هرچند اهمیت رویت هلال ماه به همۀ ماههای قمری نسبت داده میشود، اما به وجوب و حرمت ماه رمضان، چشمان تیزبین کمیتههای رویت هلال کشورهای اسلامی به آسمان دوخته میشود تا هلال تازه متولد شده را ببیند و به روزهداران دلواپس بگویند چه زمانی میتوانند عید کنند. ولی متأسفانه حل این مسئله به این سادگی نیست و هنوز هم کشورهای اسلامی نمیتوانند معیار واحدی برای اعلام ماههای قمری برای تمام جهان اسلام تعیین کنند. یعنی ریشۀ اساسی مشکل در این است که بر سر رویت هلال ماه به عنوان یک مسألۀ فقهی یا نجومی، میان کشورهای اسلامی اختلاف نظر وجود دارد.
در بعضی کشورها با اینکه هلال ماه به کمک ابزارهای اُپتیکی- دوربین دوچشمی و تلسکوپ- رویت میشود، اما اعلام آن فقط در صلاحیت کمیتۀ استهلال دولتی میباشد. یعنی رویت هر فرد یا هر گروه نجومی دیگر به تنهایی معیار نیست. بعضی از فُقها استفاده از ابزار اپتیکی را یک تکلف برای مسلمانان دانسته و آن را برای رویت هلال جایز نمیدانند. اما در کل، اکثر کشورها زمان تولد ماه و نقشۀ رویتپذیری هلال را به عنوان ابزار یا پیششرط مهم در تعیین ماههای قمری، به ویژه آغاز و پایان ماه رمضان، در نظر میگیرند.
در افغانستان هیچ کمیتۀ استهلالی وجود ندارد و بنابراین، دولت اغلب عید را بر اساس اعلام کمیتۀ استهلال عربستان سعودی تعیین میکند. عدۀ دیگری از روزهداران هموطن بر بنیاد اعلام ستاد استهلال بیت رهبری کشور جمهوری اسلامی ایران آغاز و پایان ماه رمضان و در نتیجه عید را برای خود مشخص میکنند. دلیل این اختلاف ریشه در تعریفهای متفاوت از آغاز و پایان ماههای قمری میان مذاهب مختلف اسلامی دارد. مثلاً عربستان سعودی آغاز و پایان ماه رمضان را بر اساس رویت هلال ماه تعریف نمیکند و در چندین دهه معیارهای خود را برای تعیین ماههای قمری تغییر داده است. در ایران هم دیدگاههای متفاوتی دربارۀ آغاز و پایان ماه رمضان میان فقها وجود دارند و بعضی از آیتاللهها حتا پیروان خود را ملزم به پیروی از حرف مجتهد در این راستا نمیدانند.
نکتۀ مهمتر این است که رویت هلال به عنوان یک فعالیت نجومی تنها علاقهمندی کشورهای اسلامی یا گروههای نجومی در کشورهای اسلامی نیست، بلکه در اکثر کشورها منجمان آماتور با علاقهمندی خاصی سعی میکنند مهارت خود در رویت هلال را بیازمایند. امروزه چندین نرمافزار کمپیوتری و سایت انترنتی وجود دارند و از طریق آن میتوان نقشۀ دقیق ماههای قمری را به دست آورد. این نرمافزار زمان دقیق تولد و پایان ماه و خورشید را برای هزاران سال بر اساس افق کابل به شما میدهد.
اما رویت هلال تازه متولد شده بسیار مشکل است؛ زیرا بسیار به خورشید نزدیک میباشد و در بعضی موارد حتا قبل از غروب خورشید غروب میکند. در بعضی موارد ماه در آسمان کشورها قابل رویت نمیباشد و در نتیجه نمیتوان ماه تازه متولد شده را رویت کرد و اگر فردای آن روز پس از غروب خورشید کسی بخواهد ماه را رویت کند، به خوبی میداند که یک روز یا حتا بیشتر از یک روز از عمر ماه گذشته و تازه متولد نشده است. در اینجا از برشماری معیارها و شرایط رویت هلال ماه صرف نظر میکنم و فقط میخواهم بگویم، ماه شوال 1436 امروز پنجشنبه برابر با 25 سرطان 1394/ 16جولای 2015، ساعت 5:54 دقیقۀ بامداد به وقت کابل متولد شده و عصر امروز تنها در چند کشور امریکای جنوبی- چیلی، آرجانتین، اروگوای و برازیل- قابل رویت میباشد و در اکثر کشورهای اسلامی، به خصوص در افغانستان، قابل رویت نمیباشد.