یک پژوهش جدید نشان می‌دهد که یک قطعه دی‌ان‌ای که 60 هزار سال پیش از نئاندرتال‌ها به ما رسیده است، با بیماری کوید-19 ارتباط دارد. دانش‌مندان هنوز به این پرسش که چرا این قطعۀ ویژه خطر ابتلای شدید به بیماری ناشی از ویروس کرونا را افزایش می‌دهد، پاسخی نیافته‌اند، اما یافته‌های جدید که روز جمعه به‌گونۀ آنلاین منتشر شد، نشان می‌دهد که رشته‌های مدرن سلامتی به دنیای گذشته ریشه دارد.
جاشوا اکی، نسل‌شناس در دانشگاه پریستون که در این مطالعه نقشی نداشته است، می‌گوید: این اختلاط نژادی که 60 هزار سال پیش اتفاق افتاده است، تاثیراتش تاکنون باقی‌ست.
براساس یافته‌های تحقیق، این قطعۀ ژنی که در بردارنده شش ژن کروموزوم 3 است، در طول تاریخ بشر سیر گیج‌کننده داشته است. در حال حاضر این قطعۀ ژنی در میان شهروندان بنگلادش وافر است و حدود 63 درصد جمعیت این کشور دست‌کم یکی از انواع این ژن را دارا است و در مجموع، در کشورهای جنوب آسیا، نزدیک به یک سوم جمعیت، چنین قطعۀ ژنی را به ارث برده‌اند. با این حال، این قطعۀ ژنی در دیگر کشورها خیلی چشم‌گیر نیست. به‌گونۀ نمونه، تنها 8 درصد اروپایی‌ها چنین ژنی را دارا اند، کشورهای شرق آسیا تنها 4 درصد شهروندان‌شان این ژن را به ارث برده‌اند و در قارۀ افریقا این رقم صفر است.
مشخص نیست که چه الگوی تکاملی این اشاعه را در طول 60 هزار سال گذشته ایجاد کرده است. هوگو زبیرگ، نسل‌شناس در موسسۀ کارولینسکای سویدن که یکی از نویسنده‌گان پژوهش جدید است، می‌گوید: «این پرسش 10 هزار دالری‌ست.»
یکی از احتمالات این است که نسخۀ ژن نئاندرتال‌ها مضر است و روی هم رفته در طول زمان کم‌یاب شده است. احتمال دیگر این است که این قطعۀ ژنی وضعیت سلامتی ساکنان کشورهای جنوب آسیا را بهبود بخشیده و شاید سیستم ایمنی قوی‌یی را برای مقابله با ویروس‌ها در این منطقه ایجاد کرده باشد.
سوانت پابو، رئیس موسسۀ انسان‌شناسی و تکاملی مکس پلانک آلمان و یکی دیگر از نویسنده‌گان این تحقیق می‌گوید: «باید تأکید شود که این موضوع در این مرحله تنها یک حدس و گمان است.»
پژوهش‌گران به تازه‌گی شروع به مطالعه کرده‌اند تا بدانند که چرا بیماری کوید-19 در برخی افراد نسبت به دیگران بیش‌تر خطرناک است. سال‌مندان نسبت به جوان‌ترها بیش‌تر به نوع شدید این بیماری دچار می‌شوند و همین‌طور مردان نسبت به زنان.
نابرابریهای اجتماعی نیز در این موضوع دارای اهمیت است. به‌گونۀ نمونه، در امریکا، سیاه‌پوستان نسبت به سفیدپوستان بیش‌تر به نوع شدید این بیماری دچار می‌شوند که با موضوع نژادپرستی نظام‌مند مرتبط است. همین نابرابری اجتماعی، سیاه‌پوستان را در برابر بیماری‌های مانند دیابت و همین‌طور ویروس‌ها آسیب‌پذیر کرده است.
ژن‌ها نیز در این مورد نقش ایفا می‌کنند. ماه گذشته پژوهش‌گران افرادی در ایتالیا و اسپانیا را که به نوع شدید بیماری کوید-19 مبتلا شده بودند را با افرادی که به نوع خفیف این بیماری مبتلا شده بودند، مقایسه کردند. آنا دو مکان را در ژن‌های سلول پیدا کردند که در بردارندۀ خطرات بیش‌تر است. یکی از این مکان‌ها در کروموزم 9 به شمول ای‌بی‌او، ژن تشخیص‌دهندۀ نوع خون و مکان دیگر در قطعۀ به ارث رسیده از نئاندرتال‌هاست که در کروموزوم 3 موقعیت دارد.
با این حال، با مطالعۀ افراد بیش‌تر مبتلا به کرونا این یافته ژنتیکی به سرعت به روزآوری می‌شود. هفته گذشته گروهی از دانش‌مندان بین‌المللی به نام میزبان ابتکار ژنتیکی کوید-19 داده‌های جدیدی را منتشر کردند که خطر ابتلا به بیماری کوید-19 براساس نوع خون را تعضیف می‌کند. داده‌های جدید حتا رابطۀ قوی میان بیماری کوید-19 و کروموزوم 3 را نشان می‌دهد. براساس این داده‌ها، افرادی که دو کاپی از این قطعۀ ژنی را دارا هستند، احتمال ابتلای‌شان به نوع شدید بیماری کوید-19 نسبت به افرادی که این نوع ژن را ندارند، سه برابر بیش‌تر است.
