افغانستان، ایران و هندوستان تامانی پایتخت تهران‌ده چابهار بندری آرقه‌لی سوداگرلیک ایشلری بوییچه اوچ تامانلمه کیلیشووگه قول قویدی‌لر. افغانستان دولتی ایران نینگ بلوچستان منطقه سیده جایلشگن چابهار بندرینی منطقه اقتصادیاتی‌نی رواجلنتیریش اوچون کته اهمیت‌گه ایگه ایکنی‌نی تاکیدله یدیلر. رسمی کابل نقطه نظریدن چابهار بندری نینگ ایشگه توشیریلیشی مرکزی آسیانی دینگیزگه یول تاپییشی‌گه امکان یره‌تیب گینه قالمه‌ی بلکه افغانستان‌ده ترانسپورت ساحه‌سیده کته سرمایه یاتقیزیلیشی‌گه آلیب کیله‌دی.
چابهارنینگ افغانستان‌گه بولگن اهمیتی‌نی بیر نیچه جهتدن تیکشیریش ممکن. بیرینچی‌دن افغانستان‌نی پاکستان نینگ کراچی بندری‌گه بولگن قره‌ملیگی‌نی برطرف ایته‌دی. معلوم که اوزاق ییل‌لردن بیری افغانستان خارج‌دن ساتیب آله‌دیگن تجاری توارلرینی فقط کراچی بندری آرقه‌لی مملکت ایچکری‌سی‌گه تشیش‌لیککه مجبور ایدی. پاکستان تامانی هر دایم افغانستان دولتی‌گه قرشی سیاسی باسیم‌لر اوتکزیش اوچون کراچی بندرینی سؤ استعمال ایتیب کیلگن. افغان سوداگرلرنینگ مینگلب تن تجاری توارلری بیر نیچه آیلر دوامی‌ده مذکور بندرده سقلنیب، نهایتده نابود بولگن. افغانستان تاجرلری نینگ شکایت لری همده رسمی کابل نینگ پاکستان تامانی بیلن بو خصوصده اوتکزگن مذاکره‌لری کوتیلگن نتیجه‌لر آلیب کیلمه‌گن. ایکینچی تاماندن افغانستان نینگ پاکستان نینگ کراچی بندری آرقه‌لی چیت ایل‌گه صادر ایتیله‌دیگن توارلری افغانستان مالی ایمس بلکه پاکستان نینگ تجاری توارلری اوله‌راق خارج مملکت‌لرگه آلیب باریلگن. در واقع افغانستان بو جهتدن هم کته معنوی ضرر کوریب کیلگن. مثال اوچون کراچی بندری آرقه‌لی اروپا و امریکا بازارلریگه صادر ایتیلگن افغانستان قالین‌لری پاکستان قالینی صفتیده خارج‌گه جونه‌تیلگن.
چابهار بندری، کراچی بندری‌گه کوره یقین‌لیگی نقطه نظریدن هم مهم حسابلنه‌دی.
در واقع چابهار بندری افغانستان نینگ اوز تجاری توارلرینی چیت ایل دولت‌لریگه صادر قیلیش همده خارج‌دن افغانستان ایچکری‌سی‌گه تورلی متاع‌لرنی آلیب کیلیش نقطه نظریدن افغانستان دولتی و سوداگرلری‌گه مهم سنلمه‌یدی، بلکه مذکور بندر ایشگه توشیشی بیلن آق مرکزی آسیا دولت‌لری، چین و هندوستان اوچون افغانستان‌نی ترانزیت یولی‌گه ایلنه‌دی. عین حالده افغانستان‌نی کوپریک اورله‌راق مرکزی آسیا دولت‌لری‌نی جنوبی آسیا مملکت‌لریگه باغلب تورگن اهمیتی ینه‌ده آشه‌دی.
حاضرگی کونده افغانستان و منطقه سوداگرلری آره‌سیده چابهار بندرینی مرکزی و جنوبی آسیاده سوداگرلیک رونقی اوچون یخشی رول اوینه آلیشی ممکن‌لیگی باره‌سیده‌گی امیدلری آشیب بارماقده. ایتیلیشیچه هلی گچه 130 ته افغانستان نینگ تجاری شرکت‌لری چابهار بندری‌دن فایده‌لنیش‌لری خصوصیده تمایل کورستیب، اوشبو بندردن فایده‌لنیش لری اوچون رویخط‌گه آلینگن‌لر.
