مهاجران ردمرز شده از ایران، جدا از آن‌که هست‌و‌نیست‌شان را از دست می‌دهند و پس از بازگشت به کشور در آوارگی و سرگردانی مطلق بسر می‌برند، کوله‌باری از خاطرات تلخ و حتا باورنکردنی را با خود می‌آورند.
خریدوفروش و دست‌به‌دست شدن، توهین، تحقیر، شکنجه، باجگیری، کار اجباری و بدتر از همه از دست‌دادن چیزی به نام کرامت انسانی با لخت‌شدن در پیش چشم همگان و پذیرفتن بدرفتاری جنسی و تجاوز، این ها مواردی است که بیشتر شهروندان مهاجر و پناهجو در ایران تجربه کرده‌اند.
نظام‌الدین مرد کهنسالی‌ست که به تازگی با کودک 14 ساله‌اش از ایران به هرات ردمرز شده است. 75 سال دارد و یک ماه از رفتنش به ایران برای یافتن کار و غریبی نمی‌گذرد. او که با هزار مصیبت خود را به تهران رسانده بود، بلافاصله توسط پولیس ایران بازداشت شده و به اسلام قلعۀ هرات بازگردانده می‌شود.
نظام‌الدین از خشونت بی‌مورد و رفتار غیرانسانی مرزبانان ایرانی که با شیوه‌های نوین بر شهروندان افغانستان اعمال می‌شود، سخن می‌زند و با گلویی بغض کرده و چشمانی اشک‌آلود می‌گوید که مرزبانان ایرانی 200 تا 300 شهروند افغانستان را پس از توهین و تحقیر، در حضور همگان برهنه کردند.
او می‌گوید، می‌خواستند مرا نیز برهنه کنند؛ اما من به آن‌ها گفتم با این سن‌ام بهتر است مرا بکشید ولی این‌کار را با من نکنید، دست از سرم برداشتند.
دستان ژولیده و پُرچین نظام‌الدین در جریان بازگویی این خاطرۀ تلخ می‌لرزد و پس از پاک‌کردن اشک‌هایش می‌گوید که سربازان ایران قصد داشتند زنان را نیز پیش چشمان همه برهنه کنند؛ اما با واکنش شدید مهاجران روبه رو شدند. هم‌نشینان نظام‌الدین که خود شاهد این رویداد بوده‌اند، تلاش داشتند تا او را از صحبت در این باره بازدارند؛ اما این پیرمرد درددیده دلش از مرزبانان ایرانی بسیار پر بود.
صبریه نام مستعار بانوی میانسالی از ولایت کندز است که فریب قاچاقبران انسان را خورده و تمام جایدادش را فروخته و قصد داشته با سه فرزندش از طریق مرز ایران به ترکیه برود که از سوی مرزبانان ایرانی دستگیر و به مرز اسلام قلعۀ هرات فرستاده شده است.
صبریه نیز با چشمانی گریان از بدرفتاری و باجگیری مرزبانان ایران می‌نالد و مدعی‌ست که مرزبانان این کشور، با بیچارگی افغان‌ها تجارت می‌کنند. درد و رنج مهاجرت، توان صحبت‌کردن را از صبریه گرفته است. او در جریان اخراج‌اش از ایران، از 7 پاسگاه گذشته و نیروهای پولیس در تک تک پاسگاه‌ها از وی 70 تا 100 هزار تومان باج گرفته‌اند.
او می‌گوید، پولیس ایران بچه‌ها را پیش روی پدر و مادرشان لت‌وکوب می‌کنند تا پول بیشتری از آن‌ها بگیرد.
صبریه می‌گوید، صدها شهروند افغان به این دلیل که هیچ پولی در بساط ندارند تا در اختیار پولیس ایران بگذارند، ماه‌ها در اردوگاه‌ها زندانی شده و به کارهای اجباری گماشته می‌شوند.
