عملیاتی که بی‌اعتمادی سیاسی خلق کرد

عملیات اخیر نیروهای ویژۀ امریکایی در ولایت پروان که هدف آن یک انبار مهمات در نزدیکی منزل فرمانده جان‌احمد بود، موجی از نارضایتی و ناآرامی را در شهر چاریکار خلق کرد. اگر تلاش‌های به موقع رییس اجرایی و برخی از اعضای شورای ولایتی پروان نبود، شاید مغازه‌های چاریکار به یغما می‌رفتند و شهر غرق در هرج‌ومرج می‌شد.

چند ساعت پس از عملیات نیروهای امریکایی، هواداران مسلح فرمانده جان‌احمد به جاده‌های چاریکار ریختند و شعارهای ضدامریکایی سر دادند. جان‌احمد از فرماندهان مشهور و متنفذ وابسته به حزب جمعیت اسلامی در ولایت پروان است. او علیه شوروی‌ها جنگیده بود و در مقاومت علیه گروه طالبان هم نقش عمده داشت. مقاومت علیه حاکمیت طالبان، به اقتدار او در محل مشروعیت مردمی داده است. او نفوذ زیادی در شهر چاریکار و حومۀ آن دارد.

برخی از نزدیکان این فرمانده به رسانه‌ها گفتند که انبار مهمات نزدیک منزل جان‌احمدخان، مملو از جنگ‌افزار‌ها و مهماتی بود که تاریخ مصرف‌شان گذشته است. اما افسران نیروی ویژۀ ایالات متحده در بگرام به این باور نیستند. امریکایی‌های مستقر در بگرام در ماه‌های اخیر از حمله‌های پی‌هم موشکی برپایگاه‌شان رنج می‌برند.

آنان تصور می‌کنند که طالبان و دیگر گروه‌های ستیزه‌جوی افراطی، جنگ‌افزارهایی را که در محل موجودند، در بدل پول به دست می‌آورند. هم‌چنان آنان بدین باورند که مافیای فروش اسلحۀ غیرقانونی، جنگ‌افزارهای موجود در محل را به طالبان می‌فروشد. به همین خاطر، نیروهای امریکایی هر جایی که انباری از جنگ‌افزار کشف کنند، به سراغش می‌روند.

نیروهای ویژۀ پولیس و امنیت ملی افغانستان هم این روزها از همین روش کار می‌گیرند. یک عضو شورای ولایتی پروان به نیویورک تایمز گفته است که نیروهای ویژۀ سازمان امنیت ملی افغانستان مدتی پیش خانۀ او را که در سیدخیل پروان واقع است، بازرسی کرده اند.

در این تردیدی نیست که انبارهای جنگ‌افزار در روستا‌های افغانستان از طریق مافیای اسلحه به دست طالبان رسیده است. پیش از این بارها گزارش‌هایی مبنی بر قاچاق اسلحه از روستا‌های افغانستان به مناطق قبایلی پاکستان نشر شده اند. انبارهایی که در روستا‌ها واقع اند و نهادهای دولتی از وجودشان اطلاعی ندارند، روشن است که متاع تجارت غیرقانونی می‌شوند. حتا از آهن‌پاره‌های جنگ‌افزارهای کهنه هم در ساختن بمب‌ها استفاده می‌شود.

بنابراین، نگرانی‌های امریکایی‌ها و نیروهای ویژۀ داخلی دربارۀ انبارهای غیرقانونی جنگ‌افزار در روستا‌ها کاملاً مشروع است. اما روشی که برای نابودی انبار غیرقانونی جنگ‌افزار در پروان اختیار شد، به هیچ‌وجه قابل دفاع نیست. نیروهای ویژۀ امریکایی این عملیات را بدون هماهنگی با مقام‌های محلی ولایت پروان طراحی و اجرا کردند. اگر این عملیات در هماهنگی با مقام‌های محلی و برخی از مقام‌های دولت مرکزی، از جمله رییس اجرایی، اجرا می‌شد، سبب برانگیختن احساسات مردم محل نمی‌شد.

بر بنیاد پیمان دفاعی و امنیتی‌یی که میان کابل و واشنگتن امضا شده است، نیروهای ویژۀ امریکایی مستقر در بگرام باید هر نوع عملیاتی را با مقام‌های محلی و مرکزی حکومت افغانستان هماهنگ کنند. نبود هماهنگی در عملیات‌ها مشکلات زیادی در روابط افغانستان و ایالات متحده در دورۀ ریاست جمهوری حامد کرزی خلق کرد. به همین دلیل، کرزی حتا حاضر به امضای پیمان امنیتی و دفاعی با ایالات متحده نشد.

واقعیت دیگر این است که عملیات‌های یک‌جانبه و هماهنگ ‌ناشدۀ ایالات متحده در بسیاری از موارد نه تنها که تهدید را از بین نبرده، بل‌که سبب تقویت عناصر ضد امنیت شده است. بسیاری از روزنامه‌نگاران و تحلیل‌گران امریکایی به این باورند که عملیات‌های بر مبنای اطلاعات نادرست و هم‌چنان عملیات‌هایی که با مقام‌های حکومت هماهنگ نشده اند، سبب تقویت خاستگاه توده‌یی طالبان در جنوب و شرق افغانستان شده اند. ادامۀ این نوع عملیات‌ها سبب تقویت عناصر ضد امنیت در دیگر مناطق افغانستان نیز خواهد شد.

اگر ناآرامی دیروز پروان کنترول نمی‌شد، عناصر ضد امنیتی و گروه‌های تروریستی از آن بهره‌برداری حداکثری می‌کردند. بنابراین، در آینده باید از عملیات‌های یک‌جانبه و هماهنگ ناشده جداً جلوگیری شود.

عملیات دیروز پروان، یک پیامد بد دیگر هم داشت و آن این‌که جناح‌های سیاسی تشکیل‌دهندۀ حکومت وحدت ملی را نسبت به هم‌دیگر بدگمان ساخت. برخی از اطرافیان رییس اجرایی تصور می‌کنند که حمله به منزل فرمانده جان‌احمد یک نوع تصفیه حساب سیاسی با این فرمانده بوده است. آنان تصور می‌کنند که امریکایی‌ها از سوی عناصری در ارگ و شورای امنیت تشویق شده اند تا به منزل فرمانده جان‌احمد یورش ببرند.

فرمانده جان‌احمد در انتخابات سال گذشتۀ ریاست جمهوری از دکتر عبدالله حمایت کرد. او و برخی از فرماندهان دیگر، در جریان بحران انتخاباتی عبدالله را تشویق به اعلام حکومت موازی کرده بودند. همین موضع جان‌احمدخان و فرماندهان دیگر هم‌فکرش سبب شد که ایالات متحده برای حل بن‌بست انتخاباتی افغانستان وارد میدان شود. عده‌یی با توجه به همین واقعیت‌ها تصور می‌کنند که حلقاتی در ارگ و ریاست شورای امنیت ملی، تلاش می‌کنند فرماندهانی نظیر جان‌احمد را به عنوان تهدیدی جدی به امریکایی‌ها معرفی کنند.

بنابراین، اگر عملیات‌های هماهنگ ناشدۀ امریکایی‌ها در حوزۀ نفوذ رییس اجرایی و فرماندهان هوادارش ادامه یابند، بی‌اعتمادی میان جناح‌های تشکیل‌دهندۀ حکومت وحدت ملی بیشتر می‌شود.