در میان ادعاهای تیرۀ ارتباط با شبکۀ حقانی، زنده‌گی یک شهروند چینی در کابل مورد موشکافی قرار می‌گیرد. شعیب، شو را در یکی از مکتب‌های خصوصی کابل به عنوان یک آموزگار زبان چینی می‌شناخت. شو زبان چینی را در نزدیکی محل سکونتش در منطقۀ کارته چهار کابل آموزش می‌داد. شعیب که شهروند افغانستان است و می‌خواست زبان چینی بیاموزد، از طریق فیسبوک با شو آشنا شد. شو شبکه‌یی از دوستان محلی برای خود ایجاد کرد که استادان و دانش‌آموزان زبان چینی از جملۀ آنان بود.
سلیم که بعد دانش‌جوی سال اول دانشگاه در چین شد، در ابتدای سال ۲۰۱۹ از طریق چت‌گروه پیام‌رسانی شبیه به واتساپ با شو آشنا شد که این آشنایی منجر به دوستی آنان شد. شو سلیم را برای یک دورۀ تفریحی به چین برد و سلیم در کابل شو را به خانه‌اش دعوت کرد.
شعیب و سلیم پس از بازداشت شو و ۹ شهروند دیگر چین که در ماه دسامبر سال ۲۰۲۰ در کابل بازداشت شدند، شوکه شدند. شو در مرکز اتهام ارتباط با شبکۀ حقانی قرار داشت. حکومت ترامپ شهروندان چینی را متهم کرد که برای کشتن سربازان آمریکایی در افغانستان به بازی‌گران غیردولتی پول پرداخت می‌کنند. ریاست امنیت ملی افغانستان که سرنخ‌هایی را از سازمان امنیت ملی هند در مورد شهروندان چینی به‌دست آورده بود، گمان می‌کرد که شو و دیگر شهروندان چینی به منظور از میان‌برداشتن تندروان اویغوری با شبکۀ حقانی ارتباط برقرار کرده‌اند.
اتهام ارتباط شهروندان چینی با شبکۀ حقانی، در میانۀ گفت‌وگوهای جاری صلح سرنوشت نامعلوم این شبکه را روشن کرد. شبکۀ حقانی که مسئول بیشتر حمله‌های خشونت‌بار در کابل و دیگر شهرهاست، توسط حکومت آمریکا یک گروه تروریستی شناخته می‌شود. در توافق‌نامۀ آمریکا با طالبان به شبکۀ حقانی اشاره‌یی نشده است و سرنوشت نامعلوم این گروه پیچیده‌گی جنگ بی‌پایان در افغانستان را نشان می‌دهد.
شو که ۳۰ سال دارد، نخستین دیدارش از افغانستان را در یک پروژۀ راه‌سازی در بامیان انجام داد. شرکت راه و پل‌سازی چین برای ساخت مسیر بامیان_بغلان در ماه جنوری سال ۲۰۱۷ قرارداد امضا کرد. شو به سلیم گفته بود که در این پروژه کار می‌کند. پس از آن شو تلاش کرد تا در افغانستان بماند و کار کند؛ اما سفارت افغانستان در چین چندین‌بار از ارایۀ ویزا به او خودداری کرد.
سلیم می‌گوید: «شو برای گرفتن ویزا مشکلات زیادی را از سر گذراند و در نهایت او شرکتی را پیدا کرد که برایش دعوت‌نامه فرستاد و او موفق شد ویزا بگیرد. شو با یک شهروند دیگر افغانستان تماس داشت و او به من گفت که همراه شو کالا به‌ویژه جلغوزه از افغانستان به چین صادر می‌کند.»
تأیید مستقلانۀ این ادعاها دشوار است؛ اما داشتن چنین کسب‌وکاری برای شو ناممکن نبود. صادرات جلغوزه در سال‌های اخیر از افغانستان به چین افزایش یافته است. افغانستان در ماه نوامبر سال ۲۰۱۸ یک مسیر هوایی را با چین ایجاد کرد که در نخستین محمولۀ صادراتی از این مسیر، ۲۰ تُن جلغوزه به شانگهای فرستاده شد. از آن‌زمان به بعد، تبادلۀ کالا از این مسیر به شدت ادامه داشته است.
