وضعیت اقتصادی افغانستان در سال 1395

95 ظاهراً سال پریمنی برای افغانستان بوده. در این سال وضعیت صنعت در کشور بهبود یافت و صادرات در شش ماه نخست سال نسبت به زمان مشابه در سال گذشته، 28 درصد بیشتر شد و هم‌چنان از 1 تا 1.5 میلیارد دالر سرمایه‌گذاری‌ها در این سال به کشور سرازیر شد.

یکی از رویدادهای مهم اقتصادی افغانستان در 1395 پیوستن به سازمان جهانی تجارت بود. به گفتۀ مسؤولان، افغانستان توانست در این سال، با گذشت از حدود 30 مرحله به سازمان جهانی تجارت ملحق شود.

از سلما تا خط‌آهن افغانستان ترکمنستان

تقریباً دو ماه از آغاز سال گذشته بود که مقام‌های افغانستان، هند و ایران در تهران دور هم نشستند و بندر چابهار را افتتاح کردند.

چابهار هند را از طریق ایران و افغانستان به آسیای‌میانه وصل می‌کند. طرح چابهار در کنار ایجاد سهولت میان افغانستان و هند به گفتۀ منابع افغانستان، می‌تواند این کشور را به بازارهای جدید در خاورمیانه، اروپا و آمریکا نیز وصل کند.

افغانستان بندر چابهار را مسیر بهتر و ارزان‌تر برای واردات و صادرات کالاها نسبت به بندر کراچی پاکستان و بندر عباس ایران می‌داند؛ اکنون افغانستان برای مبادلات کالا بیشتر به این بنادر وابسته است.

بندر چابهار در مقایسه به بندر عباس و بندر کراچی به ترتیب ۹۰ کیلومتر و ۷۰۰ کیلومتر به مرکز افغانستان نزدیک‌تر بوده و این فرصت را براى بازرگان‌های افغانستان فراهم مى‌کند که نسبت به بنادر دیگر، اموال خود را ٢٠ درصد زودتر صادر کنند. هزینۀ واردات هر کانتینر مال از بندر چابهار براى بازرگانان، ۵٠٠ تا ١٠٠٠ دالر کمتر از بنادری است که اکنون کالا از طریق آن‌ها وارد افغانستان می‌شود.

تقریباً 13 روز پس از گشایش بندر چابهار، رییس جمهور افغانستان و نخست وزیر هند سد سلما را بعد از ۴۰ سال فرازونشیب در ساخت آن افتتاح کردند.

احداث بند سلما از پروژه‌های بزرگ دولت محمد داوود، نخستین رییس جمهور افغانستان بود که در سال ۱۹۷۶ به کمک هند آغاز شد. روند ساخت این بند که به دلیل درگیری‌ها در افغانستان متوقف شده بود، بار دیگر در سال ۲۰۰۵ شروع شد.

ذخیره اصلی بند سلما با ۲۰ کیلومتر طول و ۳ کیلومتر عرض، ظرفیت ۶۴۰ میلیون مترمعکب آب را دارد. گفته شده که پرشدن کامل این ذخیره ۹ تا ۱۲ ماه را در بر خواهد گرفت. بند سلما بزرگ‌ترین پروژۀ کشور هند برای بازسازی افغانستان است که به ارزش ۳۰۰ میلیون دالر احداث شده است.

از دیگر رویداد مثبت اقتصادی در این سال می‌توان به رسیدن نخستین محمولۀ تجارتی چین توسط خط‌آهن و از مسیرهای اوزبیکستان و قزاقستان به افغانستان اشاره کرد. این محموله حاوی حدود یک هزار کانتینر کالاهای تجارتی بود.

هشتم قوس/آذر خط‌آهنی که افغانستان را به ترکمنستان وصل می‌کند از سوی محمداشرف غنی و قربان قلی بردی محمدوف، روسای جمهور دو کشور کلید خورد.

این خط‌آهن از منطقۀ «امام نظر» در ترکمنستان آغاز شده و در مرحلۀ اول ٣.٥ کیلومتر داخل افغانستان امتداد یافته است. ساخت این خط‌آهن توسط ترکمنستان انجام شده و قرار است در آینده، تا شهر اندخوی امتداد یابد. امتداد خط‌آهن ترکمنستان به داخل افغانستان بخشی از طرح احداث راه‌آهن ترکمنستان-افغانستان-تاجیکستان است.

