سیز بیلن شو مساله یوزه‌سی‌دن بحث‌لش‌سک بوله‌دیمی؟ البته، سیز مطالعه پرورسیز، عکس حالده بو گزیته‌نی قولینگیزگه آلمس، بو ایسین‌نی اوقیمس ایدینگیز. بیر محرر نینگ‌خطاب ایتگنی‌دیک، کیش‌لر الهی کتاب‌سیوردی‌لر، مطالعه پروردی‌لر.
اما، همه هم بیر خیل درجه‌ده اوقیمیدی. یعنی کیم دیر کوپ، ینه کیم‌دیر آز اوقیدی، دیگن‌لریدیک… مین بو سوال‌نی اورته‌گه تشلر ایکن‌من، شونی بیلیش‌نی ایستردیم: سیز اوزینگیز آز اوقیدیگن‌لردن سیز؟ یاکه کوپ مطالعه قیله سیزمی؟ بیرینچی تیپ‌دن بولسنگیز یلغان گپیره‌سیز، چونکه آز اوقیش مطالعه اوقیمس‌لیک‌نینگ بیر شکلی دیر.
اما، مین سیزنی شو کوندن اعتبارن حقیقی کتاب‌خوان بولیش‌گه دعوت ایته‌من. دنیاده، بو حیات‌ده کتابدن گوزه‌ل نرسه یوق!؟ تصور قیلینگ: کوز اونگیزده ایکّی یوز، اوچ یوز صحیفه‌لیک قَلین بیر کتاب… بو اثر نیمه‌لر و کیم‌لر حقیده یازیلگن، قَی موضوعدن بحث کیتماقده؟ بیلمی‌سیز… فقط اثرنینگ مقواسی اوستیده‌گی نامی‌نی اوقیه‌پسیز، خلاص.
مولف هم نا تَنیش، شو پیتگچه اونینگ نامی‌نی هم ایشیتمه‌گنسیز. بو اثر حقیده بیلگنیگیز بیرگینه نرسه، بو ادبی اثرنینگ ژانری رومان. تمام، باشقه نرسه‌نی بیلمی‌سیز. بیلگنینگیز – شو. هیچ ایکّی لنمس‌دن، کتاب‌نی ورقله‌گن، بلکه اونینگ ایچیده‌گی اَلم‌لر، سیوینچ‌لر، محبت یاکه نفرت سیزنی قیزیقتیرر، جوده بولمه‌گن‌ده، اثرنینگ ینگی بیر نیچه قهرمان‌لری اولرنینگ حیاتی قسمتی بیلن تَنیشر سیز.
اولر بیلن بیر نیچه ساعت یاکه بیر نیچه کون بیرگه‌یشی سیز. رومان قهرمان‌لری‌نینگ یوره‌ک سیرلرینی بلکه اوزینگیزنی کی‌دن هم یخشی‌راق اورگنه‌سیز. بلکه، اولر سیزگه معقول کیلیب قالسه، غایبانه اولر بیلن دوست توتینر سیز، اولرنینگ قیغوسی‌نی اوزینگیزنیکه کبی قبول ایتیب، حتی کوز یاش هم توکه‌سیز، یاکه قهرمان‌لرنینگ مسرور حیاتی‌دن قلبینگیز قووانچ گه تولیب سیوینر سیز.
کوتیلمه گن‌ده غایبانه طرزده اولر هم سیزنینگ دوستینگیزگه ایلنه‌دی، اینگ مشکل کون‌لرینگیزنینگ بیریده اثر قهرمان‌لری خیالن سیز بیلن همدرد بولگنی‌نی هیچ حس ایتگن می سیز؟ اثر قهرمانی‌نینگ پیچیرلب گینه: "سین مینینگ حیاتیم‌نی اوقیگن‌سن. درد‌لریمنی، اضطراب‌لریمنی بیله‌سن – کو. مین هم سین‌دیک قینلگن‌من. قوی، اوزینگنی بو قدر قینَمه. همه‌سی اوته‌دی… کوپ هم اوزینگی غذاب‌لمه، دوستیم" – دیگن صمیمی، دوستانه همدردلیگی‌نی قلبینگیزده تویگن می سیز؟ کوپ کتاب اوقینگ، حکایه و رومان‌لر اوقیب، وقتنی، عمرنی مطالعه‌گه صرف ایتگن کیشی عمرده اصلا یالغوز قالمیدی. مین بونگه جوده ایشانه‌من.
