عبدالله نام مستعار کودک 13 سالۀ تخاری است که به تاز‌گی به گونۀ اجباری از ایران به مرز اسلام‌قلعۀ هرات رد مرز شده است. او 8 ماه پیش با مادر و دو برادرش راه پرخطر مهاجرت غیرقانونی را پیش می‌گیرد و خودش را با هزار مصیبت به شهر شیرازِ ایران می‌رساند.
عبدالله پس از رسیدن به ایران، به خاطر پرداخت بدهی به قاچاقبر، در یک باغ مشغول کار می‌شود. او روزانه در بدل 50 هزار تومان، مجبور به انجام کارهای شاقه می‌شود. با این حال، کارفرما 5 ماه حقوق‌اش را نپرداخت و هنگامی که عبدالله درخواست پول کرد، کارفرمایش او را به پولیس تحویل داد. پولیس ایران نیز بدون اطلاع خانوادۀ عبدالله، او را رد مرز می‌کند.
عبدالله دربارۀ بدرفتاری، توهین و تحقیر، لت‌وکوب و باج‌گیری در دوران مهاجرت می‌گوید، در مسیر رفتن به ایران اجساد افرادی را دیده بود که پیش از به دنبال زندگی‌یی بهتر از این راه گذشته بودند. او می‌گوید، وقتی رد مرز شده، پولیس ایران نگذاشته حتا وسایل شخصی‌اش را بردارد.
مکانیسم ملی رجعت‌دهی برای کمک به قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران (NRM)، توسط کمیسیون عالی مبارزه با قاچاق انسان و قاچاق مهاجران دولت افغانستان تهیه و تدوین شده است. موضوع این مکانیسم حمایت از قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران بوده و یکی از اهداف عمدۀ آن، ایجاد هماهنگی میان ادارات دولتی و غیردولتی برای حفاظت از قربانیان می‌باشد.
در فقرۀ هفتم مادۀ ششم مکانیسم ملی رجعت‌دهی برای کمک به قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران (NRM)، پیرامون کودکان قاچاق شده چنین می‌خوانیم: «اگر قربانی شناسایی‌شدۀ قاچاق انسان و قاچاق مهاجران یک طفل باشد، [اطلاعات مربوط به شناسایی قربانی] باید طی 24 ساعت به ادارات ذیربط ارسال گردد، اطفال مندرج این فقره تا مدت شش ماه به فامیل آن تسلیم داده شوند. در صورت عدم دریافت فامیل آن و یا عدم ظرفیت مواظبت به یکی از مراکز اجتماعی حمایوی تسلیم داده می‌شود.»
این فقره شامل حال عبدالله نیز می‌شود؛ عبدالله به سن قانونی نرسیده و باید به شدت تحت مراقبت نهادهای دولتی قرار داشته باشد؛ تا این که سرانجام دوباره به آغوش خانواده‌اش باز گردد.
.jpg)
البته عبدالله تنها کودکی نیست که بازی‌های کودکانه و آموزش و پرورش را کنار گذاشته و راه پر خطر ایران را به جان خریده است. کودکان دیگری نیز از جبر روزگار و برای به دست‌آوردن لقمه‌نانی، روزها با شکم گرسنه و پاهای برهنه، دشت و بیابان را طی کرده‌اند تا خود را به آن سوی مرز برسانند.
نصیر نام مستعار کودک 11 سالۀ هراتی است که تصور می‌کرد رفتن به ایران هم همانند بازی‌های کودکانه‌اش سهل و دلچسپ است. او نیز به مانند دیگر کودکان هم سن و سالش، فریب وعده و وعیدهای قاچاقبران انسان را خورد و با پرداخت 2 میلیون تومان ایرانی، با کوله‌باری از امید و آرزو راهی ایران شد.
نصیر از طریق مرز نیمروز و پاکستان، چندین بار به دست قاچاقبران انسان و دزدان مسلح، خریدوفروش شد تا این که سرانجام پس از 15 روز به ایران رسید. او که ذله از راه، از همقطارانش عقب مانده بود، به دام پولیس مرزی ایران افتاد.