مسیر اتامراد، امام نظر، آقینه، اندخوی، شبرغان، مزارشریف، خلم، کندز، شبرغان، پنج‌پایان و کلخوزآباد به طول ۶۳۵ کیلومتر به حیث مسیر اصلی این راه‌آهن بوده که به گفتۀ مقام‌های افغانستان، مطالعات فنی بسیاری از بخش‌های آن تکمیل شده ‌است.

با ساخته‌شدن این راه‌آهن، افغانستان به یکی دیگر از شبکه‌های راه‌آهن بین‎المللی وصل ‎شد. افغانستان اکنون از غرب به راه‌آهن ایران و از شمال به راه‌آهن کشورهای اوزبیکستان و ترکمنستان وصل است.

نبض تجارت کابل در دست اسلام‌آباد

همه‌چیز با کمی و کاستی به خوبی پیش می‌رفت که چندین حملۀ انتحاری و انفجاری موجب شد اسلام‌آباد حدود یک‌ونیم ماه پیش گذرگاه‌های تجاری تورخم و چمن را به روی افغانستان بست.

به گفتۀ مسؤولان، این گذرگاه‌ها خلاف تمام تفاهم‌نامه‌های تجارتی از جمله اپتا و نورم‌های بین‌المللی و موازین بازرگانی از سوی حکومت پاکستان بسته شده است. بسته‌بودن این گذرگاه‌ها سبب شد تا افغانستان حدود صد میلیون دالر ضرر کند و تمام کالاهای وارداتی و صادراتی از این گذرگاه‌ها متوقف شوند.

قابل یادآوری است که اسلام‌آباد برای بازگشت مهاجران، صرفاً روزهای 17 و 18 حوت/اسفند این گذرگاه‌ها را باز کرد.  

افزایش دو درصدی اقتصاد

مسافر قوقندی، سخنگوی وزارت تجارت می‌گوید که به زودی خبرهای خوشی از توافق تجارتی افغانستان و اوزبیکستان نیز به گوش خواهد رسید. آقای قوقندی دربارۀ سرمایه‌گذاری‌ها در سال 1395 می‌گوید که در هشت ماه نخست این سال یک میلیارد دالر به افغانستان وعده شد و 850 میلیون این پول هزینۀ پروژه‌های انرژی در ولایت‌های کابل، کندهار و هلمند شده است.

قوقندی مهم‌ترین دستاورد افغانستان را افزایش دو درصدی در بخش اقتصاد می‌داند و عضویت در سازمان تجارت جهانی، بهبود وضعیت صنعت و گشایش پروژه‌های زیربنایی را دلیل این رشد عنوان می‌کند.

سخنگوی وزارت تجارت می‌افزاید که وضعیت صنعت کشور هم در این سال روبه بهبودی نهاد و سرمایه‌گذاران در این بخش هم سرمایه‌گذاری کردند. همچنان تعرفه‌های گمرکی بر مواد خام برای تولیدات داخلی از 8 درصد به یک درصد کاهش یافت و نیز در اداره‌های داخلی 25 درصد اولویت به تولیدات داخلی داده شد. به گفتۀ او، اخیراً از نهادهای امنیتی نیز خواسته شده تا از محصولات داخلی استفاده کنند.

مسؤولان اتاق‌های تجارت با این که انتقاداتی بر این سال دارند، اما عمدتاً می‌گویند که 94 سال خوبی از نگاه اقتصادی بوده است.

صیام‌الدین پسرلی، سخنگوی اتاق‌های تجارت می‌گوید که این سال ناامن‌ترین سال برای نهادهای اقتصادی خصوصی بود. او فساد اداری، ناهماهنگی مقام‌ها و نبود سرمایه‌گذاری‌های کافی را از جمله مشکلات عمدۀ اقتصادی ام‌سال یاد می‌کند.

با این حال شکایت‌ها ام‌سال بیشتر از هر سال دیگری نسبت به افزایش بی‌کاری افزایش یافت.

محب‌الله شریف، آگاه اقتصادی می‌گوید که در نخستین ماه‌های سال 95 حکومت افغانستان کار زیربناهای اقتصادی را آغاز کرد و توانست در طول این سال بهای مواد را متوسط نگه‌دارد.

به گفتۀ آقای شریف، با این که حکومت در تطبیق پروژه‌ها تلاشش را کرد، اما هنوز میزان بی‌کاری در کشور محسوس است و ظاهراً نتوانسته در این بخش گام قابل توجهی بردارد. شریف می‌گوید که این وضعیت احتمالاً سال آینده هم ادامه خواهد داشت.