اوقینگ، قولینگیزگه نیمه توشسه اوقویرینگ، هیچ بولمسه ورقلب اوقینگ. مبادا، قولینگیزگه توشیب قالگن کتاب‌نینگ یامان یازیلگن‌لیگی‌نی سیزیب قالسنگیز، هیچ تشویش تارتمنگ. چاره‌سی آسان… کتاب‌نی اویینگیزنینگ قَی بورجه‌گیده دیر ایرغیته ویریش قیین ایمس کو!…
ایتماقچی‌سیز… و حقلی سیز: اخیر سیز بو کتاب‌نی اَتی ساتیب آلسنگیز، اَلده‌نیش‌نی ایسته‌میسیز، آلگن کتابینگیز بی‌معنی و بی‌مزه چیقیشی‌نی ایسته‌میسیز. نه چاره… شونده‌ی چیقیب قالدی. کتاب‌نی ساتیب آلیش‌گه کیتگن خرجت، یاکه کتاب‌خانه و یازووچی نینگ اَلده‌نیش مساله‌سیده پیچه بحث لشدیک… کتاب دوکاندن خرید قیلیب آلگن کتابینگیزگه بارینگ‌کی، یوز، یوز ایللیک، ژورنال‌گه هم اون یا خود اینگ کوپی ایللیک افغانی صرف ایتینگیز.
شو آزگینه پولینگیزنی هم اوز اورنیده ایشله‌تیش نیتیده سیز. اوقیگن کتاب و ژورنالینگیز کونگلینگیزده‌گی دیک چیقسه، اوندن آلگن تصوراتینگیزگه بیرگن پولینگیز تولاو ایمس می؟ سیز اوزینگیز یاقتیرگن ادبی قهرمان‌لر بیلن اوچره‌شماق اوچون یوز ایللیک افغانی صرفله دینگیزمی؟ اون افغانی‌گه ایسه قولینگیزده‌گی بو گزیته – ژونال‌نی ساتیب آلدینگیز، اونینگ رنگ – برنگ صحیفه لریده بیر قنچه سطرلر تماشا قیلدینگیز، حکایه اوقیدینگیز، اولردن اوزینگیزچه خلاصه‌لر چقردینگیز، بلکه طبیعتی‌نگیزگه ضد فکرلر بیلن توقنه‌شیب جهل‌ینگیز هم چیققن‌دیر.
بعضی بیر سطرلرنی کوریب، خفه لنسنگیز پیر بوله‌دی یاکه اوندن قنده‌ی دیر ایجابی معنا تاپدینگیز، شولرنینگ برچه‌سی‌گه پول صرفله دینگیز. صرفلنگن پول اوزنی آقلسه کیره‌ک. مین بو مساله‌ده کوچ حساب – کتاب قیلیب کورگن‌من. سیز ایللیک پول بیلن بیته کتاب، اون پول بیلن بیته ژورنال نینگ نرخینی تولیسیز.
حصه‌سینی چیقریب آله‌سیز. و حالانکه، هیچ بیر کتاب، هیچ بیر مقاله‌گه صرفلنگن عمر و بیلیم‌نی پول بیلن اولچب بولمیدی. صرفلنگن پولینگیز بیر مرته اوقیش بَدلی. کتاب‌نی یازیش‌گه یاکه ژورنال‌نی حاضرلش اوچون قنچه کوچ، بیلیم، قوت، عمر صرفلنه‌دی. عجایب کتاب یازیلیشی اوچون، یا اینکه رساله‌ده‌گی دیک ژورنال چاق ایتیشی اوچون قنچه کته محنت، کوچ صرفلنه‌دی؛ توغری اونینگ ایچیده اورته میانه راق متریال‌لر هم کیتیشی طبیعی.
