. در انتخابات گذشته گزارشهایی وجود داشت که نشان می‌داد، برخی از کارمندان کمیسیون انتخابات بی‌طرفانه عمل نمی‌کردند. وقتی دست‌اندرکاران و برگزارکنندگان فرایندی چون انتخابات بی‌طرف نباشند، شفافیت در انتخابات وجود نخواهد داشت. زیرا تمام روند انتخابات را آن‌ها کنترول می‌کنند و اگر بخواهند به راحتی می‌توانند نتیجۀ انتخابات را به نفع نامزد مورد نظر خود تغییر بدهند. بنابراین، تا زمانی‌که فرهنگ زورگویی بر کشور حاکم باشد، دست‌اندرکاران برگزاری انتخابات بی‌طرفی خود را حفظ نکنند، نامزدان و طرف‌داران شان به هر ابزاری نامشروعی برای پیروزی متوصل شوند و اصول اخلاقی دموکراسی و انتخابات در نظر گرفته نشود، نه تنها شناسنامههای نشانی‌شده که حتا شناسنامههای الکترونیک نیز نمی‌تواند جلوی تقلب و تخلف‌های انتخاباتی را بگیرد و شفافیت انتخابات را صد در صد تضمین کند.
