سلام‌وطندار با عبدالعزیز آریایی، رئیس پیشین کمیسیون شکایت‌های انتخاباتی گفت‌وگوی ویژه‌یی داشته است. آقای آریایی در این گفت‌وگوی ویژه، از عملکردهای «غیرقانونی» حکومت مبنی بر تعدیل قانون انتخابات پرده برداشته و همچنان به «حلقه‌یی خاص در ارگ» اشاره می‌کند که از ابتدای ورودش به کمیسیون به دنبال برکناری‌اش بوده‌اند. متن این گفت‌وگو در ادامه آمده است.
خبرنگار: چه عواملی سبب برکناری تان از کمیسیون شکایات انتخاباتی شد؟
آریایی: در پاسخ به این پرسش باید بگویم که برکناری من بحث فردی نبوده است، که اگر چنین می‌بود دوبار استعفایم قبول می‌شد. موضوع برکناری مسئولان کمیسیون‌های انتخاباتی بحث جمعی‌ست و به نظر من تغییراتی که در کمیسیون‌های انتخاباتی پدید آمد نه اصلاحات انتخاباتی که به بحران کشاندن انتخابات است.
خبرنگار: عملکردهای شما در کمیسیون شکایات انتخاباتی چقدر در برکناری شما نقش داشته است؟
آریایی: در دوران کاری خود استقلال کمیسیون‌های انتخاباتی را برگردانیم. اما برخی چالش‌هایی نیز وجود داشت. برخی از کارمندان به دلیل کمبود وقت نتوانستند از دوره‌های آموزشی استفاده کنند که این موضوع چالش‌هایی را به میان آورد. اما در مجموع کارکرد کمیسیون شکایات انتخاباتی درخشان بوده است.
خبرنگار: آیا حدس می‌زدید که روزی از سوی حکومت عزل شوید؟
آریایی: عزل و نصب در حکومت یک امر معمول است. ولی من از روز اول تا روز آخر کاری‌ام زیر فشار حکومت بودم. حکومت همیشه در تلاش بود تا شخص دلخواه خود را در این پست بگمارد، از اینرو ما در هر تصمیمی که می‌گرفتیم تهدید به استعفا می‌شدیم.
خبرنگار: حلقات که شما را زیر فشار قرار می‌داد در چه سطح حکومت قرار داشتند؟
آریایی: حلقاتی که ما را زیر فشار قرار می‌داد ارتباط مطلق با رئیس جمهور داشتند. در یک مورد وقتی ما 5 عضو دبیرخانۀ کمیسون شکایات انتخاباتی را برکنار کردیم، رئیس جمهور شخصا به ما هشدار برکناری داد. برکناری کارمندان ارشد حکومت برای رئیس جمهور یک امر عادی‌ست، در حالی‌که ما برای برکناری یک کارمند بست چهار باید به دادستانی سند ارایه می‌کردیم.
خبرنگار: شما به پرونده‌های رئیس جمهور اشاره کردید. این پرونده‌ها بیان‌گر چیست؟
آریایی: وقتی ما فهرست نامزدان ریاست‌جمهوری را بررسی می‌کردیم در اسنادشان نواقص زیادی وجود داشت. شماری از نامزدان ریاست‌جمهوری به شمول تیم رئیس جمهور غنی واجد شرایط کاندیداتوری نبودند و براساس قانون این نامزدان باید از فهرست نهایی حذف می‌شدند.
خبرنگار: شما در دوران فعالیت از ناهماهنگی کمیسیون مستقل انتخابات حرف می‌زدید، دلیلش چه بود؟
آریایی: در آن زمان کمیسیون مستقل انتخابات معلومات و اطلاعات را در اسرع وقت در اختیار ما نمی‌گذاشت. آن‌ها احساس می‌کردند که ما بر آن‌ها حکم می‌کنیم به همین دلیل مشکلات را با ما در میان نمی‌گذاشتند.
خبرنگار: آیا در برکناری کمیسیون‌های انتخاباتی رئیس جمهور و رئیس اجرایی هر دو دخیل بودند؟
آریایی: برای ما مهم این نیست که چه کسی این تصمیم را گرفته، حتا اگر این تصمیم به‌گونۀ جمعی هم گرفته شده باشد، تصمیم درست نبوده است.
خبرنگار: کمیشران جدید کمیسون‌های انتخاباتی شما را متهم به کم‌کاری کرده، می‌گویند که در کمیسیون شکایات انتخاباتی هیج کاری صورت نگرفته است. پاسخ شما چیست؟
آریایی: این حرف برای من قابل قبول نیست و هر کسی این حرف را زده باشد حرف نابجایی گفته است. هر فرد جدیدی که وارد یک اداره می‌شود، با محیط و شیوۀ کار آن اداره آشنایی درست و دقیق ندارد. فشارهایی که بر اعضای کمیسیون شکایات انتخاباتی وارد می‌شود، آنان را مجبور می‌کند که به گذشته متوصل شده و تقصیر را به گردن اعضای پیشین این کمیسیون بیاندازند. کمیسیون شکایات انتخاباتی جای مشکل‌سازی نیست، بلکه پرونده‌هایی در این کمیسیون وجود دارد که باید به آن‌ها رسیدگی شده و در مورد آن‌ها تصمیم گرفته شود.