شعیب که از طریق فیسبوک با شو آشنا شده بود، می‌گوید که شو در یک مکتب خصوصی و هم‌چنان ساختمان/آپارتمان محل زنده‌گی‌اش در کارته چهار زبان چینی آموزش می‌داد. شعیب دیدار رو در رویی با شو نداشت، اما برای ماه‌ها از طریق پیام‌رسان فیسبوک با او پیام ردوبدل کرده و دربارۀ موضوع‌های مورد علاقۀشان بحث می‌کردند و شعیب از شو خواسته بود تا یک دوست‌دختر چینی برایش پیدا کند. شعیب به‌خاطر می‌آورد که شو می‌گفت، «او بر زبان فارسی، پشتو، جاپانی و انگلیسی تسلط دارد.»
موضوع اتهام
سرنخی از هند منجر به بازداشت شو توسط امنیت ملی افغانستان شد. به گفتۀ یکی از مقام‌های افغانستان که در گفت‌وگو با دیپلمات گفته است، شاخۀ تحقیق و تحلیل سازمان جاسوسی خارجی هند در مورد حضور شهروندان چینی در کابل به امنیت ملی افغانستان اطلاعات داده بود. امنیت ملی افغانستان در دهم ماه دسامبر سال گذشته آقای شو را در ساختمانش بازداشت کرد. بر بنیاد گزارش‌ها، امنیت ملی در زمان بازداشت شو از خانه‌اش سلاح و مواد مخدر نیز کشف و ضبط کرده است. امنیت ملی ۹ شهروند دیگر چینی را نیز در کابل بازداشت کرد، از جمله یک زن که رستورانی را در منطقۀ شیرپور کابل راه‌اندازی کرده بود.
در آستانۀ خروج آمریکا از افغانستان، بازداشت شهروندان چینی در کابل افزایش تبادل اطلاعات میان کابل و دهلی نو را نشان می‌دهد. در حالی که ادارۀ بایدن در مورد سرنوشت حضور ۲۵۰۰ سرباز آمریکایی در افغانستان تاکنون تصمیم روشنی نگرفته است، اما به نظر می‌رسد آمریکا دیر یا زود افغانستان را ترک خواهد کرد. کابل و دهلی نو برای مبارزه با دشمنان مشترک‌شان در منطقه بیشتر به‌هم نزدیک می‌شوند.
عمر صمد، سفیر پیشین افغانستان در کانادا و فرانسه می‌گوید: «جدایی از چند استثنا، افغانستان در طول تاریخ برای رقابت و تنش میان قدرت‌های جهانی و منطقه‌یی یک نقطۀ داغ ژئوپلیتیک بوده است. این رقیبان در عصر کنونی شکل جدیدی به خود گرفته‌اند که آن تشدید جنگ در افغانستان و پیچیده‌ترکردن تلاش‌ها برای رسیدن به یک توافق صلح‌آمیز است.»
رئیس امنیت ملی افغانستان در یک نشست پارلمانی بازداشت شهروندان چینی را تأیید کرد و مدعی شد که هم‌کارانش، اسلحه، مهمات و پودر کتامین از شهروندان چینی ضبط کرده‌اند. روزنامه‌های هندی گزارش دادند که آقای شو کارش را با سازمان اطلاعاتی چین در ماه جولای یا آگست سال ۲۰۲۰ آغاز کرد. شو متهم شد که با مردی در پاکستان و همین‌گونه شبکۀ حقانی در تماس بوده است.
سلیم می‌گوید: «شو به پاکستان سفر کرد. اخیراً زمانی که من در کابل بودم، او در پاکستان بود.»