پس از این‌که داده‌های جدید منتشر شد، داکتر زیبرگ تصمیم به مطالعۀ کروموزوم سه گرفت تا دریابد که آیا این قطعۀ ژنی از نئاندرتال‌ها منتقل شده است یا خیر.
حدود 60 هزار سال پیش اجداد انسان‌های کنونی از افریقا خارج شده و در سراسر قارۀ اروپا، آسیا و استرالیا پراگنده شدند. این افراد با نئاندرتال‌ها برخورده و با آنان آمیزش کردند. زمانی که دی‌ان‌ای نئاندرتال‌ها وارد مخزن ژن‌های ما شدند، حتا سال‌ها پس از انقراض نئاندرتال‌ها این ژن به نسل‌های بعدی انسان‌ها منتقل شده است.
اکثر ژن‌های نئاندرتال‌ها در انسان‌های مدرن مضر از کار درآمده است. این ژن‌ها باری را بر سلامت افراد تحمیل کرده و سبب ناباروری در برخی افراد شده است. در نتیجه ژن‌های نئاندرتال کم‌یاب‌تر شده و بسیاری از آنان از مخزن ژن‌های ما ناپدید شده‌اند. با این حال، به نظر می‌رسد برخی از ژن‌ها با ایجاد حاشیۀ تکاملی خیلی رایج شده‌اند. داکتر زیبرگ، داکتر پابو و داکتر جنیت کیلسو از موسسۀ مکس پلانک کشف کردند که یک سوم زنان اروپایی دارندۀ هورمون‌های گیرندۀ نئاندرتال‌ها هستند.
داکتر زیبرگ می‌دانست که برخی دیگر از ژن‌های نئاندرتال‌ها که امروز رایج اند، به ما کمک می‌کنند تا با ویروس‌ها مبارزه کنیم. زمانی که انسان‌های مدرن به آسیا و اروپا پراگنده شدند، احتمالاً با ویروس‌ها برخوردند که سیستم دفاعی بدن نئاندرتال‌ها پیش از آن در برابر آن ویروس تکامل یافته بود و آن ژن‌ها پس از تکامل منتقل شده‌اند.
داکتر زیبرگ برای بررسی کروموزوم 3 به یک بانک اطلاعاتی ژن‌های نئاندرتال وصل شد و دریافت که نسخۀ ژنی که سبب افزایش خطر ابتلا به بیماری نوع شدید کوید-19 در افراد می‌شود با همین نوع ژن‌ها در نئاندرتال‌های که 50 هزار سال در کرواسیا زنده‌گی می‌کردند، مطابقت دارد. او در یکی از مصاحبه‌هایش گفت: «فوراً این موضوع را به سوانت پابو اطلاع دادم.»
داکتر پابو در آن زمان در کلبه‌یی در یک منطقۀ دورافتاده حومۀ یکی از شهرهای سویدن در مرخصی به سر می‌برد. داکتر زیبرگ روز بعد به دیدارش رفت و آنان شب و روز کار کردند و نتیجۀ مطالعه را روز جمعه به گونۀ آنلاین منتشر کردند. داکتر پابو می‌گوید: «جنون‌آمیزترین رخصتییی است که در این کلبه داشته‌ام.»
تونی کاپرا، نسل‌شناس در دانشگاه وندربیلت که سهمی در این پژوهش نداشته است، می‌گوید: چنین احتمالی وجود دارد که قطعۀ از دی‌ان‌ای نئاندرتال‌ها در ابتدا برای ما حتا در برابر ویروس‌ها سودمند بوده باشد. او در ادامه افزوده است: «چنین احتمالی مربوط به 40 هزار سال پیش می‌شود.»
این احتمال نیز وجود دارد که سیستم ایمنی‌یی که در برابر ویروسهای باستانی مبارزه می‌کردند، امروزه در برابر ویروس جدید کرونا بیش از حد واکنش نشان داده است. ابتلای افراد به بیماری نوع شدید کوید-19 به این دلیل است که سیستم ایمنی بدن آنان واکنش‌های غیرقابل کنترلی بروز می‌دهند که این امر سبب زخم و التهاب در شش‌های‌شان می‌شود. داکتر پابو می‌گوید: احتمالاً علت نرخ بالای مرگ‌ومیر شهروندان بریتانیایی – بنگلادیشی‌الاصل که به بیماری کوید-19 مبتلا شده‌اند، همین قطعۀ ژنی باشد.
داکتر زیبرگ و دیگر پژوهش‌گران برای پاسخ به این پرسش که آیا این ارتباط نیرومند این قطعۀ به ارث رسیده از نئاندرتال‌ها به با بیماری کوید-19 دوامدار خواهد بود یا نه، به مطالعات‌شان بر روی بیماران بیش‌تر ادامه می‌دهند. این مطالعات ممکن است به این کشفیات منجر شود که چرا این قطعۀ ژنی در برخی مناطق جهان بیش‌تر و در برخی دیگر کم‌تر است.
با این حال، داکتر زیبرگ می‌گوید: سیر 60 هزار سالۀ این تکه از دی‌ان‌ای در نسل کنونی بشر احتمالاً به ما در توضیح چرایی خطرآفرینی آن در عصر کنونی کمک خواهد کرد. به گفته او، سابقۀ تکاملی آن احتمالا سرنخ‌هایی را در اختیار ما قرار خواهد داد.
منبع: نیویارک تایمز
برگردان: علی احمدی_سلام‌وطندار
