گرسنگی، سرگردانی و بیگاری برای دستیابی به کار بی‌مزد

مهسا مهدوی یکی از ده‌ها مهاجری‌ است که برای دستیابی به رویاهایش، با اعضای خانواده راهی ایران شد و از راه‌های دشوارگذر گذشت تا به این کشور برسد.

مهسا می‌گوید، مشکلات سفر، رویه‌های خشن قاچاقبران و اخذ پول گزاف، اعضای خانواده‌‌اش را سخت زمین‌گیر کرد، اما همه مجبور بودند به خاطر سیرکردن شکم‌های گرسنه و رسیدن به منزل مقصود دست‌وپنجه نرم کنند. او می‌گوید، در این مسیر حتا مجبور شده‌اند یک روز مکمل را پیاده قدم بزنند تا به مقصد برسند.

مکانیسم ملی رجعت‌دهی برای کمک به قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران (NRM)، توسط کمیسیون عالی مبارزه با قاچاق انسان و قاچاق دولت افغانستان تهیه و تدوین شده است. هدف این مکانیسم راهنمایی دولت و نهادهای جامعۀ مدنی برای شناسایی، ارجاع، کمک و حمایت از قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران و همچنین شناسایی و معرفی قاچاقبران به دستگاه‌های قضایی، مطابق با قانون مبارزه با قاچاق انسان (مصوبۀ سال 2017) می‌باشد.

در فقرۀ 1 بند 6 (وظایف وزارت داخله) مادۀ هفتم مکانیسم ملی رجعت‌دهی برای کمک به قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران (NRM) چنین می‌خوانیم: [یکی از وظایف وزارت داخله] اتخاذ تدابیر لازم به منظور جلوگیری از ارتکاب جرایم قاچاق انسان و قاچاق مهاجران در تمام سرحدات زمینی و هوایی و محلات عامه (شاهراه‌ها، پارک‌های عمومی، باغ‌های عمومی، سرک، پیاده‌رو، محوطه، کوچه، خیابان، معبر به شکل کوچۀ تنگ باز/ مسدود و یا میدان باز، مکاتب و ادارات دولتی و غیردولتی) که در آن هر شخص حق ورود را داشته باشد.

بر اساس این فقره، وزارت داخله در مورد قضایایی چون آن‌چه بر سر خانوادۀ مهسا گذشته، موظف است تا مسیرهای ممکن قاچاق مهاجران را بر روی قاچاقبران مسدود سازد و قاچاقبران را به پنجۀ قانون بسپارد.

مهسا مهدوی که دختر جوان خانواده است، می‌گوید، قاچاقبران با وجود اخذ پول گزاف هیچ توجهی به آنان نکرده و در عوض کودکان را زیر لت‌وکوب گرفتند. به گفتۀ مهسا، پولیس مرزی ایران یکی از برادرانش را مجبور کرد تا ساحۀ سبز پاسگاه را پاک کاری کند.

پس از گفت‌وگو با مهسا، به راه زدم تا با مسئولان ریاست امور زنان دربارۀ قاچاق و سرنوشت خانواده‌ها به ویژه زنان به خارج کشور صحبت کنم. نجیبه قریشی، رئیس امور زنان جوزجان و همچنین عضو کمیسیون مبارزه با قاچاق انسان، سخن را از زنانی آغاز کرد که در مسیر مهاجرت با انواع شکنجه و آزارهای جسمی و روحی و البته جنسی مواجه شدند.

با این حال و به گفتۀ خانم قریشی، تا کنون هیچ زنی نه پیرامون قاچاق انسان و نه قاچاق مهاجران، به این ریاست شکایتی درج نکرده است. رئیس امور زنان جوزجان می‌افزاید، اگر درخواستی در این زمینه دریافت کند، مطابق به قانون، با کمک نهادهای ذیربط به مشکلات خانواده‌ها و زنان آسیب‌دیده رسیدگی خواهد شد.

پس از آن، با حسن سلیمی، مسئول سکرتریریت قاچاق انسان و مهاجران سر بحث را باز کردم. سلیمی می‌گوید، آن‌چه که بر مهسا و خانواده‌اش گذشته، مصداقی از قاچاق انسان و قاچاق مهاجران است.

بر پایۀ فقرۀ 1 بند 9 (وظایف وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان) مادۀ هشتم، دولت موظف است که با «همکاری وزارت امور خارجه و نهادهای بین‌المللی ذیربط، زمینۀ برگشت دوبارۀ اتباع کشور که توسط قاچاقبران انسان به خارج از کشور قاچاق شده‌اند را فراهم سازد.» اما به نظر می‌رسد که نه تنها در این زمینه کاری تا کنون صورت نگرفته، بلکه هر روز بر شمار خانواده‌های قاچاق‌شده به کشورهای همسایه افزوده می‌شود. 

هم‌اکنون بر علاوۀ جمعی از خانواده‌ها، شمار زیادی از جوانان، حتی کودکان به شیوه‌های گوناگون فریب داده شده و برای کار به کشورهای همسایه قاچاق می‌شوند. کار برای یک کارگر مهاجر بی‌پناه، هرگز ضمانت شده نیست؛ کارگران افغانی از امتیازهای برابر کاری در کشورهای همسایه محروم‌اند و به دلیل آن که قاچاق شده‌اند، همیشه از دولت و به ویژه پولیس کشور میزبان در هراسند.