بیلینگ‌که، یخشی اثر یره‌تیلیشی الهی بیر معجزه، فقط بو معجزه وی صنعت اثرنی محیط، ادبی جریان یره‌دی. بیلیه دیم، مین عمریم بویی قنچه کتاب اوقدیم ایکن؛ اولرنینگ همه‌سی هم ایسیم‌ده قالمه‌گن، احتمال، چینه‌کُم صنعت اثری سنلگن بدیعی مژده‌لرنینگ قیرقته‌سی، ایللیک ته‌سی، بلکه اوندن هم کوپراق دیر، چمه‌سی یوزته‌سی ایچیمده یاشب کیلماقده.
باشقه‌لری ایسه الّه قچان اونوتیلدی… البته، اونوتیلگن اثرلرنینگ هم فایده‌سی کوپ بولدی، اولر هم مینینگ حیاتیم‌ده قنده‌ی دیر درجه ده اوزی اذین قالدیردی. اونوتیلگن و ادبی خاطرم‌گه مهرلنگن‌لرینی اوقیگنیم‌گه اصلا پشیمان ایمس‌من، حتی ایلک صحیفه‌دن. «بی مزه» دیک تویلگن اثرلرنی قولیم‌گه آلیب ورقله‌گنیم، یا اینکه، قنچه دیر صحیفه قاره تارتیب اوقیب چیققنیم اوچون هم پشیمان‌لیگی یوق.
بیلینگ‌که، کونگلینگیزگه مطالعه قیلیش اوچون آلگن اون کتابدن اَته‌گی بیته‌سی کونگیل‌ده‌گی‌دیک، چینه‌کُم صنعت اثری چیقسه، اوشه کتاب‌خوان بختلی. پیشت‌خته‌لر، کتاب – جوان‌لرده‌گی سرغه‌یب، مونغه‌یب تورگن کتاب‌لرنی قولینگیزگه آلینگ، دوستیم، سیز اونی بیر سطر بولسه‌ده، اوقینگ، آزراق صبر قیلینگ، ایشانه‌من که، مطالعه‌نی یاقتیریب قاله‌سیز. قره‌ب سیزکه، مطالعه ده دوام ایته‌سیز، اوزینگیزنی توخته آلمیسیز.
کتابدن باشینگیزنی کوتاره آلمی قالیشینگیزگه مین کفیل. اما بیر نرسه‌نی اونوتمنگ‌که، چینه‌کُم ادبیات‌نینگ یانیده البته، اورته میان، سیاز اثرلر هم یشیدی. نیچاره یامان اثرلر دایمان چینه‌کُم ادبیان نینگ سیاسی‌ده یره‌تیلیب، اونینگ اساسیده معلوم مددت برق اوریب یشه یاتگن‌دیک کورینه‌دی، اولر بی توختاو نشر ایتیله ویره‌دی.
الده‌نیش… هر بیر یازووچی قولی‌گه قلم آلر ایکن، یخشی اثر یازه‌من، دیب نیت قیله‌دی. اونینگ عهده‌سیدن چیقیش ایسه همه نینگ هم قولیدن کیله ویرمیدی. اخیر بو آسان ایش ایمس‌ده. یامان اثرنی اوقیب، کتاب تَنلش‌ده ادشگنینگیزنی انگلی سیز. سیز الده‌نیب، شو «یامان»، «یره‌مس»، «سویه‌سی پس» کتاب‌گه پول بیره‌سیز: یازووچی: او بو کتاب‌نی یره‌تیش اوچون بوتون عمرینی بخش ایتگن. کیم کوپراق زیان کوره‌یپتی سیزمی؟ یازووچی می؟ قَی بیری کوپراق ذوال کوره‌یپتی؟ جواب انیق، البته، یامان اثرنی یازیش‌گه عمرینی صرفله‌گن یازووچی کوپ زیان تاپه‌یتپمی. زیان تاپگن عمر… افسوس لنه‌سیز.
سیز اوقیاتگن ژونال مین بیر صحیفه جای ایگلّه یاتگن بو مقاله‌گه قنچه وقتیمنی اجره‌تدیم؟ هیچ بولمه‌گن‌ده بیر نیچه ساعت وقتیم کیتگن دیر. سیز ایسه اونی کوپی بیلن اون دقیقه ده، حتی بیش دقیقه‌ده اوقیب چیقه‌سیز. یوق، ادشدیم. مین بو ایسی مقاله‌نی یازیش اوچون اته‌گی بیر نیچه ساعتیم‌نی صرفله‌دیم، دیسم نا توغری بوله‌دی.