ادعای ارتباط با سازمان اطلاعات چین زمانی اتفاق افتاد که شو مورد آزار و اذیت جنسی قرار داشت. شعیب می‌گوید که شو در مورد تماس‌هایی شکایت داشت که از سوی مردان افغان دریافت می‌کرد. به گفتۀ شعیب، این مردان می‌خواستند با شو رابطۀ جنسی برقرار کنند. شو در فصل تابستان موهایش را بلند گذاشت و در نتیجه شبیه زنان به نظر می‌رسید. شو شماره‌های مردان آزاردهنده را بسته کرد و او از آزار دیگر شهروندان چینی در کابل نیز شکایت داشت. این پرسش هم‌چنان پابرجاست که آیا این آزار و اذیت به اتهام‌هایی که شهروندان چینی حالا با آن روبه‌روست، ارتباطی داشت یا خیر؟
در مورد اتهام‌های شو و دیگر شهروندان چینی دو روایت جود دارد. روایت اول این است که آنان برای کشتن سربازان آمریکایی پول پرداخت می‌کردند. براساس معلومات اکسوس، گزارشی در مورد پیشنهاد پول برای کشتن سربازان آمریکایی در ۱۷ دسامبر سال گذشته در نشست اطلاعاتی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا شامل شد. روبرت اوبراین، مشاور امنیت ملی نیز این موضوع را به گونۀ شفاهی به ترامپ اطلاع داده بود. به گفتۀ حکومت ترامپ، شهروندان چینی پس از توافق ماه فبروری سال گذشته میان آمریکا و طالبان برای کشتن سربازان آمریکایی به بازی‌گران غیردولتی پول پیشنهاد می‌کردند.
روایت دیگر در این مورد متفاوت است. روزنامۀ هندوستان تایمز، یک روزنامۀ هندی که برای بار نخست در مورد بازداشت شهروندان چینی خبر داد، در گزارشی نوشت که این افراد برای به‌دام‌انداختن جنگ‌جویان اویغوری یک سلول جعلی از جنبش اسلامی ترکستان شرقی در افغانستان ایجاد می‌کردند. جنبش اسلامی ترکستان شرقی یک گروه تندرو است که چین مدعی فعالیت آن در ایالت سینکیانگ، محل سکونت اویغورهای مسلمان است. بجینگ از تهدید تروریستی مفروض برای توجیه سرکوب شدید اویغورها و دیگر مسلمانان استفاده کرده است. چین در سال‌های اخیر شکنجۀ گسترده‌یی را علیه گروه‌های اقلیت دنبال کرده است که شامل بازداشت‌های گسترده و ادعاهای حملۀ جنسی بر بانوان است.
هردو روایت یک وجه مشترک دارد: ارتباطات غیرقانونی میان چین و بازی‌گران غیردولتی. حکومت ترامپ برای حفظ توافق‌نامه‌اش با طالبان از هیچ گروه شرکت‌کننده در طرح پرداخت پول نام نبرد، اما شبکۀ حقانی یکی از بازی‌گران غیردولتی‌ست که از توانایی حمله بر نیروهای آمریکایی برخوردار است. شبکۀ حقانی در دهه‌های گذشته در درگیری‌ها نقش مرگ‌باری داشته و گروه فعالی باقی مانده است که بر جنگ تأثیرگذار است.
شبکۀ حقانی
شبکۀ حقانی در دهۀ ۱۹۸۰ علیه اشغال افغانستان توسط شوری تأسیس شد. این گروه در دهه‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۱۰ حمله‌های مرگ‌بارش را علیه نیروهای آمریکایی و متحدانش و هم‌چنان علیه شهروندان افغانستان در مناطق شهری آغاز کرد. ایالات متحده سیاست روشنی را دنبال کرد که عبارت بود از گفت‌وگو با طالبان و جنگ با شبکۀ حقانی. این کشور در ماه فبروری سال گذشته با طالبان توافق‌نامه امضا کرد؛ اما در این توافق‌نامه نامی از شبکۀ حقانی برده نشده است.
