کشمکش واهی احزاب و چگونگی نظارت از انتخابات

شفافیت انتخابات مجلس نمایندگان و چگونگی نظارت از این روند، از دغدغه‌های اصلی نهادهای جامعۀ مدنی و جریان‌های سیاسی در افغانستان است. احزاب سیاسی مخالف حکومت وحدت ملی، چندی به دلیل نبود میکانیسم و ابزارهای شفاف در برگزاری انتخابات مجلس، با کمیسیون مقاطعه کردند. احزاب ترک مخاصمه را مشروط به پذیرفته‌شدن سه خواست «تغییر نظام انتخاباتی، استفاده از فناوری بایومتریک در انتخابات و نظارت فراگیر از روند انتخابات» اعلام کردند.

متارکه با کمیسیون مستقل انتخابات باعث شد که روند ثبت‌نام رأی‌دهندگان به دور از چشم ناظران احزاب صورت گیرد و در نتیجه کمیسیون مستقل انتخابات اعلام کرد که 9.5 میلیون نفر برای اشتراک در انتخابات مجلس نمایندگان ثبت‌نام کردند. هرچند آمار اعلام شده از سوی کمیسیون انتخابات همواره محل مناقشه میان طرف‌های ذی‌دخل در انتخابات بوده است، اما در واپسین فیلتر، کمیسیون مستقل انتخابات، شمار ثبت‌نام‌کنندگان را 8,8 میلیون نفر اعلام کرد.

به محض این‌که کمیسیون اعلام کرد که در روز انتخابات مجلس نمایندگان از فناوری بایومتریک استفاده خواهد شد، احزاب ترک مخاصمه کردند. اما اکنون فرضیات و پرسش‌هایی در مورد توانایی‌های دستگاه‏های بایومتریک مطرح شده و این نگرانی را به وجود آورده که ممکن این فناوری نتواند به صورت کامل شفافیت انتخابات را ضمانت کند.

نهادهای ناظر در روند انتخابات به این عقیده‌اند که نظارت فراگیر از روند انتخابات می‏تواند به شفافیت انتخابات یاری رساند. چنان‌که گفته شد، یکی از خواست‌های اصلی احزاب نظارت فراگیر از روند انتخابات بود و آنان میکانیسم سنجیده شده از سوی کمیسیون را ناکافی می‌خواندند.

احزاب و چگونگی نظارت

کمیسیون مستقل انتخابات اعلام کرده که انتخابات مجلس نمایندگان در 5100 مرکز رأی‌دهی که شامل 21 هزار محل می‏شود، برگزار خواهد شد. آمار نهایی ناظران و مشاهدان که قرار است روند انتخابات را در سراسر کشور نظارت کنند، در هفتۀ آینده مشخص می‌شود.

به نظر می‏رسد احزاب پس از پذیرفته شدن یکی از خواست‌های‌شان، تمایل چندانی برای نظارت از این روند ندارند. از میان 72 حزبی که به صورت رسمی توسط وزارت عدلیه به ثبت رسیده‌اند، تا کنون تنها 12 حزب برای نظارت از روند انتخابات اعتبارنامه دریافت کرده‌اند.

بر اساس اطلاعاتی که سلام‌وطندار از کمیسیون مستقل انتخابات به دست آورده، حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان، حزب وحدت اسلامی افغانستان، حزب پیوند ملی افغانستان، حزب جمهوری‌خواهان افغانستان، حزب بیداری ملت، حزب توسعۀ افغانستان، حزب برابری مردم افغانستان، حزب رفاه ملی افغانستان، حزب محاذ ملی اسلامی افغانستان و حزب انسجام ملی افغانستان اعتبارنامه دریافت کرده‌اند و دیگر احزاب تا روز دوشنبۀ هفتۀ آینده فرصت دارند اعتبارنامه‌های‌شان را دریافت کنند.

حزب جمعیت اسلامی و حزب اسلامی که به عنوان پرنفوذترین احزاب سیاسی در افغانستان شناخته می‏شوند، هنوز اعتبارنامه دریافت نکرده‌اند. و حزب اسلامی شاخۀ حکمتیار به دلیل نداشتن مجوز رسمی به عنوان حزب در وزارت عدلیه، حق دریافت اعتبارنامه را از کمیسیون نخواهد داشت.

