چرا کرسی امرخیل هنوز خالی‌ست؟

معاون اداری و مالی کمیسیون مستقل انتخابات می‏گوید که کمیسیون به تاریخ 29 ثور/اردیبهشت نام‌های احمدجاوید حبیبی (پشتون، باشندۀ ولایت میدان‌وردک)، عبدالبصیر عظیمی (تاجیک، باشندۀ هرات) و خالد فهیم (پشتون، باشندۀ ولایت بغلان) را به عنوان نامزدان ریاست دبیرخانۀ کمیسیون به ریاست جمهوری فرستاده است، اما تاکنون هیچ‌یک برای تصاحب این کرسی انتخاب نشده‌اند.

معاذالله دولتی در گفت‌وگو با سلام‌وطندار می‌گوید، بسیج منابع مالی و بشری از طریق دبیرخانه انجام می‌شود و تأخیر در گزینش رئیس دبیرخانه باعث کندی کارهای کمیسیون شده است. به گفتۀ او، خواست کمیسیون مستقل انتخابات، گزینش «هرچه زودتر» یکی از این سه تن به عنوان رئیس دبیرخانۀ کمیسیون است. اما چرا حکومت در گزینش رئیس دبیرخانه تعلل می‌کند؟

یک منبع معتبر از حکومت وحدت ملی به سلام‌وطندار می‏گوید که رئیس جمهور برای گزینش رئیس دبیرخانه «مشکوک و متردد» است و به افراد معرفی‌شده اعتماد کامل ندارد، به همین دلیل انتخاب رئیس دبیرخانه تاکنون به تأخیر افتاده است. به نقل از منبع، رئیس جمهور در پی اشراف بر همه امور انتخابات است و «این امر دلیل عمدۀ تأخیر در گزینش رئیس دبیرخانه شمرده می‌شود.»

اما شاه‌حسین مرتضوی، معاون سخنگوی ریاست جمهوری می‏گوید که کمیسیون به تازگی (3 روز پیش) فهرست نامزدان را به ریاست جمهوری فرستاده است و رئیس دبیرخانه پس از طی مراحل برگزیده خواهد شد. او تأخیر و تعلل رئیس جمهور در گزینش رئیس دبیرخانه را رد می‌کند.

اهمیت و دامنۀ صلاحیت دبیرخانه

بحران انتخاباتی در سال 2014 از آنجا کلید خورد که جنرال ظاهر ظاهر، فرمانده پیشین پولیس کابل از توقف دو موتر مملو از مواد انتخاباتی که به دستور ضیاالحق امرخیل، رئیس پیشین دبیرخانۀ کمیسیون بدون هماهنگی با پولیس به محل نامعلومی منتقل می‏شدند، در نزدیک کمیسیون مستقل انتخابات خبر داد. با این که آقای ظاهر برای اثبات ادعای خود نوار ویدیویی این قضیه را در اختیار رسانه‌ها قرار داد، اما امرخیل این برخورد پولیس را مداخله در امور کاری کمیسیون انتخابات تلقی کرد و خواستار پیگیری آن شد.

توقف این موترها سر آغاز جریانی بود که آقای امرخیل را در متن توجه مباحث جناح‌های سیاسی و رسانه‌ها قرار داد. پس از این قضیه، نشر چند نوار منسوب به آقای امرخیل که نشان می‏داد او تقلب‌های گسترده‌یی را به نفع یکی از تیم‌های انتخاباتی سازمان‌دهی می‌کند، نام امرخیل و ریاست دبیرخانۀ کمیسیون را با بحران انتخاباتی و سیاسی پساانتخابات گره زد.

آقای امرخیل اتهام سازمان‌دهی تقلب را همواره رد کرده است، اما واقعاً دایرۀ صلاحیت‌های رئیس دبیرخانۀ کمیسیون مستقل انتخابات تا کجاست؟

شماری به این عقیده‌اند که دارالانشاء یا دبیرخانه در کمیسیون حیثیت قلب و مرکز فرماندهی را دارد و انسجام تمام منابع بشری و عملیاتی به عهدۀ ریاست دبیرخانۀ کمیسیون انتخابات است. معاذالله دولتی می‏گوید که کمیسیون مستقل انتخابات در اجرای روند انتخاباتی همانند مغز و دبیرخانۀ این نهاد، حیثیت قلب را دارد که اجراکننده تصمیم‌های کمیسیون است.

