شماری از فعالان فرهنگی و پژوهشگران حوزهٔ تاریخ و باستان شناسی، وضعیت اسفبار بناهای تاریخی به ویژه کاروانسراهای ولایت بامیان را نگران کننده خوانده و میگویند با وجود اهمیت تاریخی، فرهنگی و توریستی کاروانسراها در سطح ملی و بین المللی، حکومت در امر بازسازی و حفاظت از آنها هیچ کاری از پیش نبرده است.
پژوهشگران حوزۀ تاریخ و باستان شناسی میگویند، آثار و بقایای پنج کاروانسرای شش پل، کالو، آق رباط ، دره غندک، سچک و اخضرات هنوز باقی مانده و دولت میتواند با حفظ، مراقبت و بازسازی این کاروانسراها صنعت گردشگری بامیان را رونق بخشد.
به گفتهٔ باستان شناسان، این کاروانسراها در مسیر شاهراه ابریشم در قرن دوم میلادی ساخته شدند و مسافرانی که از وادی بامیان عبور میکردند، شب را در این کاروانسراها میگذراندند.
قدمت تاریخی و اهمیت فرهنگی کاروانسراها سبب شده است تا فعالان فرهنگی این ولایت از وزارت اطلاعات و فرهنگ بیشتر انتقاد کنند؛ زیرا به گفتۀ آنها، این وزارت برای حفاظت و مرمت آثار و ساحات تاریخی بامیان ـ از جمله کاروانسراها ـ هیچ برنامهیی ندارد و در این زمینه تاکنون هیچ اقدامی نکرده است.
فعالان فرهنگی از سازمان علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) نیز میخواهند تا دستکم یکی از کاروانسراهای بامیان را برای یادبود شاهراه ابریشم و کاروانهایی که از این مسیر عبور میکردند، بازسازی کند.
اما مسئولان ریاست اطلاعات و فرهنگ ولایت بامیان میگویند که حفاظت و بازسازی کاروانسراها از قدرت و صلاحیت این اداره خارج است و حکومت مرکزی نیز در مورد رفع این مشکل طرح یا بودجهیی درنظر نگرفته است.
عبدالحمید جلیا مسئول حفظ و مراقبت میراثهای فرهنگی ادارۀ اطلاعات و فرهنگ بامیان میگوید، وضعیت کاروانسراها هر روز بدتر از پیش میشود و فرسایش خاک پیرامون ساختمان کاروانسراها نیز بیشتر شده است.
بامیان سرزمین شگفتیها، آن بومی که سه تمدن زرتشتی، بودایی و اسلام، هر کدام به نوبۀ خود رنگی بر آن زدهاند، امروز اما از آن همه تنوع رنگ چیزی برجای نمانده؛ جز چند رواق شکسته و دیوار فروریخته و کاروانسرای متروک و مخروبه که بخش از تاریخ و میراث فرهنگی این سرزمین است.
هرچند برخی از آثار تاریخی این سرزمین، مانند: مجسمههای بودا، شهر غلغله، شهر ضحاک، قلعۀ کافری الف و ب، مغارههای درۀ قول اکرم و مغارههای قلعۀ غمی در فهرست میراث فرهنگی جهان ثبت شده است؛ اما کاروان سراها از این قاعده مستثنا شده است. زیرا نه حکومت به آن توجه میکند و نههم نهادهای بین المللی آنها را به رسمیت شناخته است.