این کودک خردسال، پس از تحمل ضرب‌وشتم، توهین و تحقیر و غارت تمام داروندارش از سوی پولیس ایران، دوباره به افغانستان بازگردانده شد. نصیر می‌گوید، از زمانی که خانه را به قصد خارج ترک کرده، به هر دری که زده تحقیر و توهین شده است.
محمد 15 ساله نیز از تخار است و داستانش شبیه آن چیزی‌ست که بر عبدالله و نصیر گذشته است. او می‌گوید، قاچاقبرها در جریان راه آنان را دشنام داده‌اند و با هزار مشکل وقتی به ایران رسیده دوباره رد مرز شده است.
بر اساس فقرۀ دوم و سوم مادۀ نهم مکانیسم ملی رجعت‌دهی برای کمک به قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران (NRM)، هم خانوادۀ قربانی و هم خود قربانی قاچاق انسان، باید از وضعیت یکدیگر آگاه شده و در جریان روند رسیدگی به پروندۀ قربانی قرار گیرند. در مادۀ دوم و سوم این مکانیسم آمده است که «اطلاع‌دهی از روند دوسیه‌های مربوطۀ قاچاق انسان و قاچاق مهاجران برای قربانیان» و «دادن اطمینان از حفظ و سلامتی خانواده‌های قربانیان قاچاق انسان و قاچاق مهاجران و دادن اطمینان به آن‌ها»
نصیر و محمد بر پایۀ این دو فقره، باید در جریان رسیدگی به پرونده‌های‌شان قرار گیرند. همچنان نهادهای مسئول باید همواره ارتباط این کودکان را با خانواده‌های‌شان در ایران حفظ کنند.
جاوید نادم، رئیس مهاجرین و بازگشت‌کنندگان هرات می‌گوید که از آغاز سال جاری تاکنون، 146 هزار شهروند افغانستان از سوی دولت ایران به اسلام‌قلعه رد مرز شده‌اند. آقای نادم به صورت انضمامی، لت‌وکوب مهاجران را توسط پولیس ایران تأیید می‌کند، اما می‌گوید، کسانی که مورد خشونت قرار می‌گیرند، هرگز شکایات‌شان را ثبت نمی‌کنند.
اما شماری از فعالان مدنی بدرفتاری پولیس ایران در برابر شهروندان افغانستان را امری معمول و روزمره می‌دانند و می‌گویند، بارها در این باره اعتراض کرده‌اند، اما نه حکومت افغانستان و نه هم دولت ایران به فریاد آن‌ها گوش نسپرده‌اند.
جاوید عمید، فعال مدنی در هرات می‌گوید، نهادهای مدنی بارها در برابر کنسولگری ایران نسبت به خشونت نیروهای پولیس ایران در برابر مهاجران افغانستان اعتراض کردند، اما تاکنون توجهی به این اعتراض‌ها نشده است.
جیلانی فرهاد، سخنگوی والی هرات، پیرامون اخراج گروهی مهاجران افغانستان از ایران، به ویژه اخراج کودکان بدون در جریان گذاشتن خانواده‌های‌شان، می‌گوید که وی از مقام‌های ایران می‌خواهد که با درنظرداشت روابط دوستی میان دو کشور، از اخراج اجباری مهاجران جلوگیری کند.
از سویی هم کمیسیون ساحوی حقوق بشر در هرات می‌گوید که قاچاق کودکان در داخل کشور به صورت نظام‌مند و پیوسته، توسط گروه‌های مافیایی انجام می‌شود. مسئولان این کمیسیون همچنین وضعیت حقوق بشری شهروندان افغانستان در ایران را بسیار نگران‌کننده می‌داند و می‌گوید، نمایند‌گی‌های سیاسی افغانستان در ایران مسئولیت دارند تا وضعیت حقوق بشری شهروندان کشور را بررسی و با جانب ایران گفت‌وگو کنند.
اما نمایندگی سیاسی ایران در هرات، بدرفتاری نیروهای این کشور را در برابر مهاجران افغانستان رد می‌کند و می‌گوید، هر فردی که اسناد قانونی و گذرنامه نداشته باشد، به تبع، اجازۀ اقامت در ایران را نداشته و باید به کشورش بازگردد.