ضیاالحق امرخیل، رئیس پیشین دبیرخانۀ کمیسیون (در زمان حکومت حامد کرزی) به این نظر است که وظیفۀ اصلی‌ کمیسیون انتخابات ایجاد راهبرد، تصویب دستورالعمل‌ها و نظارت است، اما تمام صلاحیت‌های اجرایی را دبیرخانۀ کمیسیون مستقل انتخابات به دوش دارد و مداخلۀ اعضای کمیسیون در امور کاری دبیرخانه خلاف قانون است که به عقیدۀ آقای امرخیل، در حال حاضر اعضای کمیسیون این کار را انجام می‌دهند.

بر اساس بند اول مادۀ بیست‌ودومِ قانون انتخابات «کمیسیون به‌منظور پیشبرد امور اداری و اجرایی دارای دارالانشاء می‌باشد که در رأس آن رئیس قرار دارد.» و بر اساس بند چهارم این ماده «دارالانشاء وظایف خود را مطابق احکام قانون و طرزالعمل‌هایی که از طرف کمیسیون تصویب می‏شوند، اجرا کرده و نزد کمیسیون مسئول است.»

دبیرخانه در کش‌وقوس سیاست

در یازده حوت سال گذشته ریاست جمهوری با انتشار اعلامیه‌یی از گزینش امام‌محمد وریماچ به عنوان رئیس دبیرخانۀ کمیسیون مستقل انتخابات خبر داد. بر این اساس، آقای وریماچ از میان 8 تن از متقاضیان ریاست دبیرخانه از سوی ریاست جمهوری برگزیده شد. وریماچ در کمیتۀ رسانه‌های کمیسیون قبلی و دفتر محمدیوسف نورستانی، رئیس پیشین این نهاد وظیفه اجرا کرده است، با این حال او مدت زیادی دوام نیاورد و برکنار شد؛ اما چرا؟

وریماچ در پاسخ به این که چرا برکنار شده است می‏گوید، در نتیجۀ برخورد سلیقه‌یی اعضای کمیسیون و انگیزۀ سیاسی از ریاست دبیرخانه کنار زده شد. او از شبکه‌یی پیچیده و نامرئی یاد می‌کند که امور انتخابات را در خارج از کمیسیون زیر نظر دارد و ذهنیت و عملکرد اعضای کمیسیون از سوی این شبکه کنترل می‏شود.

اما معاذالله دولتی، معاون اداری و مالی کمیسیون مستقل انتخابات می‏گوید، اعضای کمیسیون عملکرد ضعیف آقای وریماچ را تشخیص دادند و او بر اساس پیشنهاد اعضای کمیسیون، از سوی رئیس جمهور برکنار شده است. پس از برکناری وریماچ، شهلا حق، رئیس آموزش و ارتقای ظرفیت کمیسیون انتخابات بر اساس پیشنهاد اعضای کمیسیون به عنوان سرپرست دبیرخانه مقرر شد، ولی او نیز در واکنش طرح نصب برچسب بر کاپی شناسنامه‌ها از کرسی خود کنار رفت.

خانم حق حاضر نشد در مورد استعفایش از سرپرستی دبیرخانۀ کمیسیون به سلام‌وطندار وضاحت دهد.

یکی از کارمندان پیشین و بلندرتبۀ کمیسیون انتخابات به شرط افشانشدن هویتش به سلام‌وطندار می‏گوید که بر اساس قانون جدید انتخابات، ایجاد بست‌های معاون اداری و مالی و معاون عملیاتی منجر به اصطکاک میان دبیرخانه و این دو بست جدید شده است. به عقیدۀ منبع، تا زمانی که مرز صلاحیت‌های رئیس دبیرخانه و معاونان کمیسیون تعریف نشود، برخورد و تنازع در کمیسیون بر سر اعمال صلاحیت‌ها همچنان پابرجا خواهد بود.

در حال حاضر امور کاری دبیرخانه را اورنگ زیب، باشنده ولایت پکتیا به پیش می‌برد. در رأس ریاست تکنالوژی معلوماتی این نهاد ابراهیم سادات باشندۀ ولایت بامیان است و منعمه‌ منصور سادات باشندۀ کابل رئیس پلان و طرزالعمل، منصور فرید باشندۀ کابل رئیس منابع بشری و سیدعبدالرحیم نوختيار باشندۀ ولایت ننگرهار رئیس ارتباط و اطلاعات خارجۀ دبیرخانه اند.

از آن‌جا که دبیرخانۀ قلب کمیسیون انتخابات به شمار می‌رود، دوز از انتظار نیست که تمام چشم‌ها به این نهاد دوخته شود و بیشتر تلاش‌ها برای نفوذ به این قسمت از کمیسیون معطوف باشد، احتمالاً و با استناد به مطالب بالا به همین دلیل دبیرخانه هنوز فرد مورد نظری برای رهبری خود نیافته است.