افغانستان کشوری است با روابط پیچیدۀ اجتماعی و انبوهی از رسم‌ورواج‌های ناپسند. این رواج‌های پرهزینه در مواردی کمر اقتصاد خانواده‌ها را می‌شکنند.
بیشتر این رسم‌ورواج‌ها را به طبقۀ فقیر و بی‌سواد جامعه نسبت می‌دهند؛ اما بازار گرم جشن‌های فراغت دانشجویانی که این روزها از دانشگاه‌های کشور فارغ تحصیل می‌شوند، نشان می‌دهد که تحصیل‌کرده‌های ما بیشتر اسیر این فرهنگ مصرفی هستند.
این روزها گروه ـ گروه دانشجو از دانشگاه‌های دولتی و خصوصی فارغ می‌شوند و فراغت‌شان را با برگزاری محفل‌های پرهزینه و میلیونی جشن میگیرند.
برآورد‌های شماری از استادان دانشگاه هرات نشان می‌دهند که در هر محفل فراغت این دانشجویان، بیش از یک میلیون افغانی هزینه می‌شود و در یک سال گذشته میلیون‌ها افغانی هزینۀ جشن‌های فراغت دانشجویان دانشگاه هرات شده است.
تهیۀ انواع غذاها، میوه‌های تازه، کلوچه، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و آوردن آوازخوانان با هزینۀ بلند، مواردی اند که هزینۀ این‌گونه جشن‌ها را کمرشکن می‌سازند و بیشتر این جشن‌ها را شبیه مراسم عروسی می‌سازند تا جشن فراغت.
هزینۀ اشتراک هر دانشجو در محفل‌های فراغت، به 10 تا 15 هزار افغانی می‌رسد؛ در حالی که بیشتر آن‌ها می‌دانند که با فارغ شدن از دانشگاه به خیل جوانان بیکار می‌پیوندند و پرداخت این پول برای خانواده‌های‌شان دشوار است.
اما تمامی دانشجویانی که از دانشگاه‌ها فارغ می‌شوند، با برگزاری جشن‌های فارغ تحصیلی با هزینۀ بالا و در مجلل‌ترین تالارهای شهر موافق نیستند. به گفتۀ این دانشجویان، هزینه‌های زیاد این جشن‌ها با وضعیت اقتصادی بسیاری از خانواده‌ها هم‌خوانی ندارند و دانشجویان با این کارشان به خود، خانواده و جامعۀ‌شان ظلم می‌کنند.
آن‌ها می‌گویند که راه‌های کم‌هزینه‌تر و بهتری نیز برای برگزاری این‌گونه جشن‌ها وجود دارند و از وزارت تحصیلات عالی می‌خواهند تا از رشد چنین فرهنگ پرهزینه‌یی جلوگیری کند.
به گفتۀ آن‌ها، با برگزاری این‌گونه جشن‌ها، دانشجویانی که نمی‌توانند هزینۀ اشتراک‌شان را پرداخت کنند، از اشتراک باز می‌مانند.
مصیبت اجتماعی
شماری از استادان دانشگاه و کارشناسان هزینه‌های میلیونی جشن‌های فراغت دانشجویان را «مصیبتی اجتماعی» می‌دانند که دامن‌گیر نهاد‌های تحصیلی کشور شده است.
احمدغنی خسروی، استاد دانشگاه هرات که بررسی‌یی دربارۀ هزینه‌های میلیونی جشن‌های فراغت دانشجویان دانشگاه هرات انجام داده است، می‌گوید که در یک سال بیش از 35 میلیون افغانی در این جشن‌ها در هرات مصرف شده است.
آقای خسروی می‌گوید که در حال حاضر بیشتر این جشن‌ها از سوی بخش(دیپارتمنت)های دانشکده‌ها برگزار می‌شوند و در هر محفل، یک میلیون افغانی به مصرف می‌رسد. به گفتۀ او، دانشگاه هرات 75 بخش دارد و اگر در جشن فراغت فارغان هر بخش یک میلیون افغانی هزینه شود، سالانه به 75 میلیون افغانی می‌رسد.
خسروی می‌گوید که بی‌توجهی مسؤولان دانشگاه‌ها و وزارت تحصیلات عالی سبب شده تا دامنۀ این جشن‌ها روز‌به‌روز گسترده‌تر و هزینه‌های آن سنگین‌تر شوند.
این استاد دانشگاه هرات می‌گوید که بر بنیاد بررسی‌های او، خانواده‌های شماری از دانشجویانی که توان پرداخت هزینۀ اشتراک در جشن‌های فراغت را نداشته اند، وسایل خانه و حتا «گاو»شان را فروخته اند تا این پول را پرداخت کنند.
او می‌گوید که ریاست دانشگاه‌ها و دانشکده‌ها باید مدیریت این برنامه‌ها را به دست بگیرند و این جشن‌ها را در تالارهای دانشگاه‌ها برگزار کنند، نه در تالارهای مجلل و پرهزینه.
اما نذیراحمد سکندری، معاون اداری دانشگاه هرات می‌گوید که آن‌ها در برگزاری جشن‌های پایان تحصیلی دانشجویان این دانشگاه هیچ نقشی ندارند.