چونکه، بو ایسی مقاله‌نینگ هر بیر سطریده عمریم بویی ییققن بیلیمیم، اقتداریمنی ایشله‌تیش‌گه مجبور بولگن من. شو کونگچه توپله‌گن یازووچی‌لیک قابلیتیمی‌نی ایش‌گه سالگن‌من. ایپیک تورنینگ ییریک ژانری بولگن رومان بیر یاکه بیر نیچه ساعت‌ده یازیلمیدی. اونگه ادیب هفته‌لرنی، آی‌لرنی ییل‌لرنی بغیشلیدی. و حالانکه، یازووچی بوتون کوچینی رومان یازیش‌گه بغیشلر ایکن، کتاب‌خوان اوچون جان – جهدی بیلن خذمت ایته دی.
شونده‌ی ایکن، محترم کتاب‌خوان، سیز نیگه ایتینگ‌چی، مینینگ ایسی مقالم‌گه یاکه قیسی دیر یازووچی یره‌تگن رومانگه شونچه‌که وقتنی اوتکزیش مقصدی بیلن یانده‌شیش عدالت‌دن‌می؟ کتاب‌گه هیچ قچان و هیچ وقت بی پسند نظر بیلن قره‌مس‌لیک کیره‌ک. توغری، کتاب‌خوان‌نی مجبورلب اوقتیب بولمیدی. سیز یاقتیرمه‌گن کتاب‌نی اوقیش‌گه مجبور ایمس سیز. اما، بلینگ‌که، مطالعه‌گه کیریشدینگیزمی، جدی ایش بیلن شغللنه یاتگنینگیزنی هر دقیقه‌ده، هر ثانیه‌ده حس ایتیب تورینگ. احتمال، بیز حقیمیزده، یعنی یازووچی‌لر حقیده‌گی چیقره‌جک حکمینگیز آغیر بولر. «وقتیمنی و پولیم‌نی صرفله‌گنیم‌گه ارزیمیدی، بو کتاب» دییه جهل بیلن قولینگیزده‌گی کتاب‌نی اولاقتیررسیز. اما اونوتمنگ‌که، کتاب، عینی بدیعی اثر فقط کونگیل آچیش اوچون اوقیلمدی. چونکه چینه‌کُم ادبیات کونگیل حسی اوچون یازیلمیدی.
سیزگه فلان کتابدن ایسلتمه آلینگ، سطرلرنینگ تگی‌گه چیزینگ دیمن، بونده‌ی ایش‌نی اوزیم هم یاقتیرمیمن. کتاب‌گه مهر بیریب، جدی اوقیشینگیز کفایه. مطالعه قیلر ایکن سیز، کوزینگیز سطرلر جمله‌لر اوستی‌ده شونچه‌لیک یوگورسین. چونکه ادبی اثرنی اوقیر ایکن سیز، اونی هضم قیلیب، فکرلش‌گه اورگه‌نیش کیره‌ک.
بدیعی اثرلردن یاقتیریب قالگن اقتباس‌لرنی کونده‌لیک دفترینگیزگه قید ایتیب قوییش هم جوده یخشی عادت. اما مین سیزنی بو ایش‌نی قیلیش‌گه مجبور قیله‌آلمیمن. بو هر بیر کتاب‌خوان نینگ شخصی ایشی. مذکور ایسینی اوقیب توگتر ایکن‌سیز، سیزه‌یپمن، سیز قنده‌ی دیر کتاب یاکه ژونال‌نی ایزلب قالدینگیز، شکللی. اونی مزه قیلیب، راحت له‌نیب اوقیش‌گه شیلنه‌یپسیز، نظریمده. شاشیلمنگ، اختیارینگیزده، چینه‌کُم ادبیات اصلا سیزدن، قاچیب قوتیلمیدی، کتاب‌لر قاچقاق ایمس…