چابهار بندری نینگ ایشگه توشیشی بیلن افغانستان و هندوستان اورته‌سیده سودا – ساتیق علاقه‌لری هم کوچه یه‌دی. بوکون‌گه قدر هندوستان و افغانستان اوز ارا تجاری توارلرینی تشیش لیککه کته مشکل‌لر بیلن روپه‌ره بولیب کیلگن‌لر. هندوستان نینگ منطقه ده‌گی اساسی رقیبی حسابلنگن پاکستان بو آره‌ده هردایم جدی توسیق‌لر برپا ایتیب کیلگن.
هندوستان تامانی چابهار بندری نینگ فعالیت‌گه باشلشی‌گه هر بیر تامان‌گه نسبتاً کوپراق قیزیقیش کورستیب کیلماقده. در حقیقت هندوستان تامانی اوشبو بندرنینگ ایشگه توشیشی‌گه اینگ کته سرمایه سرمایه یاتقیزه‌دی. معلوماتلرگه قره‌گنده هندوستان دولتی چابهار بندری‌ده کمیده 500 میلیون دالر سرمایه یاقیزه‌دی شونینگ‌دیک کیله‌جکده هم اوشبو بندر ظرفیتی‌نی آشیریش اوچون هندوستان‌نی ینه‌ده کته راق سرمایه یاقیزیش‌گه تیار ایکنی ایتیله‌دی.
افغانستان ایچکری سیده هم چابهار بندری‌دن فایده‌لنیش اوچون معین ایش‌لر عمل‌گه آشیریلگن. ایران چیگره‌سیدن آلیب دلارام منطقه‌سی آره‌لیغی‌ده کته ترانسپورت قتناو یولی قوریلدی. همده مملکت ایچکریسی‌ده چابهار آرقه‌لی افغانستان و مرکزی آسیاگه ییتکزیله دیگن توارلرنی سقلش اوچون زمانوی باجخانه‌لر قوریلیشی اوچون هم ضروری چاره‌لر کوریلیشی ایتیله‌دی.
خوش، کیله‌جکده فعالیت‌گه باشلشی کوتیله‌دیگن چابهار بندرینی قنده‌ی احتمالی تهدیدلرگه روپه‌ره بولیشی ممکن؟
افغانستان‌ده نابرقرار وضعیت بیرینچی اساسی تهدید حسابلنه‌دی. معلوم که اوز تجاری توارلرینی اوغیرلیک و نابود بولیش خطرلری تهدید ایته‌دیگن دولت‌لر چابهار بندری‌دن فایده‌لنیب افغانستان آرقه‌لی اوز تجاری توارلرینی تشیش‌لیککه تمایل کورستمس‌لیکلری طبیعی بیر حال. گرچند افغانستان رسمی‌لری مملکت ایچکریسی‌ده برچه ترانزیت یول‌لری جمله‌دن مملکت نینگ چابهار بندری‌گه آلیب باره‌دیگن یول‌لری امنیتی‌نی تامینلش باره‌سیده ایشانچ بیلدیریب کیلماقده‌لر. رسمی کابل افغانستان ترانزیت یول‌لرینی چابهار بندری‌گه ایلته‌دیگن یول‌لرنی کیله‌جکده مملکت نینگ اینگ خوف‌سیز و کم خطر یول‌لری‌گه ایلنیشی‌نی ایته‌دیلر.
چابهار بندرینی کیله‌جکده ایران تامانیدن افغانستان‌گه قرشی سیاسی باسیم‌لر اوتکزیلیشی‌گه باشقه بیر باسیم قورالی اوله‌راق استعمال ایتیشی احتمالی‌نی قطعی بیر شکلده رد ایتیب بولمه‌یدی. گرچند کابل رسمی‌لری بونده‌ی بیر احتمال عملی ایتیلیشی‌گه کوپ ایشانمه‌یدیلر.
افغانستان دولتی و سوداگرلری‌نی اوز تجاری فعالیت‌لری اوچون بیر و یا ایکی بندرگه قره‌م بولیب قالیش‌لری مملکت‌ده تجارت رونقی‌گه آلیب کیلمه‌یدی. بونینگ اوچون هم دولت و سوداگرلر مقابل یول‌لرنی قیدیریب تاپیش‌لری لازم.