خبرنگار: مداخله‌های حکومت چقدر سد راه شما شده بود؟
آریایی: مداخله‌های حکومت وجود داشت، اما این مداخله‌ها روی فعالیت‌های ما تأثیرگذار نبود؛ زیرا ما بر تعهدی که با خدا و مردم داشتیم پایبند بودیم. باوجود فشارها، تهدیدها و واسطه‌بازی‌ها ما از قانون عدول نکردیم و اهمیت قانون را نادیده نگرفتیم.
خبرنگار: برخی منابع می‌گفتند که پس از برکناری آقای امرخیل عده‌یی در کمیسون‌های انتخاباتی بودند که به جانبداری از رئیس جمهور معاش‌های بلند می‌گرفتند. آیا در زمان ریاست شما این افراد وجود داشت؟
آریایی: آقای امرخیل در کمیسون مستقل انتخابات بودند، اما در کمیسیون اصلاحات لازم را نیاوردند و به همین دلیل کارمندانی که در انتخابات پیشین استخدام شده بودند، انتخابات سال گذشته را با چالش مواجه کردند. این افراد از کار برکنار شده و به دادستانی معرفی شدند. امرخیل پس از برکناری‌اش در سطحی نبود که بتواند در امور کمیسیون‌های انتخاباتی اعمال نفوذ کند، اما عده‌یی بودند که باوجود کم‌کاری و غیرحاضری معاش بلند می‌گرفتند.
خبرنگار: شماری از نامزدان معترض، کمیسون شکایات انتخاباتی را متهم به رشوه‌ستانی می‌کند در این مورد چه می‌گوید؟
آریایی: خوشبختانه کمیسیون شکایات انتخاباتی یگانه ادارۀ در میان تمام ادارههای حکومت بود که با فساد اداری مبارزه می‌کرد. کمیسون شکایات انتخاباتی هزاران کارمند دارد، ممکن است عده‌یی محدودی سهواً یا برای بدنامی کمیسیون مرتکب فساد شده باشند، اما مسیر فساد در کمیسیون شکایات انتخاباتی بسته بود. اگر کسی سندی در مورد من دارد به دادگاه ارایه کند و من برای پاسخگویی حاضرم.
خبرنگار: حکومت برای شما پرونده آماده کرده است دیدگاه شما در مورد این پرونده چیست؟
آریایی: حکومت این پرونده‌ها را به دادستانی فرستاده است و دادستانی نیز آن‌ها را به عنوان اتهام بررسی می‌کند. دلیل برکناری ما نیز همین عقده‌ها و پرونده‌سازی‌ها بود.
خبرنگار: حکومت در پی چیست؟
آریایی: این موضوع باید از حکومت پرسیده شود، اما برکناری اعضای کمیسیون‌های انتخاباتی یک تصمیم سیاسی برای حفظ بقا و مبتنی بر منافع شخصی بود.
خبرنگار: آیا مسئله‌یی وجود دارد که از گفتنش هراس داشته باشید؟
آریایی: مطمئناً مسائل زیادی وجود دارد و یکی از مسئله‌یی که سبب برکناری‌ام شد همین سخنان بی‌باکانه و رک من است.
خبرنگار: شما یک دوره مدیریت انتخابات را انجام دادید. وضعیت کمیسیون‌های انتخاباتی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آریایی: ما در کمیسیون شکایات انتخاباتی صلاحیت لازم را به دست آورده بودیم. اما اعضای جدید کمیسیون این صلاحیت را ندارد. چالش‌ها در هر مقطع وجود دارد، اما اگر اصلاحات انجام شود ممکن است دستاورد خوبی داشته باشند. با این حال، مشکلی که وجود دارد عدم همکاری لازم حکومت با کمیسیون‌های انتخاباتی‌ست.
خبرنگار: آیندۀ انتخابات افغانستان را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
آریایی: باتوجه به قراین و شواهدی که وجود دارد، متاسفانه آیندۀ انتخابات افغانستان را خوب پیش‌بینی نمی‌کنم. نخست این‌که گفت‌وگوهای جاری صلح روی انتخابات تأثیرگذار است. اما اگر صلح نشود و انتخابات برگزار شود این انتخابات سرآغاز فاجعۀ بزرگ برای آیندۀ سیاسی افغانستان خواهد بود.
