وقتی تلفون‌های هوشمند جای بازی‌های کودکانه را می‌گیرند

این سال‌ها کوچه‌ها و پس‌کوچه‌ها کمتر میزبان کودکان دختروپسری‌ست که برای تفریح به بازی‌های سنتیِ کودکانه می‌پردازند. نه این که خانواده‌ها از منطقه نقل مکان کرده باشند، همان کوچه و همان خانواده‌ها، با تفاوت این که کودکان به جای انجام بازی‌هایی چون کاغذپران‌بازی، تشله‌بازی، غرسی و عروسک‌بازی و دیگر سرگرمی‌های کودکانه سرشان در تلفون‌های هوشمند و بازی‌های کامپیوتری گرم است. ظاهرن این قطعات الکترونیکی به خوبی توانستند پشت بازی‌های سنتی کودکان حداقل در بزرگ‌شهرها را به زمین بکوبند.

فطرتن پسربچه‌ها از همان نخستین سال‌ها علاقه‌مند بازی‌های رقابتی‌اند و دختربچه‌ها شوق و ولع بسیار برای عروسک‌بازی و گذشتاندن وقت با دختران هم‌سن‌وسال خود را دارند.

همین رویکرد با گذشت سال‌ها اکنون در قطعات هوشمند، تلفون‌ها و آی‌پدها جابه‌جا شده‌ است.

به باور بسیاری بازی‌های کاپیوتری تأثیر به‌سزایی در رشد فکری کودکان دارد. اما شماری به این باوراند که این بازی‌ها رویکرد خشونت را در کودکان رشد می‌دهد؛ افراد دومی، کودکان‌شان را بیشتر به بازی‌های سنتی تشویق می‌کنند.

با این‌که بازی‌های سنتی جسمی‌اند و برای رشد شناخت، عاطفه، روان و کودکان مؤثر و سال‌ها کوچه‌کوچه‌ی کشور تجربه‌ی میزبانی آن‌ها‌ را داشته‌اند، اما بازی‌های کامپیوتری توانستند در مدت کمی جای این بازی‌ها را بگیرد.

به باور راضیه دانش، یکی از جامعه‌شناسان حرفه‌یی‌شدن سخت افزارها، ورود بیشتر به دنیای مجازی، برجسته‌شدن مبحث بازی‌ و بی‌توجهی خانواده‌ها از دلایل تصاحب فکروهوش کودکان توسط این بازی‌ها شمرده می‌شود.

بانو دانش می‌گوید، بیشتر بازی‌های سنتی پر از تحرک‌اند و اگر کودکان به بهانه بازی تحرک نداشته باشند، به طور حتمی انرژی خود را از طریق دیگری که احتمالن مناسب نیست تخلیه خواهند کرد. او می‌گوید، بازی‌های سنتی همچنان سبب ایجاد تعادل عاطفی و روانی در کودکان می‌شود.

به باور بسیاری تنها افرادی معتاد هستند که مواد مخدر مصرف می‌کنند، اما با تحقیقاتی که روانشناسان انجام داده‌اند، مشخص شده است که بازی‌های کامپیوتری نیز اعتیادآوراند.

به گفته‌ی محققان، خطر اعتیاد نوجوان‌ها و جوان‌هایی که به بازی کامپیوتری روی می‌آورند، بیشتر از بقیه افراد است و این بازی‌ها وابستگی شدیدی ایجاد می‌کنند.

فروزان، مادر چهار فرزند است. او خیلی خوب می‌داند که با گذشت ماه‌ها و سال‌ها فاصله بین او و فرزندانش بیشتر می‌شود و زمانی که او کودکی خود را با کودکی فرزندانش مقایسه می‌کند، تفاوت‌ فاحشی را حس می‌کند. او می‌گوید، زمانی که کودک بوده بعد از ظهرها با دوستانش در نزدیک خانه عروسک‌بازی می‌کرده است، «اما کودکانم امروز خیلی درونگرا هستند، حتا دوست ندارند با من و شوهرم وقت زیادی را سپری کنند.»

