دور سیزدهم برنامه تفریحی و پرمخاطب «ستاره‌ی افغان» هفته پیش به پایان رسید. این برنامه که گفته می‌شود هدف آن کشف استعدادهای جوان در عرصه‌ی موسیقی است، از سال 1384 و با الهام گیری از برنامه «امریکن آیدل/ American idol» از تلویزیون خصوصی طلوع پخش می‌شود. در این برنامه همواره سه داور مرد-یک داور پشتو زبان- و یک داور زن حضور دارند. روند برنامه به گونه‌یی است که برگزارکنندگان «ستاره‌ی افغان» همراه با داوران این برنامه به شهرهای مختلف رفته و افراد مورد نظر را از میان صدها یا شاید هزاران شرکت کننده از شهرهای مختلف انتخاب می‌کنند. پس از آن با برگزاری مسابقه‌های چند مرحله‌یی تنها 12 تن توسط داوران این برنامه انتخاب می‌شوند. داوران برنامه تا پیش از مرحله 12 بهترین در انتخاب شرکت‌کنندگان صلاحیت تام و تمام دارند؛ اما پس از انتخاب 12 شرکت کننده یا مرحله دوازده بهترین داوران حق حذف و گزینش شرکت‌کنندگان ندارند. زیرا از مرحله 12 بهترین تا مرحله نهایی، ستاره‌ها با رای مستقیم بینندگان از طریق تلفن و انترنیت انتخاب می‌شوند به گونه‌یی که ستاره‌ی با کم‌ترین رای از دور رقابت‌ها حذف می‌شود و در نهایت کسی که در مرحله‌ی نهایی بیشترین رای را به‌دست بیاورد «ستاره‌ی افغان» می‌شود.
هرچند تاکنون بیش از 150 ستاره از طریق این برنامه استعدادیابی و به جامعه‌ی موسیقی کشور تحویل داده شده است؛ اما کم‌تر ستاره‌یی پس از پایان برنامه به صورت جدی وارد دنیای موسیقی شده است. اکثر ستاره‌ها فراموش شده و در گم‌نامی به سر می‌برند، به جز عده‌یی اندکی که تک آهنگ منتشر کرده اند، تقریبن هیچ‌کدام نتوانسته است آلبومی منتشر کرده و به صورت حرفه‌یی وارد دنیای موسیقی شود. در صورتی‌که اکثر ستاره‌های برنامه «امریکن آیدل» پس از پایان برنامه به صورت جدی وارد دنیای موسیقی شده و چندین آلبوم منتشر کرده اند. بسیاری از ستاره‌های «امریکن آیدل» جایزه‌های متعددی را کسب کرده اند که جزو افتخارات این برنامه به شمار می‌رود.
یکی از دلیل‌هایی که توانسته است برنامه امریکن آیدل را به عنوان یک برنامه بسیار موفق و ستاره ساز در صنعت موسیقی امریکا برجسته کند، نقش داوران و همکاری دست‌اندرکاران این برنامه با برندگان است. داوران برنامه «امریکن آیدل» تمام نکته‌های تخصصی موسیقی را به ستاره‌ها آموزش داده و حتا در چگونگی انتخاب لباس به آن‌ها کمک می‌کند. عامل دیگری که سبب موفقیت ستاره‌های «امریکن آیدل» شده است، همکاری تهیه‌کنندگان، دست‌اندرکاران و حامیان مالی برنامه با ستاره‌ها پس از مرحله‌ی رقابت است.
یکی از مقوله‌های مهمی که در برنامه‌هایی نظیر «ستاره‌ی افغان» باید به آن توجه شود موضوع آموزش است. دست‌اندرکاران و برگزارکنندگان «ستاره‌ی افغان» نباید به این برنامه تنها به عنوان یک برنامه نمایشی- تفریحی نگاه کنند، بلکه باید نکته‌های آموزشی را نیز در نظر بگیرند. یکی از وظایف داوران چنین مسابقه‌هایی آموزش نکته‌های تخصصی به شرکت‌کنندگان است. داوران باید با برجسته‌سازی نقطه ضعف‌های اشتراک‌کننده، و آموزش نکته‌های کلیدی، شرکت‌کننده را در بهبود این مشکلات یاری کنند. داوران «ستاره‌ی افغان» با آن‌که در طول برنامه نقطه‌های قوت و ضعف شرکت‌کنندگان را برجسته می‌کنند؛ اما مشخص نیست که در طول برنامه چقدر با ستاره‌ها همکاری می‌کنند، تا چه اندازه نکته‌های تخصصی موسیقی را به شرکت‌کنندگان آموزش می‌دهند؛ برعکس آنچه که در روی صحنه مشخص است تکرار و تایید حرف‌های یکدیگر است که کمکی به بهبود ضعف‌های شرکت‌کننده نمی‌کند. سازندگان برنامه «امریکن آیدل» در کنار این‌که نگاه نمایشی- تفریحی به برنامه‌ی خود دارند، مقوله‌ی آموزش را نیز فراموش نمی‌کنند که در نتیجه شرکت‌کنندگانش در دوران مسابقه برای برنامه مخاطب جذب می‌کنند و پس از برنامه علاوه بر فروش آثار میلیونی به جشنواره‌های مهم بین‌المللی راه پیدا کرده و جایزه‌های مهمی را به‌دست می‌آورند.
