وقتی همۀ راه‏‌ها به اسلام‌‏آباد ختم نمی‏‌شود

نارندا مودی نخست‏‌وزیر هند، دیروز (شنبه) برای افتتاح بند سلما به هرات آمد. این دومین سفرِ آقای مودی به افغانستان در شش ماه گذشته بوده است. البته مودی و غنی در این فاصله یک بار دیگر نیز با یکدیگر دیداری داشته‌‏اند. آن‌‏ها اوایل جوزا/خرداد امسال، برای امضای توافق‏‌نامۀ سه‏‌جانبۀ بندر ترانزیتی چابهار میان ایران، افغانستان و هند به تهران سفر کردند و در قابی مشترک کنار حسن روحانی، رییس‏‌جمهور ایران ایستادند. همۀ این خبرها در کنار یکدیگر نشان می‏‌دهد که تحولی اساسی و چرخشی تاریخی در سیاست خارجی افغانستان اتفاق افتاده؛ سیاستی که دیگر در آن اسلام‌‏آباد نقش تعیین‌‏کننده‏‌یی ندارد و خطوط اساسیِ آن در ارگ تعیین می‏‌شود.

بندِ سلما به نام «بند دوستی افغانستان و هند» نام‏‌گذاری شده است. نخست‏‌وزیر هند یک روز پیش از سفر به افغانستان در این باره در صفحۀ فیس‏‌بوکِ خود نوشت: «من برای افتتاح بند دوستی افغانستان ـ هند در هرات به رییس‌جمهور غنی می‌‌پیوندم. این سمبولی از دوستی ما و طلیعۀ امید است». به نظر می‏‌رسد آقای مودی در نوشتۀ خود برخی ملاحظات دیپلماتیک را رعایت کرده است، وگرنه باید اذعان می‌کرد: افتتاحِ بند سلما چیزی بیش از سمبول و نماد، و نشان‏‌دهندۀ واقعیتی است که امروز در مناسبات میان کابل و دهلی‌نو شاهد هستیم.

شاید برای درک این واقعیت بهتر باشد به بخشی از سخنرانی رییس‏ جمهور افغانستان در مراسم افتتاحِ این سد اشاره کرد؛ آن‏‌جا که آقای غنی به ‏صراحت تأکید کرد: «هند و افغانستان بر خلاف برخی کشورها که پیام‏‌شان تخریب و ویرانگری است، پیام سازنده‌گی و آبادانی دارند». بعید است که ناظران سیاسی سخنرانیِ آقای غنی را خوانده یا شنیده باشند و اشارۀ او به «برخی کشورها» را درنیافته باشند.

 آقای غنی در ماه‏‌های گذشته کمتر سخنرانی‏‌یی داشته که در آن از نقشِ اسلام‏‌آباد در حمایت از طالبان انتقاد نکرده باشد. این‌بار البته نامی از پاکستان به زبان نیاورده است، اما تقریباً تردیدی وجود ندارد که وقتی از «برخی کشورها که پیام‏‌شان تخریب و ویرانگری است» سخن می‏‌گوید، به همسایۀ جنوبی اشاره دارد. این کنایۀ آقای غنی در حالی است که او در کنار خود نخست‏‌وزیر هند را می‏‌بیند؛ یعنی همان کشوری که دهه‏‌ها جنگ و تنش سیاسی را با پاکستان تجربه کرده است. همین قضیه، به خودی خود نشان می‏‌دهد چه اتفاقِ بزرگی در سیاست خارجی افغانستان افتاده است.

رهبران افغانستان دیگر مسایل داخلی کشور خود را به مسایل داخلی همسایۀ جنوبی پیوند نمی‏‌زنند و در عوض بر اساس منافع ملی خود می‏‌کوشند در روابط با کشورهای دور و نزدیک تجدیدنظر کنند و شکل تازه‏‌یی به آن ببخشند. اوایل جوزا/خرداد، هنگامی که موافقت‏‌نامۀ چابهار به امضای رهبران کشورهای ایران، افغانستان و هند رسید، بر همۀ ما ثابت شد که تمامی راه‏‌ها به اسلام‏‌آباد ختم نمی‏‌شود و می‏‌توان با تکیه به دیپلماسی فعال، راه‏‌های تازه‏‌یی را در منطقه برای برون‏‌رفت افغانستان از بن‏‌بستِ جنگ و توسعه‏‌نایافته‏‌گی پیدا کرد. افتتاح بندِ سلما نشان می‏‌دهد که نخستین گام‏‌ها در این راهِ تازه، محکم برداشته شده است؛ همچنان که آقای غنی نیز در سخنرانی‌اش یادآور شده است: «نسل اول کمک‌های هند امروز به پایان می‏‌رسد و ما منتظر آغاز نسل دوم این کمک‏‌ها هستیم.«