از سویی هم، شماری از کودکان در هرات اما می‌گویند که به دلیل وضعیت بد اقتصادی، مجبور شده اند برای فراهم‌کردن هزینه‌های زندگی، از خانه بیرون بزنند و کارهایی مانند پالش کفش، موترشویی، جمع‌کردن زباله‌های پلاستیکی و تکدی‌گری را انجام بدهند.
ساعت از دوی پس از چاشت گذشته، هوا ابری و سرد است، در جاده‌ای در شهرنو کابل، چشمم به کودکی می‌افتد که بوری‌ای از بتری‌های پلاستیکی را روی پشتش انداخته و برای یافتن بتری‌های بیش‌تر، خریطه‌های درون زباله‌دانی را زیرورو می‌کند. او، خودش را وارث معرفی می‌کند و می‌گوید که پدرش معتاد است؛ چیزی که ناچارش کرده، با دو برادر کوچک‌تر از خودش، بار تأمین نیازهای خانواده‌ی ۱۰ نفره‌اش را به دوش بکشد.
هم‌زمان با گسترش بی‌کاری و دامنه‌ی فقر در کشور، صدها کودک در پکتیا از آموزش دست کشیده و به کارهای شاق رو آورده اند. عادل و ذبیح‌الله، دو کودکی که در شهر گردیز، مرکز پکتیا با ترمیم‌کاران موتر کار می‌کنند، به سلام‌وطندار می‌گویند که مجبور اند برای تأمین هزینه‌ی خانواده‌های شان کار کنند.
در میانه‌ی کم‌توجهی‌هایی که به کودکان و ادبیات کودک وجود دارد، گروه کوچکی برای کودکان در مکتب و بیرون مکتب، قصه می‌خواند و درس‌های آموزنده‌ی مکتب را به زبان ساده و کودکانه به آن‌ها بازگو می‌کند. این گروه، زیر نام «ایلنور»، در پایان ۱۳۹۹ از سوی کسانی شکل گرفت که انگیزه‌ی کار در زمینه‌ی ادبیات کودک را دارند. از آن زمان به این سو، این گروه آرام آرام فعالیت‌هایش را گسترش داده است.
۲۰۰ کودک کار و خیابانی در هرات با همکاری یک نهاد خیریه امروز شامل مکتب شدند. عبدالظاهر ارشاد، معاون بنیاد «عاطفی»، می‌گوید که این نهاد به ۸۷ دختر و ۱۱۳ پسر زمینۀ آموزش را فراهم کرده است.
شماری از کودکانی که در ولایت‌های غربی کشور به‌دلیل فقر ناگزیر به ترک آموزش شده و به کارگری روآورده‌اند، می‌گویند که برای تٲمین نفقۀ خانواده‌های‌شان کارهای شاقه و طاقت‌فرسا را متحمل می‌شوند.
کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهنده‌گان، در توییترش نوشته است که شهروندان افغانستان با بحران مصونیت غذایی جدی روبه‌رو شده‌اند. این نهاد گفته است که شماری از کودکان دانش‌آموز به‌خاطر کار و پشتی‌بانی از خانواده‌های‌شان، مجبور به ترک مکتب‌های‌شان شده‌اند.
مسئولان وزارت کار و امور اجتماعی با نگرانی از افزایش روزافزون شمار کودکان کار می‌گویند که ناامنی، فقر، گسترش ویروس کرونا و اعتیاد والدین به مواد مخدر سبب افزایش آمار کودکان کار در افغانستان شده است.