عامل دیگری که پس از پایان مسابقه مانع پیشرفت برندگان این مسابقه می‌شود عدم همکاری آنچنانی دست‌اندرکاران برنامه و حامیان مالی «ستاره‌ی افغان» با برندگان است؛ زیرا وضعیت نامناسب اقتصادی کشور از یک سو و عدم استقبال مردم از موسیقی از سوی دیگر برندگان برنامه را با مشکل مضاعف روبه‌رو می‌کنند و آن‌ها نمی‌توانند به تنهایی اقدام به انتشار آلبوم کنند. به همین دلیل برندگان برنامه «ستاره‌ی افغان» در بازار موسیقی کشور تاکنون به جایگاهی دست نیافته اند. حتا بسیاری از شهروندان بر این باور اند که برنامه «ستاره‌ی افغان» تنها یک منبع درآمد برای برگزارکنندگان و حامیان مالی این برنامه است به همین دلیل است که برندگان‌اش دست‌آورد قابل ملاحظه‌یی در بازار موسیقی کشور نداشته است.
سایه‌ی آخرین انتخابات بر برنامه امسال «ستاره‌ی افغان»
فصل سیزدهم برنامه «ستاره‌ی افغان» با دو نوآوری همراه بود، اولین نوآوری به گفته‌ی گرداننده‌ی «ستاره‌ی افغان» پخش زنده –برخلاف دوره‌های پیش که برنامه قبلن ضبط می‌شد- این برنامه بود، تا از یک سو آخرین رای شرکت‌کنندگان محاسبه شود و از سوی دیگر توجیه شود که انتخاب مقام اول مبتنی بر رای مردم بوده است. نوآوری دوم معرفی مقام دوم برنامه به‌عنوان «ستاره‌ی افغان» از سوی داوران بود. این عمل داوران با انتقاد شدید کاربران در فضاهای مجازی مواجه شد، کاربران شبکه‌های اجتماعی داوران و دست‌اندرکاران برنامه را متهم کردند که با الهام از انتخابات گذشته «ستاره وحدت ملی» ساختند و رای مردم را نادیده گرفتند. انتقادها از داوران و دست‌اندرکاران برنامه فراتر رفت و دامن هنرمند نام آشنای کشور «فرهاد دریا» را که مهمان ویژه‌یی این برنامه بود، نیز گرفت.
فرهاد دریا در واکنش به این انتقادها در صفحه‌ی فیسبوک‌اش نوشت که برای او «ستاره‌ی افغان» کسی است که با رای مردم انتخاب شده است. دریا نگاشته است «قاعده‌ی بازی در 'ستاره‌ی افغان' اهمیت و اعتبار دادن به رای مردم است. و رای مردم با مصطفی جان بود که در نتیجه مقام اول را از آن خود کرد. من در کمال احترام به مردم این انتخاب را می‌ستایم و مصطفی جان را به عنوان برنده‌ی اصلی می‌شناسم. به خاطر داشته باشید که من در این برنامه فقط یک مهمان بودم و هیچ نقش و سهمی در انتخاب و انتصاب نداشتم.»
برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی می‌گویند که داوران از قبل حدس می‌زدند که چه کسی برنده و چه کسی بازنده است به همین دلیل با دو طرح به برنامه آمده بودند که در صورت برنده نشدن شرکت‌کننده‌یی مورد نظرشان طرح دوم را اجرا کنند. عده‌یی هم گفته اند که رای مردم برای دست‌اندرکاران و داوران این برنامه اهمیتی ندارند؛ زیرا دست‌اندرکاران این برنامه به هدف خود که همانا دست‌یافتن به منابع مالی است، رسیده اند به همین دلیل در تبانی با داوران طرح دوم را اجرا کردند.
اما جدا از نظرهای کاربران، رفتار داوران برنامه «ستاره‌ی افغان» ناشیانه، غیر حرفه‌یی و جانب‌دارانه بود. داوران برنامه برخلاف روند برنامه که معیار گزینش مقام اول «ستاره‌ی افغان» را رای مردم می‌داند، شرکت‌کننده مقام دوم را ستاره اعلان کردند. این رفتار داوران یاد آور انتخابات گذشته بود که پس از کشمکش‌های طولانی منجر به تشکیل حکومت وحدت ملی شد. داوران «ستاره‌ی افغان» با این رفتار خود تلاش کردند یک ناهنجاری را تبدیل به هنجار کنند که اگر چنین رفتاری تکرار شود به ضرر دموکراسی نوپای افغانستان است؛ زیرا تبدیل ناهنجاری به هنجار تبدیل به ارزش شده و در نهایت در جامعه نهادینه می‌شود و دیری نخواهد گذشت که شهروندان فعال را به رعیت منفعل تبدیل خواهد کرد.