قصه‌های دردناک مهاجران افغان در ایران، تنها به بدرفتاری پولیس این کشور خلاصه نمی‌شود، بلکه قاچاقبران انسان نیز به نوبۀ خود مهاجران و پناهجویان را آزار می‌دهند.
فهیم کودک 15 ساله‌یی است که به تازگی با پسرخاله‌اش که او نیز کودک است، از ایران ردمرز شده است. وی از طریق مرز نیمروز و پاکستان، چند بار به دست قاچاقبران انسان، دزدان مسلح، پولیس محلی پاکستان خرید و فروش شده تا این که سرانجام پس از 12 روز به ایران رسیده است.
فهیم در مسیر این راه دشوار شاهد تجاوز جنسی قاچاقبران به کودکان نیز بوده است.
او می‌گوید، قاچاقبران تمام پول‌های ما را گرفتند، همه، حتا زنان را لت‌وکوب می‌کردند، پسران را مورد تجاوز قرار می‌دادند و دست آخر ما را به ملیشه‌های پاکستان فروختند. ملیشه‌های پاکستانی نیز از هر نفر 100 هزار تومان پول گرفتند و ما را به قاچاقبران ایرانی تحویل دادند.
جاوید نادم رئیس مهاجران و بازگشت‌کنندگان هرات می‌گوید که در جریان 2 ماه گذشته، بیش از 24 هزار شهروند افغانستان به گونۀ اجباری از ایران ردمرز شده‌اند که 409 کودک و 12 زن بی سرپرست نیز مشمول آن است.
عبدالقادر رحیمی، رئیس کمیسیون ساحوی حقوق بشر در هرات می‌گوید که قاچاق کودکان در داخل کشور به صورت نظام‌مند و پیوسته، توسط گروه‌های مافیایی انجام می‌شود.
آقای رحیمی همچنین وضعیت حقوق بشری شهروندان افغانستان در ایران را بسیار نگران‌کننده می‌داند و می‌گوید، نمایند‌گی‌های سیاسی افغانستان در ایران مسئولیت دارند تا وضعیت حقوق بشری شهروندان کشور را بررسی و با جانب ایرانی گفت‌وگو کنند.
به گفتۀ رحیمی، قاچاقبران انسان کودکان بین 10 تا 18 سال را فریب می‌دهند و آنان را برای بهره‌کشی به کشورهای دیگر قاچاق می‌کنند.
با توجه به پیامدهای ناگوار قاچاق کودکان، قانون‌گذاران افغانستان در فقرۀ 2 مادۀ 511 کد جزا با در نظر گرفتن حالت مشدده برای مترکبین جرم قاچاق طفل تصریح داشته اند: «هرگاه مجنی‌علیه، طفل یا زن باشد، یا در عمل رقصاندن مورد بهره‌برداری قرار گرفته باشد، مرتکب به حبس طویل بیش از ده سال محکوم می‌گردد».
اما جیلانی فرهاد سخنگوی والی هرات می‌گوید، تاکنون شکایتی از بدرفتاری مرزبانان ایرانی با مهاجران افغانی به آنان نرسیده و در صورت وجود شکایت‌هایی از این دست، آن‌ها با مقام‌های ایرانی وارد گفت‌وگو خواهند شد.
نمایندگی سیاسی ایران در هرات نیز بدرفتاری نیروهای این کشور را در برابر مهاجران افغانی رد می‌کند و می‌گوید، هر فردی که اسناد قانونی و گذرنامه نداشته باشد، به تبع، اجازه اقامت در ایران را نداشته و باید به کشورش بازگردد.
اگرچه جرم انگاری از قاچاق انسان و مهاجران گامی مثبت برای حمایت و حفاظت از قربانیان قاچاق به شمار می‌رود؛ اما عدم حاکمیت قانون و سهل‌انگاری در تعقیب قاچاقبران، سبب گسترش فعالیت‌های سازمان یافتۀ قاچاقچیان شده است.