نوررحمان اخلاقی عضو رهبری شورای جمعیت اسلامی در گفت‌وگو با سلام‌وطندار می‏گوید که تمایل برای نظارت از روند انتخابات میان احزاب پایین است. به گفتۀ آقای اخلاقی، احزاب طرحی منسجم برای نظارت از روند انتخابات ندارند. اخلاقی می‏افزاید که نظارت از روند انتخابات به صورت منفرد توسط نامزدان مجلس نمایندگان وابسته به احزاب صورت خواهد گرفت. اما احزاب توافق کرده‌اند به صورت مشترک از سرور مرکزی کمیسیون مستقل انتخابات که در آن اطلاعات رأی‌دهندگان از طریق فناوری بایومتریک جمع‌آوری خواهد شد، نظارت کنند.

اما محمد ناطقی از اعضای حزب وحدت اسلامی مردم افغانستان، در این زمینه روایت دیگری دارد. به گفتۀ ناطقی، احزاب برای نظارت فراگیر از روند انتخابات، ولایت‌های کشور را به چند دسته تقسیم کرده‌اند تا به صورت مشترک از این روند نظارت کنند. به گفتۀ ناطقی به این ترتیب هر حزب در ساحۀ نفوذش روند را زیر نظر خواهد داشت. به باور ناطقی «کمیسیون انتخابات تنبل است» و این نهاد نتوانسته به درستی و به موقع از پس کارهای خود برآید.

اما حفیظ‌الله هاشمی سخنگوی کمیسیون مستقل انتخابات به سلام‌وطندار می‏گوید، قرار است یکشنبۀ هفتۀ آینده کمیسیون با نمایندگان احزاب در مورد چگونگی نظارت از روند انتخابات گفت‌وگو کنند. به گفتۀ هاشمی، کمیسیون مستقل انتخابات به خواست‏های احزاب مطابق قانون پاسخ مثبت خواهد داد.

با این حال یوسف رشید رئیس اجرایی فیفا می‏گوید که احزاب تمایلی به نظارت از برگزاری انتخابات در محلات و مناطق دورافتاده ندارند. به گفتۀ رشید، احزاب بیشتر به مرکز چشم دوخته‌اند تا مناطق دورافتاده.

نگرانی از عدم نظارت فراگیر

جعفرعلی نوری رئیس بخش حقوق کمیسیون مستقل انتخابات می‏گوید، یکی از نگرانی‌های کمیسیون این است که نهادها و ناظرانی که به منظور نظارت از روند انتخابات در مراکز و محلات مشخص نام‌نویسی شده‌اند، حضور نیابند. به گفتۀ آقای نوری، تجربۀ انتخابات‌های گذشته نشان داده است که شماری از ناظران در محلات حضور پیدا نمی‏کنند؛ با این حال گزارش تخطی محل را ارسال می‌کنند. به گفتۀ وی، این امر یکی از چالش‌های بزرگ برای کمیسیون است و توقع آنان از تمامی نهادها و اشخاصی که اعتبارنامه دریافت کرده‌اند، این است که از روند به درستی نظارت کنند.

اما یوسف رشید رئیس اجرایی فیفا نگرانی دیگری دارد؛ آقای رشید می‏گوید که کارشیوۀ درستی برای چینش ناظران و مشاهدان در محلات و مراکز رأی‌دهی وجود ندارد و احتمال تراکم ناظران و بی‌نظی در مراکز رأی‌دهی وجود دارد.

کمیسیون مستقل انتخابات می‏گوید که تمامی آمادگی‌ها برای برگزاری انتخابات مجلس نمایندگان گرفته شده و این نهاد با قطعیت اعلام می‏کند که انتخابات در 28 میزان سال روان برگزار خواهد شد. روند انتقال دستگاه‌های بایومتریک نیز به ولایت‌ها ادامه دارد. وزارت داخله اعلام کرده است که کلیۀ نیروهای نظامی کشور برای تأمین امنیت انتخابات در حالت آماده باش قرار دارند.