مطالعات نشان می‌دهد، افرادی که بیش از اندازه بازی‌های کامپیوتری انجام می‌دهند، همیشه نگران‌تر و افسرده‌تر از انسان‌های دیگر هستند. معمولن کودکان بیشتر در خطر رفتارهای خشونت‌بار اجتماعی قرار دارند. از جمله نشانه‌های بیماری‌های رفتاری در شخصی که بیش از حد غرق در بازی‌های کامپیوتری باشد، نگرانی بیش از حد، عصبانیت‌های بی‌دلیل و ترس‌های اجتماعی‌ست. هم‌چنان کودکانی که بازی‌های خشونت‌آمیز را مدام تکرار می‌کنند، تصورات خیالی خشونت‌باری دارند و رفتارهای تهاجمی بیشتری از خود نشان می‌دهند.

مدیریت معادله را تغییر می‌دهد

سوای آن‌چه گفته شد، پژوهش‌ها و تحقیقات بیان‌گر آن است که در صورت مدیریت درست فایده‌ی استفاده از بازی‌های کامپیوتری بیش از بازی‌های سنتی‌ست.

بر بنیاد پژوهش دانشجویان یوتا، انجام منظم بازی‌های کامپیوتری توسط بچه‌های دارای بیماری و اختلالاتی نظیر افسردگی سبب افزایش استقامت و روحیه‌ی مقاومت آن‌ها در برابر مشکلات ناشی از بیماری می‌شود.

دانشمندان بر این باورند که این‌گونه بازی‌ها بر روی سازوکارهای عصبیِ خاصی تأثیر گذاشته و موجب ایجاد هیجان مثبت می‌شود. به این ترتیب کودک یا نوجوان مبتلا به بیماری مزمن بهتر می‌تواند با پیامدهای ناشی از بیماری مبارزه کند.

به تعقیب، دانشمندان دانشگاه واشنگتن در تحقیقی سال گذشته گفتند که بازی‌های کامپیوتری نه‌تنها موجب کاهش اثرات منفی مشکلات ذهنی می‌شود، بلکه باعث کاهش دردهای جسمی نیز می‌شود.

 خانواده‌ها معمولن به فرزندان خود می‌گویند، نشستن در برابر تلویزیون منجر به کاهش قدرت بینایی می‌شود. دانشمندان دانشگاه مک‌مسترِ کانادا اما در آخرین پژوهش خود در این رابطه به نتیجه‌یی دست یافته‌اند که بر پایه‌ی آن، افراد مبتلا به بیماری آب مروارید می‌توانند با انجام بازی‌هایی که در آن کاربر باید به هدف‌های مشخص شلیک کند، قدرت بینایی خود را تقویت کنند.

کودکان با گذشت زمان به توانایی تصمیم‌گیری قوی‌تری نیاز پیدا می‌کنند؛ در این بخش نیز بازی‌های کامپیوتری به داد بشر رسیده و راه حل خوبی برای آن بوده است. دانشمندان عصب‌شناسی دانشگاه روچستر نیویورک می‌گویند که انجام بازی‌های کامپیوتری سبب تمرین مغز برای تصمیم‌گیری سریع می‌شود. بازی‌هایی نظیر شبیه‌سازی موقعیت‌هایی که باید در آن به سرعت تصمیم گرفت کاربر را عادت می‌دهد تا به سرعت اطلاعات محیطی را بررسی و بلافاصله به آن‌ها واکنش دهد.

حسن رضایی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در این باره می‌گوید، برخورد مطلق با یک پدیده نه ممکن است و نه درست. او می‌گوید، خانواده‌ها باید این پدیده را مدیریت کنند، «خانواده‌ها باید تعادلی بین‌ برنامه‌های کودکان و بازی‌ها ایجاد کنند تا با استفاده از این بازی‌ها غیر مستقیم استعدادهای کودکان‌شان را تقویت کنند.»