اندرو واتکینز، تحلیل‌گر ارشد مسایل افغانستان در گروه بین‌المللی بحران می‌گوید: «میان سکوت توافق‌نامۀ آمریکا و طالبان در مورد شبکۀ حقانی و این‌که آمریکا این شبکه را تروریستی می‌خواند، تضاد واضحی وجود دارد. اما چنین تقسیمی بسیار سیاسی بود و بخشی از تلاشی بود برای تقسیم طالبان به گروه‌های آشتی‌پذیر و شورشیان آشتی‌ناپذیر که با القاعده و دیگر جهادگرایان فراملی متحد است.»
واتکینز می‌گوید که عدم ذکر نام این گروه در توافق‌نامۀ آمریکا و طالبان به این معناست که آمریکا شبکۀ حقانی را بخشی از طالبان می‌شناسد. اما این موضوع مشکلی که شورشیان و گروه‌های تندور احاطه کرده را حل نمی‌کند؛ مشکلی که در ۴۰ سال گذشته سبب جنگ در افغانستان شده است. در فضای درازمدت شورش‌گری و افراط‌گرایی، جنگ‌جویان شبکۀ حقانی، منابع مالی و تجربیات آن می‌تواند مورد بهره‌برداری قرار گیرد یا به شکل جدیدی از جنگ تبدیل شود.
واتکینز می‌گوید: «سرنوشت این شبکه ناروشن است. سیاست‌زده‌گی، اجندا و عینکی که این گروه هم‌واره از آن طریق مشاهده شده و لنزهایی که این گروه از طریق آن‌ها مشاهده شده‌اند، هم‌واره بر مطالعۀ این گروه سایه افگنده است. مانند جهادیسم، مبارزه با تررویسم و تأثیرگذاری تاریخی پاکستان. این موضوع صحبت قاطع در مورد وضعیت این گروه را حتی امروز دشوار کرده است؛ در حالی که مقام‌های افغان از افزایش تهدیدات مشترک حقانی و داعش هشدار می‌دهند کسانی که معلومات دست اول در مورد مناطق شورشیان دارند، می‌گویند که این گروه ضعیف و در طالبان ادغام شده است.»
با وجود این‌که ادعاهای ارتباط شو با شبکۀ حقانی هم‌اکنون مبهم است؛ اما این موضوع بهره‌برداری احتمالی از این شبکه توسط قدرت‌های خارجی برای اهداف متفاوت را نشان می‌دهد. در حالی که دولت افغانستان ارتباط دوستانه‌اش با چین را حفظ کرده؛ اما اتهام‌های تازه بیان‌گر پیچیده‌گی بیشتر جنگ درازمدت افغانستان است.
شو در دوران اقامتش در کابل تماس نزدیکی با یک جوان افغان به‌نام احمد داشت که یک مکتب خصوصی راه‌اندازی کرده بود. احمد در تبلیغاتش مکتب خود را یک مکتب بین‌المللی با استادان خارجی می‌گفت و آن استاد خارجی شو بود. احمد هرازگاهی با شو در ساختمانش ملاقات می‌کرد و تصاویر آن را در شبکه‌های اجتماعی نشر می‌کرد. یکی از دوستان احمد می‌گوید: «احمد و شو به هم‌دیگر نزدیک بودند، احمد و شو هرازگاهی به اصطلاح به تفریح می‌رفتند.»
امنیت ملی افغانستان پس از بازداشت شو و دیگر شهروندان چینی احمد را نیز بازداشت کرد. رئیس‌جمهور غنی به معاونش امرالله صالح وظیفه سپرد تا مسألۀ شهروندان چینی را بررسی کند. صالح از حکومت چین خواستار عذرخواهی رسمی شد.
شهروندان چینی در ماه جنوری ام‌سال با یک هواپیمای چارتر کابل را به مقصد چین ترک کردند؛ اما احمد در بازداشت امنیت ملی باقی ماند. شهروندان چینی هرگز متهم نشدند.
شعیب می‌گوید: «من به شو پیام دادم، اما او پیام را دریافت نکرد.»
منبع: دیپلمات
برگردان: علی احمدی
